بررسی رمان بوف کور بر اساس نظریه ی ساختارگرایی تکوینی لوسین گلدمن
محققانی که در زمینه ی نقد ادبی آثاری نگاشته اند عمدتاً در گروه جای می گیرند؛ گروه نخست، تنها به محتوای اثرتأکید می ورزندوبه متن بی توجهند.به نظرآنها هدف از مطالعه ی اثر ادبی، تنها درک مقصود ومنظور نویسنده است. گروه دیگر که در نقطه ی مقابل این گروه جای دارند، تنها به زبان متن اهمیت می دهند. به نظر آنها معنای آثار ادبی پیوسته در زمان های مختلف تکرار می شود وآن چه متن را ادبی می سازد، تنها شیوه های گوناگون به کارگیری زبان برای بیان این مفاهیم است. در مقابل این دو گروه، اشخاصی هم بودند که مخالف تقسیم متن به لفظ ومعنی ( جهان نگری و ... ) بودند. لوسین گلدمن ـ جامعه شناس مارکسیست مجارستانی ـ یکی از آن هاست. وی نظریه ی خود را ساختار گرایی تکوینی نامید. مطابق این نظریه که متأثر از اندیشه ی مارکسیستی است، محتوا(ساختار) وصورت ( فعالیت بشر) بر هم تأثیر متقابل دارند.
در این پایان نامه سعی داریم بر اساس این نظریه ، رابطه ی متقابل متن رمان بوف کور و جهان نگری مطرح در آن، یعنی جهان نگری متعلق به طبقه ی اجتماعی نویسنده ی آن را مورد بررسی قرار دهیم.
کلید واژه ها: ساختارگرایی تکوینی ، جهان نگری، درون مایه ، متن ، درون گرایی.
فهرست مطالب
چکیده
فصل اول: مقدمه
1-1. تعریف مسأله ...............................................................................................10
1-2. چارچوب محتوایی ...................................................................................... 11
1-3. پیشینه ی پژوهش ........................................................................................ 14
1-4. پرسش های پژوهش ..................................................................................... 16
1-5. حدود پژوهش ............................................................................................... 17
1-6. اهداف پژوهش .............................................................................................. 17
1-7. روش پژوهش ............................................................................................... 17
فصل دوم: کلیات
2-1. لوسین گلدمن و روش تحقیق او ................................................................... 19
2-1-1. روش دیالکتیکی ............................................................................... 19
2-1-1-1. کلیت ............................................................................. 22
2-1-1-1-1. دریافت و تشریح ......................................................... 22
2-1-1-1-1-1. ساختار معنادار ......................................................... 23
2-1-1-1-1-2. جهان نگری ............................................................. 25
2-1-1-1-1-3. طبقه ی اجتماعی ..................................................... 27
2-1-1-1-1-4. انعکاس طبقه ی اجتماعی بر متن اثر ....................... 28
2-1-2. نویسنده و اثر ادبی ..................................................................... 28
2-1-2-1. نویسنده ........................................................................ 28
2-1-2-2. اثر ادبی و ارزش آن ....................................................... 29
یادداشت ها ........................................................................................................... 30
فصل سوم: صادق هدایت ؛ آثار و زمانه ی او
3-1. آثار هدایت .................................................................................................... 33
3-2. وضعیت اجتماعی عصر رضا شاه .................................................................. 34
3-3. بوف کور ....................................................................................................... 36
فصل چهارم: بررسی اثر
4-1. شرحی از بوف کور ........................................................................................ 40
4- 1-1. ارتباط دو بخش ................................................................................ 40
4-1-2. بخش یک ؛ زندگی درونی ................................................................ 40
4-1-2. بخش دو؛ زندگی واقعی ................................................................... 46
4-1-3. مفهوم کلی اثر ................................................................................... 59
4-1-4. بوف کور ؛ روان داستان .................................................................... 61
4-2. بررسی اثر بر اساس الگوی گلدمن ................................................................ 62
4-2-1. اجزای ساختار معنادار ....................................................................... 62
4-2-2. ساختار معنادار(کلیت منسجم) .......................................................... 64
4-2-3. جهان نگری ...................................................................................... 64
4-2-4. طبقه ی اجتماعی .............................................................................. 64
4-2-4-1. بررسی وضعیت جامعه شناختی نویسنده ......................65
4-2-4-1-1. انقلاب مشروطه .......................................................... 65
4-2-4-1-1-1. تحلیل وضعیت آشفتگی و هرج و مرج ................. 67
4-2-4-1-2. رضا شاه ...................................................................... 70
4-2-4-1-2-1. حاکمیت پهلوی ..................................................... 73
4-2-4-1-2-2. صادق هدایت ......................................................... 75
4-2-4-1-2-2-1. اروپای بعد از جنگ .......................................... 76
4-2-4-1-2-2-1-1. ادبیات مدرن ................................................. 77
4-2-4-1-2-2 -3. سیاست و ادبیات در ایران ................................ 79
4-2-4-1-2-2 -3-1. ادبای نوگرا .................................................. 81
4-2-4-1-2-3. جایگاه دولت در جامعه ......................................... 84
4-2-4-1-2-3-1. شبه مدرنیسم ..................................................... 85
4-2-4-1-2-3-1-1. شبه مدرنیسم و ناسیونالیسم دولتی ............... 86
4-2-4-1-2-3-1-1-1. روشن فکران ناسیونالیسم ......................... 86
4-2-4-1-2-3-1-1. وضعیت فرهنگ، هنر و ادبیات ................... 88
4-2-4-1-2-3-1-1-2 . ارزیابی وضعیت روشن فکران ............... 91
4-2-4-1-2-3-1-1-1-2-1. طبقه ی اجتماعی ............................. 91
4-2-4-1-2-4. بوف کور – حاجی آقا ........................................... 91
4-2-4-1-4-1. تلقی مفسران حزب توده ....................................... 93
4-2-4-1-2-4-2. نگرش تراژیک .................................................. 94
4-2- 5 . بررسی ویژگی های لفظی .............................................................. 96
4-2-5-1. تک گویی ..................................................................... 97
4-2-5-1-1. تداعی ذهنی و معنایی ................................................. 97
4-2-5-1-1-1. توصیف ؛ تصویر ............................................ 98
4-2-5-1-1-1-1. تصویر در متن ...............................................101
4-2-5-1-1-1-1-1. تشبیه .......................................................... 101
4-2-5-1-1-1-1-2. استعاره ........................................................ 101
4-2-5-1-1-1-1-2-1. تشخیص ................................................ 102
4-2-5-1-1-1-1-3. تکرار .......................................................... 103
4-2-5-1-1-1-1-3-1. در سطح محدود ..................................... 103
4-2-5-1-1-1-1-3-2. در سطح وسیع ....................................... 103
4-2-5-1-1-1-1-3-2-1. کارکرد نمادین ................................... 104
4-2-5-1-1-1-2. ساختار تصویری ............................................ 105
4-2-5-1-1-1-2-1. استعاره ........................................................ 105
4-2-5-1-1-1-2-2. ایجاز ........................................................... 105
4-2-5-1-1-1-2-3. تکرار .......................................................... 106
4-2-5-1-1-1-3. اشاره به امور مبهم ؛ ابهام در تصویر................. 106
4-2-5-1-1-1-4. زمان ................................................................ 108
4-2-5-1-1-1-4-1. زمان در ارتباط با تصاویر ........................... 108
4-2-5-1-1-1-4-2. زمان گردشی .............................................. 109
4-2-5-1-1-2. موسیقی ................................................................ 109
4-2-5-1-1-2-1. تداعی .............................................................. 109
4-2-5-1-1-2-2. تکرار حروف مشابه ........................................ 110
4-2-5-1-1-2-2-1. مصوت های کشیده ................................... 110
4-2-5-1-1-2-3. تکرار کلمات ................................................... 112
4-2-5-1-1-3. پرسش های فلسفی ، قید های مطلق ................... 112
4-2-5-2. تحلیل ویژگی های متن ................................................ 113
4-2-5-2-1. مقایسه با شعر منثور ................................................. 113
4-2-5-2-1-1. مکتب رمانتیک ................................................... 115
4-2-5-2-1-1-1. اصالت دنیای درون ......................................... 115
4-2-5-2-1-1-1-1. یگانگی با طبیعت ....................................... 115
4-2-5-2-1-1-2. اندوه فلسفی .................................................. 116
4-2-5-2-1-2. سورئالیسم ........................................................... 116
فصل پنجم : نتیجه گیری
5-1. انقلاب مشروطه؛ زمینه ی حکومت پهلوی ........................................................ 118
5-2. رضا شاه و حکومت پهلوی ................................................................................ 119
5-2-1. روشن فکران نسل جدید ........................................................................ 119
5-2-1-1 ...................................................................................................... 119
5-2-1-1-1................................................................................... 120
5-2-1-2....................................................................................... 120
5-2-1-2-1................................................................................... 120
5-2-2. طبقه ی روشن فکران درون گرا ............................................................. 121
5-3. تأثیر جهان نگری بر متن .................................................................................... 122
5-3-1 ................................................................................................................. 122
5-3-1-1....................................................................................... 122
منابع ................................................................................................................................... 124
چکیده انگلیسی .................................................................................................................. 127