مولانا
مقدمه
رقص نزد عاشق سر است
در کیش عاشق عهدی است و حافظ سر ، نه تنها رقص حرام نیست بلکه با توجه به این که تنها او محرم خلوتی اسرار است و روند و نظر باز زندگی او بدون رقص یعنی هیچ حال می بنیم عصاق دل سوخته چه می فرمایند ،
رقص یعنی چرخش و گردش موزون و حساب شده گرد یک محور و موقعیت مشخص "
و اکنون اگر رقص زمین به دور خود و خورشید و رقص و چرخش ماه به دور زمین و منظومه ی شمسی و کهکشان و کیهان ، همه به دور هم نبود . اگر رقص کواکب به گرد کاینات نبود ، اگر رقص ذرات و اتم ها ی هر موجود نبود ، مگر زندگی و حیات به این زیبایی تداوم می یافت . اصلاً زندگی یعنی حرکت و سکون یعنی مرگ . مگر رقص شاخ و برگ های درختان ، رقص بید سر مست مجنون به دست باد ، رقص گل و سبزه در کنار جویباران . رقص موج دریاها و اقیانوس ها ، رقص و چرخش خون در بدن انسان و رقص پرندگان در فضاو هوا . رقص ماهیان و آبزیان در دریاها ، رقص جلبک ها در اعماق اقیانوسها ، رقص باد و چرخش و گرداب و گردباد آن در میادین زمین و کلیه حرکات موزون موجودات جامد ، مایع و گاز ، در داخل کره ی زمین و پیچش ها گ ها و دانه ها و ریشه ها و کاسبرگ ها و ساقه های گیاهان ، برای خروج از لایه های زمین ،
چرخش اتم ها ی هر شئ و بالاخره رقص همه ی کاینات را نمی بینم و با آنها زندگی نمی کنیم ؟ ! اصلاً مگر زندگی و حیات ما مرهون این همه حرکت و چرخش نیست ؟ ! آیا همهی اینها حرام است ؟ یا نه تنها رقص تجلیات جمال الهی ، آن آراستگان به گوهر حوا ، آن تکمیل کنندگان مردان ، یعنی زنان حرام است ؟ آری برای هر« نامحرم مست کور » حرام است . نه برای عاشقی که هر صبح ، خورشید آسمان و ماه و باد و درخت و همه چیز برا ی او طنازی و رقاصی دارد و زمانی که او رقص کاینات را با چشم دل می بیند ، به وجد آمده و خود نیز همران آنان به رقص و دست افشانی می پردازد ، اینجاست که :
مذهب عاشق ز مذهب ها جداست
مذهب او خاص وجه کبریاست
(مولوی )
اما می بینیم که بی خردان و نظر تنگان به او خرده و ایراد گرفته و نگوهشش می کنند و او در جواب می گوید :
این رقص و سماع ما مجازی نبود
این وجد که می کنیم بازی نبود
بت بی خبران بگو که ای بی خردان
بی هوده سخن به این درازی نبود
و این عاشق است که با رقص و دست افشانی خود ، دری از غیب ،به واردات قلب گشوده و سر و دست بر کایتان می فشاند
ندانی که شوریده حالان مست
چرا برفشانند در رقص دست
گشاید در از غیب بر واردات
فشاند سرو دست بر کاینات
و اگر انسان – مثل همه ی موجودات – رقص هم می کند،باید حلال باشد که به واسطه ی آن دنیا و همه آرزوها را زیر پا قرا رداده و دست به سوی آخرت دراز کند :
رقص حلال بایدت سنت پاک عارفان
دنیا ره زیر پای نه ، دست به آخرت فشان
و در اینجاست که عاشق محبوب ، در رقص ، هر چه که غیر اوست ، به زیر پا کوبیده و همه چیز ع حتی خودش را لگدکوب می کند ،چرا که می داند شرط وقوع سماع واقعی چنین است :
به زیر پای بکوبیم هرچه غیر وی است
چرا که شرط چنین شد در امتحان سماع
و این دل عاشق است که به امید وفای یار زنده می شود و از سماع و استماع کلام دوست ،جان به رقص می آید .
دل زنده می شود به امید وفای یار
جان رقص می کند ز سماع کلام دوست
( مولوی )
آری انسان آن گاه که از دست خود آزاد شد ، عاشق تجلیات حضرت دوست گشته و دست افشانی می کند و آنگاه که از نقص خود دور شد ، به وجود آمده و می رقصد :
چون رهند از دست خود دستی زنند
چون جهند از نقص خود رقص کنند
( مولوی )
و یا به فرموده ی حافظ سر الست :
حلال است رقصی که بر یاد اوست
که هرآستینش جانی در اوست
( سعدی )
و سماع و رقص که در آن ذکر معشوق و طلب و استغنا و توحید حرف اول را می زند و بر وجود سرور و قلب افزوده و شادی و سرور را باعث شده و نازل می کند ؛ این سماعو رقص ،بر عابد و زاهد و عالم حرام است و بر عاشق معشوق ازلی و ابدی واجب عینی ، چراکه :
عابد در دست خود مهر و تسبیح و سجاده داشته، زاهد ریایی مراقب و پاسبان نفس مراقب دیگران بود و عالم در دست خود کتاب و دفتر دارد ؛ لکن عاشق ، نه تنها هیچ در دست ندارد ، بلکه دل را نیز به دلبر جان سپرده است . حال که دستش خالی است و فارغ از بود و نبود و هست و نیست ، جرا در سماع جانان نباشد و نرقصد ! و از طرفی ، عابد پایش به فرش و مدام به عبارت ظاهری و صوری ، چرا که نمی داند خدای او «عبودیت می خواهد نه عبادت و زاهد عمری است که پایش بر تمنیات دنیوی و هنوز در حال خود سازی و تا آخر عمر ، در کانال شریعت سیر کرده و زمانی برای طریقت و وصل به حقیقت ندارد.
و عالم نیز پایش بر فرش و کرسی درس مدرسه و مشغول قیل و قال و دور از « حال » و بر سکوی منبر وعض و خطابه ثابت است و نمی تواند چنین باشد ، اما عاشق پایش به عرش است و دراصل برای او پایی که به جایی برود تمام حرکات او با «قلب »است نه پای ، و از طرفی همه ی دنیا و حتی تمنیات آخرتی را .
رقص یعنی چرخش و گردش موزون و حسا ب شده گرد یک محور و موقعیت مشخص
زیر شمشیر غمش رقص کنان باید رفت
کان که شد کشته او نیک سرانجام افتاد
و یا به فرموده آن شوریده دل الهی طاعت بدون وجدو عشق ، مقبول درگاه خداوند نیست :
طاعت که بی رقص و وجد وعشق است
مقبول درگاه کبریا نیست
واصلاً هر رقصی که به یاد حضرت دوست است حلال است و گاه برای دوام وصل و جلوه حضور واجل : زیر پا نهاده است ، چرا آنها را لگد نکرده و پایکوبی ننماید و اینها همه کرشمه های اوست و عاشق بی دل و بی اختیار:
حلقه ای بر گردنم افکنده دوست
می کشد هر جا که خاطرخواه اوست
و بالاخره ای عزیز ! در انتها باید گفت :
سخن عشق نه آنست که آید به زبان
ساقیا می ده و کوتاه کن این گفت و شنفت
اشک حافظ خرد و صبر به دریا انداخت
چه کند سوز غم نیارست نهفت
فهرست مطالب :
عنوان : صفحه :
مقدمه ..................................................................
زادگاه مولانا .................................................
پدر مولانه ...................................................
جوانی مولانا ...................................................
اخلاق وافکار مولانا .............................................
نردبان روحانی .................................................
از مقامات تبتل تا فنا .............................................
سماع ..........................................................
احکام و آداب سماع ..............................................
آثار سماع ......................................................
معنی سماع .....................................................
رقص سماع ....................................................
حالت سماع .....................................................
غزل های مولوی هر کدام یک سماع است ...........................
مولانا عشق اصلی را نزد خدا می داند .............................