در این تحقیق، سعی شده است علت تنش‌های موجود در روابط دو دولت اسلامگرای ایران و ترکیه با استفاده از رهیافتی نوین، بررسی گردد. اینکه چرا اسلامگرایان حزب عدالت و توسعه که از میراث داران حزب رفاه به رهبری نجم‌الدین اربکان بودهاند، علیرغم تثبیت جایگاه و قدرت خود در حاکمیت کشور ترکیه، نتوانسته‌اند در چارچوب یک رابطه دوستانه و همگرایانه با دولت اسلامی ایران حرکت کرده و روابط دوستانه خود با ایران را حفظ کنند.
دو کشور ایران و ترکیه، علیرغم همسایگی باهم و داشتن علقهها و میراث مشترک فرهنگی، اجتماعی و دینی در طی تاریخ خود، به تقابل با هم مشغول بودهاند که جنگهای بزرگ و خسارت باری را در روابط دو جانبه خود داشتهاند.
اما از سال 2001 و بعد از آنکه اولین پیروزی حزب عدالت و توسعه در انتخابات پارلمانی ترکیه حاصل گردید و بعد از پنج سال، مجدداً نخستوزیری اسلامگرا به حکومت رسید، مردم و دولت ایران ضمن خوشحالی از این پیروزی اسلامگرایان ترکیه، از آنها حمایت نیز نمودند.
اما به مرور زمان و بعداز سال 2008 و به ویژه از سال 2010 به بعد، دوره ماه عسل روابط ایران و ترکیه به پایان رسیده و تنش میان دو کشور به اوج خود رسیده است. به نظر میآید هویت و ماهیت سیاستهای دولت اردوغان طی چند سال اخیر دچار چرخشی 180 درجهای گردیده و به مرور زمان در حال نشان دادن ماهیت اصلی و درونی خود، یعنی هویت غربگرای ترکیه میباشد، هویت واقعی ترکیه که موجب تنش با ایران شده است.
کلید واژه‌ها: ایران، ترکیه، حزب عدالت و توسعه، هویت، منافع، غرب مرکزگرا
فهرست مطالب
چکیده 1
فصل اول: کلیات 2
1–1– بیان مسأله 3
1–2– اهمیت و ضرورت انجام تحقیق 4
1–3– مرور ادبیات و پیشینه مربوطه 4
1–4– جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق 6
1–5– اهداف مشخص تحقیق 7
1–6– سؤالات تحقیق 7
1–7– فرضیه‌های تحقیق 7
1–8– تعریف واژه‌ها و اصطلاحات فنی و تخصصی 7
1–9– روش شناسی تحقیق 8
فصل دوم: روش شناسی و چارچوب نظری تحقیق 9
2-1- مقدمه 11
2-2- رابطه سیاست و هویت 12
2-3- نظریه و نظریه پردازی 14
2-4- سازه انگاری الکساندر ونت 17
2-5- جایگاه تعامل در نظریه سازه‌انگاری 18
2-6- جایگاه هویت در نظریه سازه‌انگاری 18
2-7- جایگاه منافع در نظریه سازه‌انگاری 20
2-8- نقش و جایگاه همگرایی در سیاست خارجی 22
2-9- نتیجه گیری 25
فصل سوم: ترکیه، موقعیت و رابطه با ایران 26
3-1- مقدمه 27
3-2- بخش اول: مشخصات و شرایط جغرافیایی ترکیه 29
3-2-1- موقعیت کنونی ترکیه 29
3-2-1-1- وضعیت جغرافیایی و مساحت ترکیه 29
3-2-1-2- جمعیت ترکیه 29
3-2-1-3- نژاد و قومیت در ترکیه 29
3-2-1-4- دین، مذهب و فرهنگ در ترکیه 30
3-2-1-5- مرزها و همسایگان ترکیه 30
3-2-1-6- مرزهای آبی ترکیه 30
3-2-1-7- مرزهای خشکی ترکیه 31
3-2-1-8- حکومت و سیاست در ترکیه 32
3-3- بخش دوم: پیشینه تاریخی روابط ایران و ترکیه 34
3-3-1- پیشینه تاریخی روابط ایران 34
3-3-1-1- پیشینه روابط دو کشور در دوره صفویه و عثمانی( 1736 - 1501) 34
3-3-1-2- پیشینه روابط در دوره حکومت افغان‌ها و عثمانی 37
3-3-1-4- پیشینه روابط در دوره افشاریه و عثمانی( 1796 - 1736) 37
3-3-1-5- پیشینه روابط در دوره زندیه و عثمانی(1794 - 1750) 39
3-3-1-6- پیشینه روابط در دوره قاجاریه و عثمانی(1925 - 1787) 39
3-3-1-7- مشروطه خواهی در ایران و عثمانی 40
3-3-1-8- جنگ جهانی اول و تأثیر آن بر روابط ایران و ترکیه 41
3-3-1-9- پیشینه روابط در دوره پهلوی و ترکیه(1979 - 1921) 41
3-3-1-9-1- تشابه حوادث ایران و ترکیه در دوران رضا شاه و آتاتورک 41
3-3-1-9-2- پیشینه روابط در دوره محمدرضا شاه پهلوی و ترکیه 43
3-3-1-10- انقلاب اسلامی ایران و ترکیه (...-1357) 45
3-3-1-11- جنگ عراق بر علیه ایران و تأثیر آن بر روابط ایران و ترکیه 46
3-3-1-12- کابینه هاشمی رفسنجانی و رابطه با ترکیه 47
3-3-1-13- دولت اسلامگرای حزب رفاه در ترکیه و رابطه با ایران 49
3-3-1-14- کابینه محمد خاتمی و روابط با ترکیه 50
3-3-1-15- ظهور دولت اسلامگرای حزب عدالت و توسعه 51
3-3-1-16- کابینه احمدی نژاد و رابطه با ترکیه 52
3-4- بخش سوم 53
3-4-1- روی کارآمدن حزب عدالت و توسعه 53
3-4-2- روابط اقتصادی، حمل و نقل میان ایران و ترکیه 58
3-4-3- تأثیر گردشگری در روابط ایران و ترکیه 59
3-4-4- نقش گاز و انرژی در روابط ایران و ترکیه 60
3-4-5- تأثیر قراردادهای ارتباطات و مخابرات بر روابط دو کشور 62
3-4-6- نقش پیمانکاری و فرودگاه تهران بر روابط دو کشور 63
3-4-7- ترانزیت، حمل و نقل جادهای میان دو کشور 64
3-4-8- روابط مالی و بانکی ایران و ترکیه 64
3-4-9- روابط اجتماعی و فرهنگی ایران و دولت حزب عدالت و توسعه 66
3-4-10- روابط دینی و مذهبی ایران با دولت حزب عدالت و توسعه 69
3-4-11- روابط نظامی و دفاعی ایران و ترکیه 72
3-4-12- سامانه‌های موشکی ناتو و تنش در روابط ایران و ترکیه 73
3-4-13- انرژی هسته‌ای ایران، کارت بازی بین‌المللی برای ترکیه 77
3-4-14- تنش در روابط ایران و ترکیه پیرامون مذاکرات هسته‌ای 79
3-4-15- روابط سیاسی، سفرها و مذاکرات دوجانبه 81
3-4-16- نتیجه گیری 84
فصل چهارم: هویت متضاد، علت تنش در روابط ایران و ترکیه 86
4-1- مقدمه 87
4-2- بخش اول: هویت غرب مرکزگرای ترکیه 88
4-2-1- تنوع هویتی در ترکیه 88
4-2-2- اصول بنیادی کمالیسم در ترکیه 88
4-2-3- سکولاریسم و لائیسیزم در ترکیه 92
4-2-4- منافع ترکیه در چارچوب کمالیستی 95
4-2-5- پیدایش هویت اسلامگرا در ترکیه 96
4-2-6- اسلامگرایی با قرائت و شیوه عثمانی 97
4-2-7- اسلامگرایی سکولار یا کمالیستی 99
4-2-8- اسلامگرایی اربکان و حزب رفاه 100
4-2-9- اسلامگرایی اردوغان و حزب عدالت و توسعه 101
4-2-10- غربگرایی کمالیستی در ترکیه 103
4-2-11- هویت اقتصاد سرمایه‌داری در ترکیه 105
4-2-12- ترکیه نماینده غرب در منطقه 106
4-2-13- فتح الله گولن، پدر اسلامگرایی غربی 108
4-2-14- همگرایی ترکیه با غرب، ترکیه و پیمان ناتو 110
4-2-15- ترکیه همیشه پشت درهای اتحادیه اروپا 112
4-2-16- پشت دروازه‌های تمدن غربی یا مسیحی 113
4-2-17- دروازه‌های تمدن، انگاره مشترک محمدرضاشاه و اردوغان 114
4-2-18- همه تلاش‌های ترکیه ، همه وعده‌های اتحادیه اروپا 115
4-2-19- هزینه‌های ترکیه به جای اروپا و غرب 117
4-2-20- هویت مرکزگرای ترکیه تابع امریکا و اتحادیه اروپا 118
4-2-21- تنش سامانه‌های موشکی و سیاست خارجی مرکزگرای ترکیه 119
4-2-22- تنش زایی ترکیه، دوستان و دشمنان اتحادیه اروپا و امریکا 120
4-2-23- ترکیه در نقش عروسک یا مترسک رقصان غرب 121
4-3- بخش دوم 122
4-3-1- هویت، منافع و راهبردهای ایران 122
4-3-2- هویت تمدنی ایران 123
4-3-3- هم پوشانی هویت ایرانی، اسلامی - شیعی 124
4-3-4- فلسطین و اسرائیل، مرزبندی هویتی میان ایران و ترکیه 127
4-3-5- فرآیند تأثیرگذاری هویت غربگرای کارگزاران ترکیه 128
4-4- بخش سوم 135
4-4-1- تأثیر بیداری اسلامی (بهار عربی) بر روابط ایران و ترکیه............... 135
4-4-1-1- تونس، ایستگاه اول بیداری اسلامی 135
4-4-1-2- لیبی،همراهی ترکیه با غرب بر علیه یک کشور اسلامی 136
4-4-1-3- بحرین، سکوت ترکیه به خاطر تمایلات مذهبی 137
4-4-1-4- عربستان، سکوت و حمایت ترکیه از سرکوبی معترضین 139
4-3-1-5- عراق، حمایت ترکیه از مخالفان دولت مقتدر شیعی 140
4-3-1-6- مصر، برتری جویی همفکران و استادان اردوغان 141
4-3-1-7- سوریه، خاری در چشم اردوغان و سدی در برابر منافع غرب‌محور ترکیه 142
4-4-2- تقابل هویت ایران و ترکیه در تحولات جهان اسلام 145
4-4-3- تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر بیداری اسلامی 146
4-4-4- ترکیه و ترویج هویت غربی و سکولار با عنوان بهار عربی
.. 148
4-5- نتیجه گیری 151
فصل پنجم: جمع‌بندی و نتیجه‌گیری نهایی 152
5-1- جمع بندی 153
5-2- نتیجه گیری 154
منابع و مآخذ: 163
Abstract 172