بررسی احکام غنا وموسیقی از دیدگاه فقهای معاصر
گوش دادن دادن به آوا و صدای دل پسند ممنوع نیست و موسیقی و صدای ممنوع عبارت است از؛غنای وموسیقی مطرب به طوری که جذبه ی ویژه ای دارد. و هم مانند شراب سرمستی می آورد.
در مورد اهمّیّت و ضرورت چنین بحثی همین بس که این بحث از قدیم الأیّام مطرح بوده ولی بیشتر جنبه ی فقهی آن مدّ نظر بوده و به لحاظ علم تجربی کمتر مورد توجّه واقع شده است.
بحث موسیقی از جمله مباحثی است که با وجود این که دارای قدمت زیادی است ولی درعین حال، جزو مباحث روز بوده و از جمله مسایلی است که مخصوصاً از سوی مردم، سوالات زیادی پیرامون آن مطرح شده است.
در این تحقیق که عنوان آن «بررسی احکام غنا و موسیقی از دید گاه فقهای معاصر» می باشد، به لحاظ فقه و علوم تجربی مورد توجه قرار گرفته است. و تحقیق نسبتاً جامعی راجع به احکام غنا و موسیقی از دیدگاه علمای معاصر(امامیه و اهل سنت) همراه با دلایل آن ها ارایه شده است.
در این پژوهش خاطر نشان شد که؛ ادلّه مهم فقهی تحریم غنا و موسیقی از نظر فقهای امامیه عبارتند از:قرآن، روایات،اجماع، سنت، عقل و ادله ی اهل سنت قرآن و روایات بوده است.
راز تحریم غناءو موسیقی عبارتند از: طرب،لهو،تشبّه به اهل باطل و البته موارد استثنای از تحریم غنا و موسیقی مطرب عبارتنداز:1-حدی2-جلسه عروسی( همراه باشرایط مربوطه)3-اضطرار(موسیقی درمانی)4- غنای درقرائت قرآن 5-غنای بدون موسیقی.
موسیقى با کارکردهاىِ گوناگونى که در دورهىِ معاصر یافته، موضوعى نو به شمار رفته است. که ازمجتهدین در این امربه عنوان راهنماى جاودانه انتظار مىرود، در خصوص حرمت یا حلیت آن ارایهىِ طریق کنند.
کلیدواژه : موسیقی، غنا،فقهای معاصر،حکم،تغنّی
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده. 1
مقدمه. 2
فصل اول: کلیات ومفاهیم
1-1-بخش اول: کلیات... 4
1 -1-1-کلیات... 4
1-1-1-1- بیان مسأله. 4
1-1-1-2- سؤال اصلی...............6
1-1-1-3- فرضیه. 6
1-1-1-4- سوابقمربوط به تحقیق.. 6
1-1-1-5- اهداف تحقیق.. 7
1-7-1-6- روش تحقیق.. 7
1-1-1-7- نوآوری تحقیق.. 8
1-1-1-8- دشواری‌های تحقیق.. 8
1-1-1-9- فصول تحقیق.. 8
1-2- بخش دوم: مفهوم شناسی.. 9
1-2- 1- بحث تاریخی غنا9
1-2-2- تعریف غنا10
1-2-2-1 تعریف لغوی غنا10
1-2-2-2- تعریف ماهیت غنا طبق نظر مراجع تقلید شیعه. 11
1-2-2-2-1- امام خمینی.. 11
1-2-2-2-2- آیت الله مکارم شیرازی مدّظله. 12
1-2-2-2-3- آیت الله فاضل لنکرانی...................12
1-2-2-2-4- آیت الله خامنه ای.. 12
1-2-2-2-5- آیت الله صافی گلپایگانی.. 13
1-2-3- انواع صدا13
1-2-3 -1- صداى موسیقى.. 13
1-2-3-2- صداى غیرموسیقى.. 13
1-2-1-4- اقسام غنا13
1-2-4-1- غنای محلل.. 14
1-2-4-2- غنای محرم. 14
1-2-5- اقسام غنا از دیدگاه اهل سنت... 14
1-2-6- انواع غنا14
1 2-6-1- غنای حق.. 15
1-2-6-2- غنای باطل.. 15
1-2-7- ویژگی های غنای محرِّم. 15
1-2-7-1- ترجیع صوت... 15
1- 2-7-2- طرب... 16
1-2-7-3- محتوای ناپسند اشعار17
1-2-7-4- تشبّه به اهل باطل.. 17
1-2-7-5- لهو. 18
1-2-7-5-1- اقسام لهو. 19
1-2-8- موسیقی.. 19
1-2-8-1- تاریخچه ی موسیقی.. 19
1-2-8-2- تعریف موسیقی.. 23
1-2-8-2-1- تعریف لغوی موسیقی.. 23
1-2-8-2-2- تعریف اصطلاحی موسیقی.. 24
1-2-8-2-2-1- نظریه ی مراجع تقلید در مورد ماهیت موسیقی.. 24
1-2-8-2-2-1-1- نظریه ی امام خمینی درباره موسیقی.. 24
1-2-8-2-2-1-2- نظر آیت الله صافی گلپایگانی در مورد موسیقی.. 25
1-2-8-2-2-1-3- گرایش به موسیقی.. 25
1-2-8-3- اقسام موسیقی.. 25
1-2-8-3-1- موسیقی غنایی.. 25
1- 2-8-3-2- موسیقی غیرغنایی.. 26
1-2-9- مخترع موسیقی و غنا27
فصل دوم: ادله‌ی پرهیز از غنا و موسیقی(مضرات موسیقی از دیدگاه فقه، اخلاق، اجتماع
2-1- بخش اول: ادله‌ی فقهی پرهیز ازغناوموسیقی.. 30
2-1-1-حکم فقهای معاصر در مورد موسیقی و غنا30
2-1-1-1-نظریه ی شیخ انصاری در مورد موسیقی.. 30
2-1-1-2-نظر امام خمینی در مورد غنا30
2-1-1-3-نظر آیت الله العظمی سید علی سیستانی در مورد غنا وموسیقی.. 30
2-1-1-4-نظر آیت الله خامنه ای در مورد غنا31
2-1-1-5-نظرآیت الله مرتضی مطهری.. 31
2-1-1-6- اعتقادات و نظرات امام موسی صدر در مورد موسیقی.. 31
2-1-2-ادله‌ی قایلان به حرمت غنا32
2-1-2-1-آیات... 33
2-1-2-2-روایات... 33
2-1-2-1-استثنایات حرمت غنا37
2-1-2-1-1-حداء37
2-1-2-1-2-غنا در قرآن.. 37
2-1-2-1-3- غنای آوازه خوان در عروسی‌ها39
2-1-2-1-4-غنای بدون موسیقی.. 41
2-1-2- 1- نظریه ی مختار42
2-1-2-3-اجماع. 43
2-1-2-4- سنت... 44
2-1-2-4-1- توبه از غنا44
2-1-2-4-2- رد شدن نماز45
2-1-2-4-3- بخشنامه‌ی پیامبر اعظم.. 45
2-1-1-2-4-4-بیزاری رسول خدا از غنا46
2-1-2-4-5-اعلامه ی قیامت... 46
2-1-2-5-عقل.. 46
2-1-3- حکم آلات غنا و مو سیقی.. 46
2-1-3-1-روایات... 47
2-1-3-2- اجماع. 48
2-2- بخش دوم: ادله ی اجتماعی و اخلاقی (تأثیرات سوء موسیقی)50
2-2-1- تأثیر شگفت آور موسیقی.. 50
2-2-2- تفاوت میان موسیقی روحانی و غیر روحانی در ارزش.... 50
2-2-3- فطرت و حرمت موسیقی.. 51
2-2-4- تأثیرات موسیقی حرام. 51
2-2-4-1- تأثیرات موسیقى بر عقل.. 51
2-2-4-1-1- نظریه ی افلاطون در مورد تأثیر موسیقی بر عقل.. 54
2-2-4-2- کاستی تعادل و جدیت... 54
2-2-4-2-1- ایجاد عدم تعادل وتوازن بین اعصاب سمپاتیک.... 54
2-2-4-3- مرض سیکلوتمی.. 54
2-2-4-4- تأثیرات موسیقى بر احساس.... 54
2-2-4-4-1- نظریه ی مورای شافر درمورد موسیقی.. 55
2-2-4-5- تأثیر موسیقى بر سیستم اعصاب.57
2-2-4-5-1- نظردانشمندان وروانشناسان غربی در مورد تأثیرات سوء موسیقی براعصاب.57
2-2-4-5-1-1- نظر دکتر آرنولد فریدمانی پزشک متخصص بیمارستان نیویورک... 58
2-2-4-4-1-2- نظر دکتر ربرت متخصص روانشناسی کودک در انگلیس.... 58
2-2-4-5-1-3- نظر هگل فیلسوف مشهور آلمانی.. 58
2-2-4-5-1-4- نظریه ی پروفسور ولف آدلر. 58
2-2-4-5-1-5- نظریه ی دکتر الکسیس کارل.. 59
2-2-4-5-1-6- نظریه ی ویلیام جیمز. 59
2-2-4-5-2- تأثیر سوء موسیقی و غنا بر روان واعصاب از دیدگاه اندیشمندان اسلام. 59
2-2-4-5-2-1- نظر امام خمینی در مورد مضرات موسیقی.. 60
2-2-4-5-2-1-1- غافل کردن از مقدرات... 60
2-2-4-5-2-1-2- بیرون آمدن از جدیت... 60
2-2-4-5-2-1-3- حذف موسیقی باعث پیشرفت جامعه. 60
2-2-4-5-2-2- فلسفه‌های دیگر (اخلاقی، اجتماعی) حرمت موسیقی از دید اسلام. 60
2-2-4-5-2-2-1- گرایش انسان به فساد و فحشا60
2-2-4-5-2-2-2- غفلت از یاد خدا61
2-2-4-5-2-2-3- غنا ابزار کار استعمارگران.. 61
2-2-4-5-2-2-4- کوتاهی عمر. 62
2-2-4-6- تأثیر موسیقى بر اخلاق و عرفان.. 62
2-2-4-7- نمونه افراد زیان دیده از موسیقی.. 63
فصل سوم: احکام غنا و موسیقی از منظر فقهای معاصر
3-1-بخش اول: احکام موسیقی.. 66
3-1-2-موسیقی و حکم فقها66
3-1-3- نظریه ی مراجع نسبت به طرب و لهو. 67
3-1-4- مجالس لهو ولعب... 68
3-1-5- موسیقی لهوی از نظر مراجع تقلید. 68
3-1-6- ملاک در حرمت موسیقی.. 69
3-1-7- مرجع تشخیص موسیقی.. 70
3-1-7-1- پرسش.... 70
3-1-8- ویژگی‌های موسیقی بدون کلام. 70
3-1-9- استماع موسیقی.. 71
3-1-9-1- حکم گوش دادن به آهنگ بدون کلام. 71
3-1-9-2- گوش دادن به آهنگ بدون توجه به اشعار همراه با آن.. 71
3-1-9-3- استماع موسیقی بدون تأثیر. 71
3-1-9-4- استماع موسیقی شعرهای مذهبی.. 72
3-1-9-5- استماع موسیقی نیرو بخش.... 72
3-1-9-6- استماع موسیقی تفریحی.. 72
3-1-1-9-7- استماع موسیقی غم انگیز. 72
3-1-9-8- استماع موسیقی کوتاه73
3-1-9-9- استماع موسیقی ناخواسته. 73
3-1-9-10- استماع موسیقی عروسی................73
3-1-9-10-1- پرسش.... 74
3-1-9-11- حکم استماع موسیقی اتوبوس و تاکسی.. 74
3-1-9-12-حکم استماع آهنگ مشکوک... 74
3-1-9-13- استماع موسیقی حماسی.. 75
3-1-1-9-13-1- پرسش.... 75
3-1-9-14- موسیقی درمانی.. 75
3-1-9-14-1- استماع موسیقی به عنوان محرک... 75
3-1-9-15- موسیقی متن.. 75
3-1-9-15-1- موزیک متن فیلم.. 76
3-1-9-16- موسیقی صدا و سیما76
3-1-9-16-1- نظارت رهبری و تأثیر در حکم موسیقی صدا و سیما76
3-1-9-16-1-1- پرسش.... 77
3-1-9-16-1-2- پرسش.... 77
3-1-9-17- موسیقی و نهی از منکر. 77
3-1-9-17-1- نهی از منکر در برابر موسیقی خوابگاه78
3-1-9-18- حکم استماع انواع موسیقی.. 78
3-1-9-18-1- موسیقی خارج از کشور78
3-1-9-18-1-1- پرسش.... 78
3-1-9-18-2- استماع نوار غیرقانونی.. 79
3-1-9-19- استماع موسیقی طبق نظر مرجع تقلید. 79
3-1-9-19-1- پرسش.... 79
3-1-10- آموزش و ترویج موسیقی.. 79
3-1-10-1- نشر کتاب موسیقی.. 79
3-1-10-1-1- پرسش.... 79
3-1-10-2- چاپ آگهی موسیقی.. 80
3-1-11- حکم نگه داری آلات موسیقی.. 80
3-1-12- نمایشگاه آلات موسیقی.. 80
3-1-13- نمایش آلات موسیقی.. 80
3-1-14- حکم خرید آلات موسیقی.. 81
3-1-15- حکم تکثیر نوار موسیقی و درآمد حاصل از آن.. 81
3-1-16- حکم آموزش موسیقی با آلات مختص و مشترک... 81
3-1-17- تحصیل در رشته ی موسیقی.. 82
3-1-17-1- پرسش.... 82
3-2-بخش دوم: نوازندگی.. 83
3-2-1- نوازندگی.. 83
3-2-1-1- حکم نوازندگی با آلات مختص و مشترک موسیقی.. 83
3-2-1-1-1- استفاده دف در عروسی همراه نوازندگی.. 84
3-2-1-1-1-1- پرسش و شبهه. 85
3-2-1-1- 2-حکم ساز85
3-2-1-1-3- حکم کوبیدن بر ظرف و حلبی.. 86
3-3- بخش سوم: احکام غنا و آواز87
3-3-1- مشخصه‌ی غنا ازدید مراجع تقلید. 87
3-3-1-2-ملاک حرمت غنا87
3-3-3- نیت غنا88
3-3-4-1- پرسش.... 88
3-3-5-غنای کودکان.. 88
3-3-6- احکام خواندن زن.. 88
3-3-6-1- غنا (آواز خوانی زن) در مجلس عروسی.. 88
3-3-1-6-1-1-پرسش.... 89
3-3-1-6-1-2-پرسش.... 89
3-3-6-2- صدای مداحی زن.. 89
3-3-6-3- صدای گریه ی زن.. 90
3-3-6-4- صدای خنده ی زن.. 90
3-3-6-4-1- پرسش.... 90
3-3-6-5- صدای تلاوت زن.. 90
3-3-6-5-1- پرسش.... 90
3-3-6-6- صدای دکلمه ی زن.. 91
3-3-6-7- صدای کودکانه ی زن.. 91
3-3-6-7-1- پرسش.... 91
3-3-6-8-حکم هم خوانی زنان.. 92
3-3-6-8-1-پرسش.... 92
3-3-6-9- جمع خوانی زن و مرد. 92
3-3-6-9-1-پرسش.... 92
3-3-6-10- آواز زن برای شوهر. 92
3-3-6-10-1- پرسش.... 92
3-3-6-11- پرسش و پاسخ احکام آواز زن در شب عروسی.. 93
3-3-6-11-1- پرسش.... 93
3-3-5-11-2- پرسش.... 93
3-3-6-11-3- پرسش.... 94
3-3-6-11-4- پرسش.... 94
3-3-6-11-5- پرسش.... 94
3-3-6-12- غنا و آواز خوانی زن درجشن میلاد امامان.. 94
3-3-6-12-1- پرسش.... 95
فصل چهارم: احکام غنا و موسیقی نزذ اهل سنت معاصر
4-1- بخش اول: مفهوم شناسی غنا و موسیقی نزد اهل سنت... 97
4-1-1-مفهوم شناسی غنا و موسیقی.. 97
4 -1-1-1- معنای لغوی و اصطلاحی غنا97
4 -1-1-2- انواع غنا نزد اهل سنت... 98
4-1-1-3- شرایط حرام بودن غنا و موسیقی از دیدگاه اهل سنت... 98
4-2- بخش دوم: حکم غنا و موسیقی.. 100
4-2-1- حکم غنا و موسیقی نزد فرقه‌های اهل سنت... 100
4-2-1-1- شافعی.. 100
4-2-1-2- حنفی.. 100
4-2-1-3- مالکی.. 101
4-2-1-4- حنبلی.. 101
4-2-1-4-1- دلایل حنبلی‌ها در مباح بودن غنا و موسیقی.. 102
4-2-1-5- حکم غنا و موسیقی نزد معتزله. 102
4-3-بخش سوم: ادله ی اهل سنت... 103
4-3-1- دلایل قایلین به حرام بودن غنا و موسیقی.. 103
4-3-1-1- آیات... 103
4-3-1-2-روایات... 103
4-3-1-3- سخنان صحابه و تابعین.. 104
4-3-2- دلایل قایلین به حلال بودن غنا و موسیقی.. 105
4-3-2-1- بررسی روایات... 105
4-4- بخش چهارم: احکام حکم غنا و موسیقی نزد فقهای معاصر. 107
4-4-1- نظریات عالمان اهل سنت معاصر در مورد غنا وموسیقی.107
4-4-1-1- نظریه ی غزالی.. 107
4-4-1-1-1- موارد حرمت سماع از منظر غزالی.. 108
4-4-1-2- نظریه ی یوسف قرضاوی.. 108
4-4-1-2-1- دلایل یوسف قرضاوی.....................108
4-4-1-2-1-1- از نظر روح و قواعد اسلامی.. 109
4-4-1-2-1-2- ابن حزم و اباحه ی موسیقی دلیل مباح بودن موسیقی از نظر قرضاوی.. 113
4-4-1-2-2- خلاصه ی نظریات یوسف قرضاوی.. 114
4-4-1-3- نظریه ی عادل الکلبانی.. 115
4-4-2- احکام غنا موسیقی نزد فرقه های اهل سنت معاصر. 116
4-4-2-1- مذهب حنفی.. 116
4-4-2-2- مذهب شافعی.. 117
4-4-2-2-1- شرایط طبل زدن نزد شافعی............118
4-4-2-2-1-1- نظریات دیگر در مورد طبل زدن شافعی........................118
4-4-3- حکم آوازبدون موسیقی از دیدگاه اهل سنت معاصر. 120
4-4-4- حکم خوانندگی و نوازندگی نزد اهل سنت معاصر. 121
4-4-5- حکم قرآن خواندن نزد اهل سنت معاصر. 121
4-4-6- حکم شرعی صدای زنان وترانه خوانی آن‌ها نزد اهل سنت معاصر. 122
4-4-7- حکم کف زدن نزد اهل سنت معاصر. 122
بحث و نتیجه گیری ..........125
مقایسه ی نظریات دو گروه (امامیه و اهل سنت)...............127
پیشنهادات...............127
منابع و مآخذ.. 129