مونوگرافی روستای گناباد
مقدمه
در قرآن کریم تاکید فراوانی به سیر و سیاحت و اندیشه در سرنوشت اقوام و ملل شده و این امر انگیزه‌ای بسیار قوی است تا در احوال و سرگذشت اقوام و امم مختلف درزمینه‌های گوناگون از جمله تاریخ، جغرافیا، فرهنگ و غیره کوشا باشیم. اگر کمی به گذشته برگردیم و سابقه و قدمت و اقتدار تمدن و فرهنگ اسلامی را مد نظر بیاوریم متوجه این نکته می‌شویم که ارمغان جاودانه‌ای که اسلام به همراه مواهب دیگر برای بشریت آورد و برای همیشه او را مدیون مراحم عمیق خویش قرار داد، همان فرهنگ و تمدن انسان فراگیری است که هنوز انسانیت از ثمرات آن بهره‌مند است. کارنامه اسلام در قرن‌های درخشان آن، کارنامة فرهنگ انسانی است. این نکته که اسلام در طی قرن‌های دراز موجد یک فرهنگ پیشرو بوده است چیزی است که از تاریخ فرهنگ انسانی به درستی بر می‌آید و به قول برخی از محققین «دنیای اسلام به قدر کافی افتخارات راستین دارد که نیاز به گزاف و دعوی نداشته باشد.»
با نگرشی بر جریانات حاکم بر جهان علم و سیاست، متوجه می‌شویم مدتی طولانی است که مبارزه‌ای تمام عیار از سوی غربی‌ها علیه مشرق زمین خصوصاً ممالک اسلامی در جریان است و هر لحظه بر التهاب شعله‌های این نبرد و تهاجم فرهنگی و سیاسی افزوده می‌شود.
به نظر نگارنده یکی از راههای مبارزه صحیح و اصولی با این تهاجمات، مسلح شدن به سلاح علم و ایمان است. اگر ما مسلمانان مختصری از تاریخچة تمدن و فرهنگ عظیم و با شکوه اسلامی را بدانیم و با نقاط ضعف و قوت آن آشناشویم و بکوشیم افتخارات عظیم علمی گذشته ایران و اسلام را حتی‌الامکان زنده نماییم، خود بهترین حربه برای مبارزه با این شبیخون فرهنگی و سیاسی خواهد بود و به نظر می‌رسد «حداقل تحقیق و تفحص در احوال امم گذشته در کشورها و بلاد اسلامی می‌توان آن حس حقارت نفس را که هجوم تجاوز گرانه فرهنگ غربی در بعضی بیخبران ما برانگیخته، بکاهد.» ما در گذشته توانسته‌ایم و هم اکنون نیز می‌توانیم در عرصه علم و دانش و تمدن و فرهنگ (به مانند قرون اولیه اسلامی) بدرخشیم، هر چند که این امر مستلزم پیمودن راهی بس مشکل و طولانی است اما رسیدن به آن محال نمی‌باشد.
با توجه به این موضوع، بررسی مسائل تاریخی خصوصاً جغرافیای تاریخی کشورمان حداقل ما را با گذشتة شکوهمند آن در بستر زمان آشنا می‌کند و بدین ترتیب از نقاط ضعف و قوت آن مطلع می‌شویم و چون علم جغرافیای تاریخی در برگیرندة ابعاد مختلف و زمینه‌های متنوع علمی (وضعیت طبیعی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، تاریخی، آثار تاریخی و ...) است، در این جهت سودمندتر خواهد بود.
فهرست مطالب
مقدمه
طرح تحقیق
بیان مسئله
وضعیت طبیعی گناباد
طول و عرض جغرافیایی
جغرافیای سیاسی گناباد
گناباد در آخرین تقسیمات منطقه ای
وضعیت آب و هوا
موقعیت، وسعت، حدود و فواصل
پوشش گیاهی
انواع پوشش گیاهی در گناباد
کوههــا
رودهــا
راهــها
زلـزلـه
فصل دوم
جمعیت و ترکیبات آن
جمعیت و پراکندگی
2- قومیت
3- ازدواج و تشکیل خانواده
4- معیشــت
فصل سوم
جمعیت و ترکیبات آن
جمعیت و پراکندگی
2- قومیت
3- ازدواج و تشکیل خانواده
4- معیشــت
وضعیت کشاورزی در گناباد
منابع آب در گناباد
الف ـ آبهای سطحی
ب ـ آبهای زیرزمینی
ج ـ سدهای خاکی
د ـ چشمه و چاه
توابع
الف – کاخک
بیدخت
بجستان
بخش 2 – ترکیب اجتماعی
طبقات اجتماعی
1- کارمندان
2- کشاورزان
3- کارگران
4- دامداران
5- صنعتگران
الف – سرامیک سازی و سفالگری
ب – قالیبافی
ج – سایر صنایع دستی
د – معادن
معادن در حال استخراج و آماده بهره برداری
بخش 3 - تاریخچه قنات
فصل چهارم
جمعیت و ترکیبات آن
جمعیت و پراکندگی
2- قومیت
3- ازدواج و تشکیل خانواده
4- معیشــت
وضعیت کشاورزی در گناباد
منابع آب در گناباد
الف ـ آبهای سطحی
ب ـ آبهای زیرزمینی
ج ـ سدهای خاکی
د ـ چشمه و چاه
توابع
الف – کاخک
بیدخت
بجستان
بخش 2 – ترکیب اجتماعی
طبقات اجتماعی
1- کارمندان
2- کشاورزان
3- کارگران
4- دامداران
5- صنعتگران
الف – سرامیک سازی و سفالگری
ب – قالیبافی
ج – سایر صنایع دستی
د – معادن
معادن در حال استخراج و آماده بهره برداری
بخش 3 - تاریخچه قنات
آثار تاریخی گناباد
آثار تاریخی قبل از اسلام
1- قلعه فرود
2- قلعة شاه نشین
3- قلعة دختر شوراب گناباد
5- مقبره جغتین گیسور([1])
6- خرابه های شهر غور
الف - امامزاده ها
1- مزار امامزاده سلطان محمد عابد(ع) در کاخک گناباد
تاریخچة مقبره
ب – مساجد
1- مسجد جامع گناباد (مسجد جامع قصبه)
سابقة تاریخی مسجد جامع
2- مسجد جامع کاخک
3- مسجد جامع بجستان
ج – زیارتگاهها
1- مقبرة آصف برخیا([2])
2- قدمگاه حضرت علی(ع) دارالشفاء دلویی([3])
د – ابنیه و آثار تاریخی
- کاروانسراها:
[1] - Goqtayne gaysur
[2] - asef barxiya
[3] - darossafae - deluyi
فصل پنجم
جمعیت و ترکیبات آن
جمعیت و پراکندگی
2- قومیت
3- ازدواج و تشکیل خانواده
4- معیشــت
وضعیت کشاورزی در گناباد
منابع آب در گناباد
الف ـ آبهای سطحی
ب ـ آبهای زیرزمینی
ج ـ سدهای خاکی
د ـ چشمه و چاه
توابع
الف – کاخک
بیدخت
بجستان
بخش 2 – ترکیب اجتماعی
طبقات اجتماعی
1- کارمندان
2- کشاورزان
3- کارگران
4- دامداران
5- صنعتگران
الف – سرامیک سازی و سفالگری
ب – قالیبافی
ج – سایر صنایع دستی
د – معادن
معادن در حال استخراج و آماده بهره برداری
بخش 3 - تاریخچه قنات
آثار تاریخی گناباد
آثار تاریخی قبل از اسلام
1- قلعه فرود
2- قلعة شاه نشین
3- قلعة دختر شوراب گناباد
5- مقبره جغتین گیسور([1])
6- خرابه های شهر غور
الف - امامزاده ها
1- مزار امامزاده سلطان محمد عابد(ع) در کاخک گناباد
تاریخچة مقبره
ب – مساجد
1- مسجد جامع گناباد (مسجد جامع قصبه)
سابقة تاریخی مسجد جامع
2- مسجد جامع کاخک
3- مسجد جامع بجستان
ج – زیارتگاهها
1- مقبرة آصف برخیا([2])
2- قدمگاه حضرت علی(ع) دارالشفاء دلویی([3])
د – ابنیه و آثار تاریخی
- کاروانسراها:
فرهنگ عامّه در گناباد
آداب و رسوم محلّی
الف) ازدواج و عروسی
ب) تولد نوزاد
ج) مراسم عزاداری و سوگواری
ج – محّرم در گناباد
ه – اعیاد و جشنها
و- بازیهای محلّی
لباس مردان
لباس زنان:
عقاید و باورهای مردمی
گویش و لهجة مردم گناباد
اشعار عامیانه
ضرب المثلها
ب – اسماعیلیه و گناباد
نتیجه گیری
منابع
[1] - Goqtayne gaysur
[2] - asef barxiya
[3] - darossafae - deluyi