روابط بین والدین و فرزندان و تاثیر آن در تربیت
تربیت و قلمرو آن
تربیت بطور خلاصه عبارت است از پرورش و رشد دادن استعدادهایی که آفریدگار جهان در وجود انسان جهت سعادت و کمال او بودیعت گذاشته است.
با این تعریف اجمالی موضوعات زیر در امر تربیت مورد دقت و توجه قرار می‌گیرد:
1- تربیت‌کننده با داشتن هدف معین و علاقمندی کافی و آگاهی کامل به اهمیت و ارزش تربیت این مسئولیت مقدس را می‌پذیرد.
2- او از تجربه‌ها و اطلاعات لازم بهره‌مند می‌باشد و از اصول و مبانی تربیت عالم و آگاه و خودش نیز از فضایل اخلاقی و مزایای تربیتی برخوردار است.
3- تربیت‌کننده نسبت به موقعیت فرد یا افراد مورد تربیت و استعدادهای جسمی و روحی آنها آشنایی کامل دارد و می‌داند که چگونه انسانهایی را برای چه جامعه‌ای باید بسازد.
4- مربی به وضع و شرایط محیطی که در آن زندگی می‌کند و نیازهای اساسی آینده جامعه خود کاملاً آگاه است و فعالیت خود را متناسب با آن نیازها بکار می‌اندازد.
5- کار و فعالیت مربی مبتنی بر طرح و برنامه حساب شده و متوجه به هدفهای صحیح و مطلوب جامعه و متکی بر روش متناسب با این هدفها انجام می‌گیرد.
6- مسئول تربیت برای پیشبرد اهداف مقدس خویش ناگزیر است وسایل کار برای خود و افراد مورد تربیت متناسب با شرایط و امکانات زمان داشته باشد زیرا می‌داند که هیچ کاری بدون وسیله متناسب به انجام نمی‌رسد.
7- در جامعه‌ای که اکثریت قریب به اتفاق آن مسلمانند مربی آگاه می‌کوشد تا برای پایداری و استواری یک جامعه مترقی و مستقل اسلامی افرادی مؤمن و صاحب رشد و متخلق به اخلاق اسلامی و خدمتگزار به جامعه خود تربیت کند.
پایه‌های اساسی تربیت
تمایلات انسانی و غرائز طبیعی بمنزلة پایه‌های اساسی است که تربیت بر روی آنها بنا می‌شود. یا بعبارت دیگر، تربیت عبارت از تعدیل خواهشهای طبیعی و تنظیم کیفیت بهره‌برداری از نیروهای غریزی است.
«خوی و منش عبارت است از غرائزی که شغل و تجربه آن را بگونه‌ای مختلف رنگ کرده و مانند کاشی‌کار ماهری پهلوی هم چیده است.»[1]
موقعیکه آداب و رسوم تربیت بر اثر تکرار و ممارست، رنگ عادت بخود می‌گیرد و بصورت خلق و خوی ثابت در می‌آید، آدمی بر طبق آن از سرمایه‌های طبیعی خود استفاده می‌کند و به آسانی، غرائز در مجاری عادات بجریان می‌افتند.[2]
«عادات به محض آنکه تشکیل یافتند با بهره‌برداری از ذخیرة فعالیتهای ذاتی آدمی، به وجود خود ادامه می‌دهند و لاینقطع این فعالیتها را به میل خودشان تحریک می‌کنند، تقویت می‌نمایند، تفکیک می‌سازند، متمرکز می‌کنند و از غرائز خام و نامنظم، دنیائی مطابق میل خود بوجود می‌آورند به طوری که می‌توان گفت آن موجود نه مخلوق عقل است و نه زائیده غریزه، بلکه مصنوع عادات می‌باشد.»[3]
فهرست مطالب:
بخش اول: تربیت 23-8
تربیت و قلمرو آن
پایه‌های اساسی تربیت
اشاراتی کوتاه به مراحل تربیت
اهداف تربیتی
عوامل تربیت
سخن، ابزار تربیت
اسلام و تربیت‌پذیری انسان
نکات عقلی و اسلامی در تربیت‌پذیری انسان
ارزش و اهمیت تربیت
10. توضیحاتی دیگر در باب هدف تربیت و تعلیم
11. تربیت و وظائف آن
12. ویژگیهای تربیت دختران
13. عالیترین انتساب
14. بهترین میراث
15. بروز نتایج تربیت
بخش دوم: شخصیت 30-24
شخصیت چیست؟
صفات پایدار
منشا شخصیت
اثبات شخصیت
جوان و محیط اجتماعی
اسلام و صفات شخصیت
شخصیت فرزندان
بشر و خواهش عزت نفس
عزت نفس و آزادگی
10. مراعات شرف کودک در خانواده
11. آئین اسلام و عزت نفس
بخش سوم: خانواده و مسائل نوجوانان و جوانان 39-31
بخش اول: تربیت و مسائل عاطفی
الف: خانواده و تربیت
وظایف والدین
سخنی دیگر درباره نخستین مربی کودک
معلم اول کودک
پی‌ریزی قواعد زندگی
خانواده و تربیت
شریفترین خدمت
مراقبتها در هفت سال سوم
تمایلات نوجوان و جوان
توجه به نیاز آنان
10. مهرطلبی آنان
11. هدایت نوجوان و جوان
ب: نیاز به محبت 43-40
جلوه‌های مهرطلبی
جدائی‌های طولانی
مهرورزی به هنگام بازگشت
چهره متبسم
چند نکته مهم
همدمی با فرزندان
در برابر حرف حق
اما سخنی هم با شما
بخش چهارم: نقش پدر 50-44
الف: اخلاق پدر
ب: بیگانگی با فرزندان
جوش کار و تلاش
سر در لاک خود
ج: نزاع در خانه
خانه جهنمی
سعادتمندی کانون
گریز از خانه
آثار بد خشونت‌ها
مادر و اخلاق اسلامی
حوصلة مادر
بخش پنجم: نقش مادر 54-51
الف: اخلاق مادر
ب: مادر و رازهای فرزندان
مادر بهترین رازدار
چند نکته مهم
ج: جنبه‌های مذهبی مادر
مادر و مذهب
نیاز به ایمان
کنترل روابط
در برابر عبادت فرزندان
ارجحیت پسر بر دختر
در آموزش علم
مساله کار در خانه
مراقبتها در ابراز عواطف
بخش ششم: احساس نابسامانی در خانواده 62-54
الف: تبعیض در خانه
ب: تحقیر در خانه
جوان و مسالة تحقیر
انتقادپذیری از فرزندان
چند نکته مهم
ج: آزادی فرزندان در خانه
جوان و آزادی
نوع آزادی
نکته‌ها در کنترل
د: احترام والدین
سئوالی در ذهن جوان
نیکی به پدر و مادر
رعایت حرمت فرزندان
جبران خطای تربیتی
وظیفة والدین
توقف رشد عقلی
آسیبهای روحی
زیاده‌روی در محبت
بدترین پدران
بخش هفتم: نکته‌های مهم در روابط والدین و فرزندان 65-63
بخش هشتم: دومین کلاس تربیت (مدرسه) 76-66
مدرسه و تکوین شخصیت کودکان و نوجوانان
همگامی خانه و مدرسه
نقش مدرسه در انتقال ارزشها
رفتارهای مذهبی چگونه تبلور می‌یابد؟
هشیاریهای فرهنگی در پاسداری از سلامت و رشد مطلوب
مهاجمان فرهنگی کیستند؟
هدف مهاجمان فرهنگی چیست؟
رسالت اولیاء و مربیان و پیشگیری از آسیبهای اجتماعی
منابع مورد استفاده