آنومی اجتماعی در بین حاشیه نشینان شهر اردبیل و عوامل اجتماعی مرتبط با آن
چکیده:
تحقیق حاضر با هدف تعیین عوامل مرتبط با آنومی اجتماعی حاشیه نشینان اردبیل انجام شد. متغیرهای کنترل اجتماعی- فقر فرهنگی-فرهنگ فقر متغیرهای مستقل می باشند. متغیری که به عنوان مسأله اصلی تحقیق در نظر گرفته شده بود نیز آنومی اجتماعی حاشیه نشینان است. جامعه آماری شامل 10698 خانوار از حاشیه نشینان اردبیل است که طبق فرمول کوکران 371 خانوار از آنها به روش تصادفی سیستماتیکی انتخاب شده اند.
روش تحقیق حاضر از نوع پیمایش از نوع همبستگی است و گردآوری داده ها به وسیله پرسشنامه محقق ساخته انجام شده است. در این بررسی از اعتبار محتوایی (صوری) جهت تعیین اعتبار پرسشنامه و ضریب آلفای کرون باخ برای تعیین پایایی سؤالات استفاده شد که عمده ترین نتایج بدست آمده به شرح زیر می باشد.
میزان آنومی حاشیه نشینان به فقر فرهنگی، فرهنگ فقر و کنترل اجتماعی مرتبط است ولی ارتباطی بین جنسیت حاشیه نشینان با میزان آنومی آنها مشاهده نشد. همچنین طبق رگرسیون چندگانه به روش گام به گام نیز به ترتیب فرهنگ فقر و کنترل اجتماعی به میزان 11 درصد میزان آنومی حاشیه نشینان را تبیین نمودند.
مقدمه
جامعه شناسان ریشه بسیاری از کجرویهای اجتماعی را در محیط و شرایط اجتماعی جستجو می کنند و علل زیرساز بسیاری از آنها را خود جامعه می دانند. وقتی خواستهای فرد با انتظارات جامعه هماهنگ و همنوا نباشد، نابهنجاری فرد آغاز می شود و در صورت تداوم، زمینه های کجرویها را پدید می آورد. مثلاً در ایران، منشاء زندگی اجتماعی، تشدید مهاجرت ها و به هم خوردن نسبت تراکم جمعیت بین شهرها و روستاها، آشفتگی و به هم ریختگی ساختار جمعیت کشور، گرانی، بیکاری و ... همه دست به دست هم داده و موجبات انحراف برخی از انسان ها را از هنجارهای اجتماعی فراهم آورده است.
حاشیه نشینی یکی از پیامدهای مهاجرت روستاییان به شهر می باشد. حاشیه نشینان که دارای فرهنگی متمایز از شهرنشینان هستند، با عواملی دست بگریبان هستند که با عدم رعایت نظم ، هنجارهای رایج در این منطقه را عمومیت داده اند . از اینرو حاشیه نشینی یکی از بسترهای مناسب برای آسیب های اجتماعی می باشد. در شرایط نظم گریزی عملا آسیب ها حیات اجتماعی را تهدید می کنند که عوامل چندگانه و عمده ای در آن دخیلند.
حاشیه نشینی در ایران صرفا مسئله ای فیزیکی و کالبدی نبوده،بلکه مسئله ای ساختاری است که در اثر نابرابریهای اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی در سطح ملی و منطقه ای به وجود آمده است، حاشیه نشینان نسبت به سایر شهروندان بیشتر در معرض انجام اعمال انحرافی و آنومیک می باشند. بنابراین در این پژوهش در پی یافتن عوامل موثر بر میزان آنومی در بین حاشیه نشینان شهر اردبیل می
فهرست مطالب
عنوان .................................................................................................................................... صفحه
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1- مقدمه. 2
1-2- بیان مسئله. 3
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق.. 4
1-4- اهداف تحقیق.. 5
1-4-1- هدف کلی.. 5
1-4-2- اهداف اختصاصی.. 5
فصل دوم: ادبیات تحقیق
مقدمه. 7
2-1- حاشیه نشینی- آنومی اجتماعی.. 9
2-1-1- حاشیه نشینی.. 9
2-1-1-1- تعاریف حاشیه نشینی.. 9
2-1-1-2- تاریخچه ی حاشیه نشینی.. 10
2-1-1-3- حاشیه نشینی شهری.. 12
2-1-1-4- حاشیه نشینی شهری پیشرفته. 15
2-1-1-5- ویژگی های مناطق حاشیه نشین.. 18
2-1-1-6- عوامل حاشیه نشینی.. 18
2-1-1-6-4- مسکن و بهداشت... 21
2-1-1-6-5- اشتغال و درآمد. 22
2-1-2-آنومی اجتماعی.. 25
2-1-2-1- تعریف واژه آنومی.. 25
2-1-2-2- رویکردهای مختلف در تعریف آنومی: 26
2-1-2-3- آگاهی از هنجارها در کشورهای جهان سوم. 29
2-1-2-4- شهرنشینی و آنومی: 30
2-1-2-5- حاشیه نشینی و آنومی: 33
2-1-2-6- فقر فرهنگی و آنومی.. 35
2-1-2-7- فرهنگ فقر و آنومی.. 36
2-1-2-8- ویژگیهای فرهنگ فقر. 38
2-1-2-9- کنترل اجتماعی.. 39
2-1-2-10- عوامل جرم. 41
2-2- چارچوب نظری تحقیق.. 48
2-2-1- نظریه های حاشیه نشینی.. 48
2-2-1-1- نظریه فرهنگ فقر از اسکار لوئیز. 48
2-2-1-2- نظریه ی تقویت افتراقی.. 49
2-2-1-3- نظریه ی تقلید. 50
2-2-1-4- نظریه دوایر متحدالمرکز برکس... 51
2-2-1-5- تئوری فری.. 53
2-2-2-نظریه های آنومی.. 54
2-2-2-1- نظریه آنومی دورکیم. 54
2-2-2-2- نظریه آنومی مرتن.. 55
2-2-2-3- نظریه بوم شناختی و جمعیتی.. 59
2-2-2-4- نظرات رابرت آگینو و مسنرو روز نفلد. 60
2-2-2-5- نظریه ی بی هنجاری.. 62
2-2-2-6-نظریه ی لی و همکاران. 63
2-2-2-7- نظریه کنترل اجتماعی هیرشی.. 69
2-3- پیشینه عملی تحقیق: 70
2-3-1- پیشینه عملی خارجی.. 70
2-3-2- پیشینه داخلی.. 73
2-4- فرضیه های تحقیق: 80
2-6- مدل نظری تحقیق: 81
فصل سوم: روش شناسی تحقیق
3-1- تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها 84
3-1-1-تعریف نظری آنومی : 84
3-1-2- تعریف عملیاتی آنومی : 84
3-1-3- تعریف نظری فقر فرهنگی خانواده : 85
3-1-4- تعریف عملیاتی فقر فرهنگی خانواده : 85
3-1-5- تعریف نظری کنترل اجتماعی : 85
3-1-6- تعریف عملیاتی کنترل اجتماعی : 85
3-1-7- تعریف نظری فرهنگ فقر: 86
3-1-8- تعریف عملیاتی فرهنگ فقر: 86
3-1-9- تعریف نظری حاشیه نشینی: 86
3-1-10- تعریف عملیاتی حاشیه نشینی: 87
3-2- روش تحقیق: 87
3- 3- جامعه آماری: 87
3- 4- شیوه تعیین حجم نمونه : 87
3- 5- روش نمونه گیری : 88
3-6- ابزار اندازه‌گیری : 88
3-7- نحوه سنجش متغیرها و سازه‌ها 89
3-7-1- نحوه سنجش آنومی اجتماعی: 89
3-7-2- نحوة سنجش فقر فرهنگی خانواده: 89
3-7-3- نحوه سنجش کنترل اجتماعی: 90
3-7-4- نحوه سنجش فرهنگ فقر حاشیه نشینان: 90
3-8- اعتبار و پایایی ابزار اندازه‌گیری : 91
3-9- تجزیه و تحلیل داده‌ها : 92
3-10- قلمرو مکانی تحقیق: 92
3-11- قلمرو زمانی تحقیق: 92
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
4-1- یافته‌های توصیفی: 94
4-1-1- توزیع فراوانی و درصد فراوانی جنسیت حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه: 94
4-1-2- توزیع فراوانی ودرصد فراوانی میزان تحصیلات حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه: 95
4-1-3- توزیع فراوانی درصد فراوانی وضعیت اشتغال حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه: 96
4-1-4- توزیع فراوانی ودرصد فراوانی نوع شغل حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه: 97
4-1-5- توزیع فراوانی ودرصد فراوانی وضعیت تأهل حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه: 98
4-1-6- توزیع فراوانی ودرصد فراوانی نوع منزل مسکونی حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه: 99
4-1-7- توزیع فراوانی ودرصدفراوانی محل تولد حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه: 100
4-1-8- توزیع فراوانی و درصدفراوانی محل سکونت حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه: 101
4-1-9- توزیع پراکندگی سن حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه: 102
4-1-10- توزیع فراوانی و درصد فراوانی درآمد ماهیانهی حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه: 103
4-1-11- توزیع پراکندگی تعداد اعضای خانوادهی حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه: 104
4-1-12- توزیع پراکندگی فرهنگ فقر حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه: 105
4-1-13- توزیع پراکندگی فقر فرهنگی حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه: 106
4-1-14- توزیع پراکندگی کنترل اجتماعی حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه: 107
4-1-15- توزیع پراکندگی آنومی اجتماعی حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه: 108
4-2آزمون فرضیه ها: 110
4-2-1- فرضیه 1: بین فرهنگ فقر و آنومی اجتماعی در بین حاشیه نشینان اردبیل رابطه وجود دارد. 110
4-2-2- فرضیه 2: بین فقر فرهنگی و آنومی اجتماعی در بین حاشیه نشینان اردبیل رابطه وجود دارد. 111
4-2-3- فرضیه 3: بین کنترل اجتماعی و آنومی اجتماعی د ر بین حاشیه نشینان اردبیل رابطه وجود دارد. 112
4-2-4- فرضیه 4: میزان آنومی اجتماعی در بین حاشیه نشینان اردبیل بر اساس جنسیت آنها متفاوت است. 114
4-2-5- تبیین آنومی اجتماعی حاشیه نشینان اردبیل بر اساس متغیرهای فرهنگ فقر، فقر فرهنگی، و کنترل اجتماعی: 115
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
5-1- یافته هاو داده های توصیفی : 118
5-2- یافته هاو داده های استنباطی : 119
5-3- محدودیتهای تحقیق: 123
5-4- پیشنهاد های تحقیق: 123
5-4-1- پیشنهاد های کاربردی تحقیق: 123
5-4-2- پیشنهاد های پژوهشی تحقیق: 124
منابع. 125
فهرست جداول :
عنوان ..................................................................................................................................... صفحه
جدول(2-1) خلاصه طبقه بندی مرتن درباره انواع انطباق فرد با اهداف و وسایل آنها در جامعه.......... 55
جدول(3-1): پایایی سؤالات مربوط به سازه‌های مورد بررسی........................................................... 90
جدول شماره (4-1) توزیع فراوانی و درصد فراوانی جنسیت حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه........ 92
جدول شماره (4-2) توزیع فراوانی ودرصد فراوانی میزان تحصیلات حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه 93
جدول شماره (4-3) توزیع فراوانی و درصد فراوانی وضعیت اشتغال حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه 94
جدول شماره (4-4) توزیع فراوانی و درصد فراوانی نوع شغل حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه...... 95
جدول شماره (4-5) توزیع فراوانی و درصد فراوانی وضعیت تأهل حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه.. 96
جدول شماره (4-6) توزیع فراوانی و درصد فراوانی نوع منزل مسکونی حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه 97
جدول شماره (4-7) توزیع فراوانی و درصد فراوانی محل تولد حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه...... 98
جدول شماره (4-8) توزیع فراوانی و درصد فراوانی محل سکونت حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه 99
جدول شماره (4-9) توزیع پراکندگی سن حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه................................... 100
جدول شماره (4-10) توزیع فراواتی و درصد فراوانی درآمد ماهیانهی حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه 101
جدول شماره (4-11) توزیع پراکندگی تعداد اعضای خانوادهی حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه..... 102
جدول شماره (4-12) توزیع پراکندگی فرهنگ فقر حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه...................... 103
جدول شماره (4-13) توزیع پراکندگی فقر فرهنگی حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه..................... 104
جدول شماره (4-14) توزیع پراکندگی کنترل اجتماعی حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه................. 105
جدول شماره (4-15) توزیع پراکندگی آنومی اجتماعی حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه................. 106
جدول شماره (4-16) آزمون اسمیرنف کولموگروف برای مشخص کردن طبیعی بودن توزیع مقادیر سازه‌ها 107
جدول شماره (4-17) همبستگی بین فرهنگ فقر و آنومی اجتماعی حاشیه نشینان اردبیل................... 108
جدول شماره (4-18) همبستگی بین فقر فرهنگی و آنومی اجتماعی حاشیه نشینان اردبیل.................. 110
جدول شماره (4-19) همبستگی بین کنترل اجتماعی و آنومی اجتماعی حاشیه نشینان اردبیل.............. 111
جدول شماره (4-20) نتایج آزمون تفاوت میانگین برای متغیر آنومی اجتماعی حاشیه نشینان با توجه به جنسیت 112
جدول شماره (4-21) نتایج آزمون یکنواختی واریانسها برای متغیر آنومی اجتماعی حاشیه نشینان با توجه به جنسیت 112
جدول شماره (4-22) ضریب همبستگی چندگانه برای آنومی اجتماعی حاشیه نشینان اردبیل............. 113
جدول شماره (4-23) تحلیل واریانس برای آزمون معنی‌داری شکل رگرسیونی ................................ 114
جدول شماره (4-24) ضرایب متغیرهای مستقل باقیمانده در شکل رگرسیونی به روش گام به گام 115
فهرست شکل ها و نمودار ها :
عنوان ................................................................................................................................... صفحه
شکل(2-1): مدل توسعه فضا از برگس............................................................................................ 51
شکل (2-2): مدل تجربی «سیستم بلوک های مرتب» در نظریه ی لی و همکاران................................. 63
شکل(2-3): رابطه ی عناصر بی ثباتی اجتماعی در مدل «سیستم بلوک های مرتب».............................. 63
نمودار شماره (4-1) توزیع فراوانی و درصد فراوانی جنسیت حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه......... 92
نمودار شماره (4-2) توزیع فراوانی میزان تحصیلات حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه...................... 93
نمودار شماره (4-3) توزیع فراوانی و درصد فراوانی وضعیت اشتغال حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه 94
نمودار شماره (4-4) توزیع فراوانی و درصد فراوانی نوع شغل حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه...... 95
نمودار شماره (4-5) توزیع فراوانی و درصد فراوانی وضعیت تأهل حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه. 96
نمودار شماره (4-6) توزیع فراوانی و درصد فراوانی نوع منزل مسکونی حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه 97
نمودار شماره (4-7) توزیع فراوانی و درصد فراوانی محل تولد حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه..... 98
نمودار شماره (4-8) توزیع فراوانی و درصد فراوانی محل سکونت حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه 99
نمودار شماره (4-9) توزیع پراکندگی سن حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه................................... 100
نمودار شماره (4-10) توزیع پراکندگی درآمد ماهیانهی حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه................. 101
نمودار شماره (4-11) توزیع پراکندگی تعداد اعضای خانوادهی حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه..... 102
نمودار شماره (4-12) توزیع پراکندگی فرهنگ فقر حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه...................... 103
نمودار شماره (4-13) توزیع پراکندگی فقر فرهنگی حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه..................... 104
نمودار شماره (4-14) توزیع پراکندگی کنترل اجتماعی حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه................. 105
نمودار شماره (4-15) توزیع پراکندگی آنومی اجتماعی حاشیه نشینان اردبیل مورد مطالعه................. 106
نمودار شماره (4-16) همبستگی بین فرهنگ فقر و آنومی اجتماعی حاشیه نشینان اردبیل................... 109
نمودار شماره (4-17) همبستگی بین فقر فرهنگی و آنومی اجتماعی حاشیه نشینان اردبیل.................. 110
نمودار شماره (4-18) همبستگی بین کنترل اجتماعی و آنومی اجتماعی حاشیه نشینان اردبیل.............. 111