مقدمه:
کنکاش دانش یک وظیفه است، این توصیه چهارده قرن پیش توسط پیامبر اکرم(ص) توصیه شده است و حال کاربرد وسیعی برای کسب و کار سازمان دارد. تغییر و تحول در سازمانهای امروزین به قدری سریع، چندجانبه، پیچیده و فراگیر است که سازمانها بدون پیش بینی، همگامی و تطابق با آن قادر به ادامه حیات، رشد، بالندگی و توسعه نمی باشند. تا دو دهه قبل، سازمانهای زیادی در صحنه رقابت داخلی می‌توانستند با پیگیری اهداف کمی و فرا اقتصادی، سازمانها به حیات خود ادامه دهند، اما با بین المللی شدن رقابت و اهمیت یافتن اهداف کیفی و فرا اقتصادی، سازمانها دیگر بدون توسعه قادر به ادامه حیات نمی‌باشند و توسعه و پیشرفت آنها بدون واکنش مناسب و پاسخ آگاهانه به شرایط محیطی متحول و پویا ممکن نیست. برنامه‌های بهبود مداوم که امروزه نقل محافل مدیریتی است، به سرعت در تمام سازمانها گسترده می‌شوند. مدیران به این امید چنین برنامه‌هایی را، که بعضاً هزینه‌های گزافی را نیز به سازمان تحمیل می‌کنند، در دستور کار خود قرار می‌دهند که بتوانند در سازمان توان رقابت در بازار جهانی و مقاومت در برابر پیچیدگی های روز افزون را ایجاد کنند.
نظریه سازمانهای یادگیرنده، سعی می‌کند جواب این مسائل را پیدا کند.
بسیاری از مدیران از فهم این حقیقت اساسی که بهبود مداوم نیاز به تعهد سازمان به یادگیری مداوم دارد، عاجزند. به منظور ایجاد ذهنیت در سازمان جهت شروعی جدید، ذکر این نکته ضروری است که تعهدات مدیران به سازمان از مهمترین پایه های اساسی موضوع مورد بحث به شمار می آید و در صورت عدم وجود چنین تعهدی، طی مراحل بعدی با مشکل مواجه خواهد شد.
تعاریف:
مفهوم یادگیری سازمانی به لحاظ زمانی قبل از سازمان یادگیرنده توسعه داده شده است. تحقیق محققین پیرامون یادگیری سازمانی زمینه ساز شکل گیری نظریه سازمان یادگیرنده بوده است. یادگیری سازمانی بطور فزاینده ای در میان سازمانهایی که به افزایش مزیت رقابتی، نوآوری و اثربخشی علاقمندند، مورد توجه ویژه قرار گرفته است. آر جریس و شون یادگیری سازمانی را به عنوان «کشف و اصلاح خطا» تعریف می‌کنند. به نظر فایول و لایلزیادگیری سازمانی فرایند بهبود اقدامات از طریق دانش و شناخت بهتر است.
نکته اساسی که در مرور تعاریف ارائه شده برای یادگیری سازمانی به چشم می خورد، اینست که در دیدگاههای جدیدتر یادگیری سازمانی مستقیماً در زمینه سازمان تعریف می شود. دلیل عمده این امر شکل گیری نظریه سازمان یادگیرنده در سالهای اخیر می‌باشد و دقیقاً از این مرحله به بعد تعاریف مربوط به یادگیری سازمانی و سازمان یادگیرنده کاملاً به یکدیگر مرتبط می‌شوند و کار محقق در تعیین حوزه هر یک به سهولت می گراید.
ب ـ یادگیری پیش بینی کننده: یادگیری پیش بینی کننده زمانی اتفاق می‌افتد که سازمان از آینده مورد انتظار می‌آموزد. این نوع یادگیری یک رویکرد «دورنما ـ تفکر ـ عمل» به یادگیری است که به دنبال اجتناب از نتایج و تجربیات منفی از طریق تعریف بهترین فرصتهای آینده و کشف راههایی برای دستیابی به آینده می‌باشد.
شیوه عمل انعکاس دورنما یا چشم انداز آینده
ج ـ یادگیری ثانویه: این نوع یادگیری همان نوع سوم از دسته بندی آرجریس و شون است که یادگیری سه حلقه‌ای نیز نامیده می‌شود. مارکوارت به پیروی از آرجریس و شون این نوع یادگیری را «یادگیری در رابطه با یادگیری» تعریف می‌کند. به نظر وی وقتی سازمان در یادگیری ثانویه درگیر می‌شود، اعضایش از زمینه‌های سازمانی قبلی برای یادگیری آگاه می‌شوند. افراد کشف می‌کنند که چه چیزی انجام داده‌اند که یادگیری را تسهیل کرده یا مانع شده است تا بتوانند استراتژی های جدیدی برای یادگیری ابداع کنند.
د ـ یادگیری عملی: یادگیری عملی توسط رجینالد روانز (Reginald Revans) یکی از معماران اولیه مفهوم سازمان یادگیرنده، مطرح شده است. یادگیری عملی شامل کار بر روی مسائل واقعی، تمرکز بر یادگیری حاصل شده و به کار بستن واقعی راه حل‌ها می باشد. برای روانز یادگیری بدون عمل اتفاق نمی‌افتد و عملی بدون یادگیری وجود ندارد. معادله یادگیری عبارتست از :
یادگیری = آموزش برنامه‌ریزی شده (به معنی دانش مورد استفاده روزمره) + پرسش (بینش جدید نسبت به انچه تاکنون دانسته نشده است)
در تعریفی که توسط جورج هوبر ارائه شده است،
ویژگیهای سازمان یادگیرنده:
سازمان یادگیرنده درد و عشق آموختن دارد: سازمان یادگیرنده نیاز به آموختن را احساس می‌کند و در پی یادگیری است، سازمان یادگیرنده همچون انسانی است که به علت نیاز، شوق آموختن دارد.
سازمان یادگیرنده کارکنانی یادگیرنده و خلاق دارد: سازمان از طریق کارکنان و اعضایش فرایند یادگیری را تحقق می‌بخشد.
منابع :
♫ تئوری و طراحی سازمان ـ جلد دوم ـ ریچارد دال دفت ـ ترجمه دکتر علی پارسائیان و دکتر سید محمد اعرابی
♫ رفتار سازمانی ـ جلد سوم ـ استیفن پی. رابینز ـ ترجمه دکتر علی پارسائیان و دکتر محمد اعرابی
♫ سازمان های یادگیرنده و پنج فرمان در سازمان های یاد گیرنده – مجله تدبیر
♫ مدیریت پایای سازمان ـ تالیف دکتر ناصر فقهی فرهمند
♫ مدیریت تحول ـ تالیف دکتر اصغر زمردیان ـ انتشارات سازمان مدیریت صنعتی
♫ مدیریت در آینده ـ تالیف دکتر سلیمان ایرانزاده
♫ نظریه سازمانهای یادگیرنده ـ محمد ابویی اردکان
♫ یادگیری سازمانی ـ ژوزف بهنامی
چکیده-----------------------------------------------1
مقدمه------------------------------------------------2
تعاریف----------------------------------------------3
ویژگیهای سازمان یادگیرنده---------------------------------6
انواع یادگیری-------------------------------------------9
زمینه های شکل گیری نظریه سازمان یادگیرنده-------------------14
عوامل مؤثر در ایجاد و رشد سازمان یادگیرنده و یادگیری سازمانی------17
فرهنگ و فضای حامی یادگیری-----------------------------19
یادگیری ---------------------------------------------19
پنج فرمان سازمانهای یادگیرنده------------------------------22
نقد نظریه پیتر سنج---------------------------------------23
مدیریت در سازمانهای یادگیرنده-----------------------------24
اندازه‌گیری یادگیری-------------------------------------27
نقش رهبری در سازمانهای یادگیرنده--------------------------29