این تحقیق در صدد تبین آثار سوءظن از دیدگاه اسلام است. هدف آن است که با شناخت آثار سوءظن همراه با قلمرواش این رذیله اخلاقی را از خود دور و دامن جامعه را از مفاسد آن پاک کنیم؛ تا بتوان روابط اجتماعی افراد را مستحکم تر کرد چرا که با وجود این رذیلهی اخلاقی افراد در اثر بی اعتمادی از هم فاصله می گیرند.
در این تحقیق ابتدا به معنا و مفهوم سوءظن و قلمروهای مختلف آن و سپس به آثار هر یک از این قلمروها اشاره شده است.
آثار هر یک از قلمروهای سوءظن بسیار شوم است، اما آثار سوءظن به خداوند متعال از دو قلمرو دیگر سوءظن بسیار خطرناک تر است و آخر و عاقبت انسان را نابود و ویران میکند که از جمله آن ها، کسالت در عبادت، میل به گناه، از بین برنده ایمان، ترس از جهاد در راه خدا، عذاب اخروی و ... است که هر یک از این ها نیز به طور جداگانه در متن مورد بررسی قرار گرفته است. از دیگر آثار سوءظن، سوءظن به خلق است که زندگی انسان را تهدید میکند از جمله آثار آن ها: گسستن رشتهی الفت، تجسس و عیب جویی، غیبت و تهمت، سوءنیت، عدم اعتماد متقابل و ... است.
آخرین نوع سوءظن که می تواند آثار پسندیده و آثار نکوهش شده داشته باشد سوءظن به خود است که به طور کلی آثاری برای آن بیان شده است. هم چنین در این تحقیق به آثار سوءظن به دیگران نسبت به خود فرد نیز اشاره شده است که به چند مورد آن اشاره می کنیم: فراموش کردن عیب خود، رنج و محنت، اضطراب درونی و ... است. آشنایی به آثار انواع سوءظن میتواند نگاه انسان ها را به یکدیگر خوش بینانه تر کند تا رفتار دیگران را حمل به صحت نمایند. روش پژوهش در این تحقیق پایانی توصیفی و جمع آوری مطالب کتابخانه ای است.
نتیجه پژوهش حاضر این است که سوءظن یکی از رذایل اخلاقی است که در قرآن و روایات از آن صحبت به میان آمده و در واقع بیماری خطرناکی است که می تواند آثار مخربی در جامعه، چه کوچک و چه بزرگ، مانند شهر و کشور داشته باشد.
فهرست مطالب
مقدمه......................................................................................1
فصل اول:کلیات تحقیق..................................................................3
تبیین موضوع................................................................4
اهمیت و ضرورت تحقیق........................................................................5
اهداف تحقیق...................................................................5
سؤال های تحقیق...................................................................6
روش تحقیق.....................................................................6
کلید واژه ها.......................................................................7
پیشینه و سابقه موضوع....................................................................7
فصل دوم:مفهومشناسی...................................................................9
گفتار اول: معنای سوءظن................................................................10
معنای سوءظن.......................................................10
نکوهش سوءظن...........................................................12
گفتار دوم: قلمرو سوءظن...............................................................16
1- سوءظن به خداوند متعال.............................................16
2- سوءظن به خلق........................................................................20
مراتب سوء ظن به مردم......................................................23
1- سوءظن غیراختیاری...........................................23
2- سوءظن اختیاری........................................24
3- سوءظن به خود....................................................24
1- سوءظن نکوهش شده نسبت به خود..............................24
2- سوءظن ممدوح نسبت به خود.....................................27
سوءِ ظن مجاز.............................................................27
1. زمان غلبهی فساد........................................................27
2. بعد از صلح با دشمن......................................................28
3. زمان ملاقات با فاسق........................................................29
گفتار سوم:عوامل سوء ظن............................................30
عوامل نوع اول.................................................................................30
1. ترس و ضعف نفس.......................................................30
2. شتاب در داوری......................................................................................31
3. ضعف ایمان............................................................31
4. دنائت و پستی درون.................................................32
5. غرور و خودمحوری..........................................................32
6. القاء شیطان.....................................................33
عوامل نوع دوم........................................................................34
1. قرار گرفتن در مواضع تهمت.........................................................34
2. همنشینی با اشرار........................................................35
فصل سوم:آثـار سوءظـن.............................................................37
گفتار اول: آثار سوءظن به خداوند متعال.............................................38
1- کسالت در عبادت...........................................38
2- میل به گناه...................................................................39
3- از بین برنده ایمان......................................................42
4- ترس از جهاد در راه خدا.........................................43
5- ترس از تهیدستی...................................................44
1-5) حرص و طمع...........................................45
2-5) بخل و امساک.................................................47
3-5) دوری از تشکیل خانواده....................................48
4-5) دوری گزیدن از هجرت در راه خدا.................................50
6- حسادت.......................................51
7- ریاکاری...........................................53
8- عذاب اخروی....................................55
گفتار دوم: آثار سوءظن به خلق...........................57
1- گسستن رشتهی الفت...........................57
2- تجسس و عیبجویی........................................58
3- غیبت و تهمت..................................................60
4- سوءنیت.............................................................61
5- عدم اعتماد متقابل.........................................62
6- خیانت......................................................................63
7- گریز از دیگران................................................64
8- فساد در عبادت و ایمان........................................64
9- زوال امنیت...................................64
10- فجیعترین ظلم و بدترین گناه...........................................65
11- برانگیزندهی بدیها............................................66
12- اختلاف خانوادگی...................................66
گفتار سوم: آثار سوءظن به دیگران بر خود انسان.....................................69
1- فراموش کردن عیب خود..................................69
2- رنج و محنت......................................69
3- فساد باطن...........................................70
4- اضطراب درونی......................................................70
5- سرایت بیماری اخلاقی به دیگران.........................71
6- هلاکت.........................................................71
7- تنهایی.......................................................................72
8- موجب غیبت قلبی و عدم صفای روح...............................................73
9- قرار گرفتن در معرض غیبت دیگران................................................73
آثار سوءظن به خود........................................................................74
نتیجــه.................................................................................76
منابع.....................................................................................78