چکیده گزارش کارآموزی
نفت خام پس از استحصال در مراکز بهره برداری برای تولید فرآورده های گوناگون مصرفی، به پالایشگاه ارسال می شود. برخی از واحدها و دستگاه های مختلفی که در پالایشگاه وجود دارند عبارتند از: واحد تقطیر با دستگاه تقطیر در فشار جو، دستگاه تقطیر در فشار خلاء، دستگاه کاهش گرانروی، دستگاه تهیه گاز مایع، دستگاه تبدیل کاتالیستی، دستگاه آیزوماکس، دستگاه تولید هیدروژن، دستگاه تهیه ازت، دستگاه تصفیه گاز و بازیابی گوگرد و واحد تولید قیر و فرآورده های آسفالتی، واحد تصفیه و تولید روغن با قسمتهای استخراج آسفالت، استخراج با حلال فورفورال، موم گیری، تصفیه روغن با گاز هیدروژن و قسمت استخراج و تهیه روغن که بعضی از قسمت های اخیر به بخش خصوصی واگذار گردیده است.
نفت خام باگذر از این دستگاه ها و طی هر کدام از این مراحل، به فرآورده های گوناگونی تبدیل می شود. برق مصرفی در پالایشگاه در خود پالایشگاه تولید می شود. آبی که توسط لوله کشی وارد پالایشگاه می شود، توسط دستگاه های موجود به آب خام تبدیل می شود تا قابل مصرف برای استفاده در دستگاه ها باشد.
آزمایشگاه پالایشگاه جهت کنترل عملیات تصفیه و سنجش کیفیت محصولات نهایی به صورت شبانه روزی و در سه شیفت کاری فعالیت می نماید. برای این منظور آزمایشگاه دارای قسمت 24 ساعته کنترل مواد نفتی در واحدهای مختلف، قسمت تجزیه با استفاده از ارزیابی مقادیر گازها، قسمت مربوط به انواع آنها، قسمت ویژه برای ارزیابی دقیق بر روی انواع سوخت جت، قسمت محلول سازی و بررسی رسوب تشکیل شده در اثر عملیات پالایش می باشد.
ترکیبات نفت خام
قسمت اعظم ترکیبات نفت خام از هیدروکربن ها تشکیل شده است که عموماً مقادیر کمی از گوگرد، اکسیژن، ازت، وانادیوم، نیکل و غیره در آن یافت می شود. عملیات فیزیکی در پالایش نفت (مانند تقطیر) تابع خواص هیدروکربن های موجود در آن و عملیات شیمیایی (مانند تصفیه و گوگرد زدایی) تابع مقادیر ناخالصی آن مانند گوگرد، ازت و غیره می باشد.
هیدروکربن ها Hydrocarbones
انواع گوناگون هیدروکربن های نفت خام را در سری های مختلف طبقه بندی نموده اند که از جمله مهمترین آنها می توان پارافین ها (Paraffins)، نفتین ها (Naphthenes)، آروماتیک ها (Aromatics) و اولفین ها (Olefines) را نام برد.
پارافین ها
اتمهای کربن با اتصال به اتمهای هیدروژن در طول یک خط ساختمان زنجیری پارافین های نرمال را تشکیل می دهند. ساده ترین پارافین که هیدروکربنی بسیار سبک است متان (Methane) CH4 نام دارد. پارافین بعدی در این سری اتان (Ethane) C2H6 می باشد. متان و اتان از آنجائیکه در شرایط معمولی مایع نمی شوند به گاز خشک معروفند.
مولکول های بعدی این سری پروپان (Propane) C2H6 و بوتان (Butane) C4H10 می باشند که اگرچه در شرایط متعارفی بصورت گاز هستند، ولی براحتی مایع شده و در مخلوط های مناسب بعنوان گاز مایع مصرف می شوند.
مولکول بعدی که اولین پارافین مایع در شرایط متعارفی است پنتان (Pentane) C2H12 نام دارد. پارافین های نرمال می توانند از متان شروع شده و به پلیمر هایی شامل هزاران کربن در طول یک زنجیر ساده خطی ختم گردند. ایزوپارافین ها (Iso-Paraffins) ایزومرهای پارافین های نرمال هستند که در آن هر اتم کربن می تواند به یک تا چهار اتم کربن دیگر بپیوندد.
در پارافین ها با افزایش اتمهای کربن نقطه جوش بالا می رود، ولی عموماً در تعداد مساوی از اتمهای کربن، ایزوپارافین ها نسبت به پارافین ها دارای نقطه جوش و نقطه ذوب پائینتر و عدد اکتان بالاتر هستند. فرمول کلی پارافین ها CnH2n+2 می باشد که در آن n برابر تعداد اتمهای کربن است.
نفتین ها
نفتین ها شکل دیگری از هیدروکربن های پارافین هستند که تقریباً در همه انواع نفت خام وجود دارند. در این سری کربن ها با پیوند با هم تشکیل یک حلقه بسته را می‌دهند که به این دلیل گاهی هم آنها را سیکلوپارافین (Cycleo Paraffin) می نامند. ساده ترین نوع اشباع شده این سری سیکلوپروپان می باشد که در آن سه اتم کربن و شش اتم هیدروژن تشکیل یک مثلث را داده اند.
آروماتیک ها
همه هیدروکربن های آروماتیک دارای حلقه های شش ضلعی با شش اتم کربن و سه اتصال مضاعف می باشند. ساده ترین آروماتیک که پائینترین نقطه جوش را در این سری دارد بنزن (Benzene) است. هیدروکربن های این سری معمولاً معطر و دارای عدد اکتان بالا می باشند.
اولفین ها
اولفین به پارافین اشباع نشده اطلاق می گردد. در این ترکیب دو اتم کربن بجای اشتراک در یک الکترون در دو الکترون شریک شده و اتصال مضاعف می یابند. ساده ترین اولفین، اتیلن (Ethylene) C2H4 است که در آن دو اتم کربن در دو الکترون شریک بوده و بقیه ظرفیت را با اتمهای هیدروژن پر می کنند.
اتمهای متعدد کربن در ترکیبات اولفین می توانند بصورت خطی (مانند پارافین ها) قرار گیرند. گاهی ممکن است بیش از یک اتصال مضاعف در یک مولکول وجود داشته باشد. مانند بوتادینCuH6 (Butadiene) که در این صورت آنها را دی اولفین (Diolefine) می نامند.
ترکیبات متفرقه
نمک
نمک که بصورت آب نمک بهمراه نفت خام به دستگاه های پالایش وارد می‌شود، یکی از ناخالصی های عمده ای است که باعث گرفتگی مبدل‌های حرارتی و تولید کک در لوله های کوره می گردد. علاوه بر این نمک های کلره مخصوصاً کلرور منیزیم تولید اسید کلریدریک می‌نماید که خورندگی در دستگاه های پالایش بویژه در قسمت فوقانی برج تقطیر را سبب می گردد.