روانشناسی دین
روانشناسی دین ، بررسی مسئله دین است از جنبه درونی و فردیِ آن . این گستره سعی می کند با تحلیل روانی انسان ( از طریق روانشناسی ) ، ریشة پیدایش دین و همین‌طور پیامدهای این گرایش را مورد مطالعه قرار دهد. در این باب ، نظریه های موافق و مخالف بسیاری ارائه شده است .
علل و انگیزه های بروز دیدگاه روانشناسانه دین ، سیر تاریخی آن ، تئوری‌ها و نظریه های قابل توجه در این زمینه ، همچنین پیامدهای تبیین شخصی و روانی دین که از مهمترین آنها می توان به پلورالیسم دینی اشاره کرد ، درفصل اول این رساله مورد مداقه قرار گرفته است .
از مهمترین و محوری ترین مسائل مورد بحث در روانشناسی دین ، می‌توان از بحث ‘تجربه دینی’ نام برد که به عنوان گوهر و اساس این دیدگاه ، مورد توجه و دقت نظر متفکرین ، متألهان و همچنین روانشناسان قرار گرفته است . یکی از مهمترین فرضیه های مورد بررسی در این مبحث ، معرفت زایی تجربیات دینی است و اینکه آیا تجربه دینی می‌تواند از لحاظ معرفت‌شناسی ، عینیت داشته باشند ؟
بیان نظریات مختلف در مورد این مسئله ، که در فصل دوم به آنها اشاره شده ، تا حدودی اظهار نظر در مورد آن را آسان می‌نماید .
نقد و بررسی موضوع نیز ، همراه با بیان نظرات متفکرین معاصر و نتیجه گیری کلی از بحث ، اجمالاً در فصل پایانی رساله آمده است .
ما حصل بحث :
ـ روانشناسی دین ، نگاهی درونی ، روانی و فردی به دین است ، بدون در نظر گرفتن جنبه های اجتماعی ، فرهنگی و … آن .
ـ تبیین شخصی و درونی دین ، از بسیاری از تعارضات میان عقاید دینی و سایر ابعاد زندگی جلوگیری کرده و خواه و ناخواه ، اصطکاک همیشگی میان دین و علم را
از بین می برد.
ـ از طریق ارجاع تجربیات شخصی و فردی به پیش فرض‌های دینی و زمینه های مذهبی افراد ، تجربیات دینی قابل تعریف بوده و به عنوان مهمترین عامل تحویل دین به روانشناسی ، مورد بررسی و دقت نظر قرار می گیرد .
ـ تجربیات دینی از لحاظ معرفت شناسی می توانند عینیت داشته باشند و اعتقادآور باشند ( اما فقط برای صاحب تجربه و نه ناظران ، بلکه برای ناظران خارجی ، تنها جنبه آشنایی دارد )
ـ از بارزترین نتایج تبیین و تفسیر درونی و فردی دین ، اعتقاد به پلورالیسم دینی
( کثرت گرایی دینی ) است که امروزه با گسترش این روند در جوامع غربی ، حقانیت مکاتب توحیدی و اعتقاد به صراط مستقیمی واحد ، به زیر سؤال رفته و تا حدودی تضعیف شده است .
ـ دین از طریق تجربه درونی و شخصی قابل ادراک است ، و این ادراک بر اساس فطرت کمال‌جوی انسان و طبیعت وی استوار است .
ـ تجربیات دینی در صورت عینیت یافتن ، می تواند معرفت زایی کرده و اعتقادات دینی را توجیه نمایند؛ اما این مسئله در مورد شخص تجربه کننده صادق می باشد و برای شخص ناظر هیچ الزام و ضرورتی ، برای اعتقاد از طریق تجربه دینی وجود ندارد.
چکیده
| مقدمه | |
فصل اول | |
| رابطه روانشناسی و دین | |
| تعریف دین | |
| بررسی تئوریهای روانشناسانة دین | |
| ـ تئوری تحولی پیاژه | |
| ـ تئوری اریکسون | |
| ـ آلپورت | |
| ـ یونگ | |
| ـ هیوم | |
| ـ فروید | |
| علل گرایش به دین | |
| پیامدهای گرایش به دین | |
| ـ جیمز | |
| | |
| تجربة دینی | |
| تعارض علم و دین | |
| کثرت‌گرایی دینی | |
فصل دوم | |
| تعریف تجربة دینی | |
| پیشینة تاریخی تجربة دینی | |
| اقسام تجربة دینی | |
| دیدگاههای مختلف در مورد انواع تجربه‌های دینی | |
| ـ تجربة دینی نوعی احساس است | |
| ـ تجربة دینی نوعی تجربة مبتنی بر ادراک حسی است | |
| ـ تجربة دینی ارائه نوعی تبیین مافوق طبیعی است | |
| نمونه‌های تجربة دینی | |
| آیا تجربه‌های دینی هستة مشترکی دارند | |
| تجربه‌های عرفانی | |
| | |
| | |
| آیا تجربة دینی می‌تواند اعتقاد دینی را توجیه کند | |
| فصل سوم | |
| نگاهی نقادانه به موضوع | |
| ـ تقدم شرک بر یکتا پرستی | |
| ـ موهوم پنداری باورهای دینی | |
| ـ گناه نخستین | |
| ـ خدای پدرگونه | |
| ـ مفهوم جنسیت | |
| ـ تعمیم ناروا | |
| فهرست منابع و مآخذ (فارسی) | |
| فهرست منابع و مآخذ (انگلیسی) |