بررسی عوامل اجتماعی موثر درافت تحصیلی در میان دانش آموزان دختر و پسر در مقطع متوسطه
چکیده
از مسائل مهم جامعه ما افت تحصیلی دانش‌آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی است. پدیده‌ای که مانعی جدی برای رسیدن به اهداف عالی آموزش و پرورش به حساب می‌آید. موضوع تحقیق حاضر «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر افت تحصیلی دانش‌آموزان مقطع متوسطه (دختر و پسر) در شهرستان آمل است. هدف اصلی پژوهش حاضرشناخت عوامل اجتماعی مؤثر بر افت تحصیلی دانش‌آموزان و ارائه راهکارهای صحیح بر اساس ارزشها و هنجارهای ملی و دینی برای بهبود این وضعیت است. روش تحقیق ما پیمایشی و جامعة آماری ما مجموع دانش‌آموزان دختر و پسری است که در خرداد ماه 1383 نتوانستند کارنامه قبولی دریافت کنند. شیوه نمونه‌گیری در تحقیق حاضر، نمونه گیری طبقه ای متناسب از نظر حجم بوده و بر اساس آن 178 دانش‌آموز به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. از میان رویکردهای مختلف جامعه‌شناسی در مورد افت تحصیلی، رویکرد تضاد به عنوان رویکرد اصلی در چارچوب نظری انتخاب شد که بر اساس آن رویکرد، مدل کلی تحلیل رسم شده و تحقیق صورت گرفت. در تحقیق حاضر متغیر وابسته ما افت تحصیلی بود که متغیرهای مستقل زیادی بر آن تأثیر داشت ولی چهار متغیر عمده انتخاب شده و بر اساس آن چهار فرضیه کلی بدین گونه مطرح شد. بین پایگاه اجتماعی - اقتصادی خانواده، سطح تحصیلات خانواده، عدم انسجام و گسیختگی روابط در خانواده و نگرش فرد نسبت به آینده شغلی خود با افت تحصیلی رابطه معناداری وجود دارد. بررسی هر چهار فرضیه از طریق ضریب همبستگی تای کندال صورت گرفت که نتایج آنها بدین گونه است. فرضیه اول یعنی بین پایگاه اجتماعی - اقتصادی خانواده با افت تحصیلی با اطمینان 99 درصد و سطح خطای کمتر از 1درصد و فرضیه دوم یعنی بین سطح تحصیلات خانواده و افت تحصیلی با اطمینان 99 درصد و سطح خطای کمتر از 5 درصد و فرضیه سوم یعنی بین عدم انسجام و گسیختگی روابط در خانواده با افت تحصیلی با اطمینان 99 درصد و سطح خطای کمتر از 1 درصد نشانگر رابطه بین سه متغیر اصلی مستقل بیان شده با افت تحصیلی بود ولی در آزمون فرضیه چهارم هیچ رابطه آماری معناداری بین نگرش فرد نسبت به آینده شغای با افت تحصیلی وجود ندارد. جهت شناخت میزان و شدت همبستگی میان مجموعه متغیرهای مستقل و متغیر وابسته از تحلیل رگرسیون چند متغیره وبرای شناخت اثرات مستقیم و غیر مستقیم متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته یعنی افت تحصیلی از روش تحلیل مسیر استفاده شده است که در روش تحلیل رگرسیون سطح تحصیلات خانواده (با ضریب تأثیر 18/0) و در روش تحلیل مسیر (با مجموع ضریب مسیر (21/0) بیشترین تأثیر را بر متغیر وابسته یعنی افت تحصیلی داشته است.
فهرست مطالب:
عنوان صفحه
فصل اول: کلیات
1-1- مقدمه............................................................................................................. 2
1-2- بیان مساله....................................................................................................... 3
سوال اصلی تحقیق.......................................................................................... 6
1-3- اهمیت وضرورت تحقیق.................................................................................. 8
1-4- اهداف تحقیق.................................................................................................. 12
فصل دوم : ادبیات تحقیق.......................................................................................... 12
2-1- پیشینه تحقیق.................................................................................................. 12
2-1-1- پیشینه تحقیق درجهان.................................................................................. 14
2-1-2- پیشینه تحقیق درایران................................................................................... 17
2-2- مفهوم آموزش وپرورش................................................................................... 20
2-3- جامعه شناسی آموزش وپرورش........................................................................ 21
2-4- هدف جامعه شناسی آموزش وپرورش............................................................... 22
2-5- نظام جدید آموزش وپرورش درایران................................................................ 24
2-6- نظام آموزش وپرورش جمهوری اسلامی ایران................................................... 26
2-7- آموزش وپرورش دوره متوسطه......................................................................... 29
2-8- افت تحصیلی.................................................................................................. 34
2-9- عوامل افت تحصیلی........................................................................................ 48
2-10- بررسی افت تحصیلی وعوامل موثر درآن درچند کشور خارجی......................... 48
2-11- دلایل ترک تحصیل در منطقه خاورمیانه........................................................... 51
2-12- افت تحصیلی درچند کشور پیشرفته صنعتی وشیوه های مقابله با آن................... 51
2-13- مقابله با افت تحصیلی درکشورهای آسیا واقیانوس آرام.................................... 51
2-13-1- اقدام های سازمانی.................................................................................... 51
2-13-2- اقدام های تربیتی ...................................................................................... 52
2-13-3- اقدام های انگیزشی ومادی......................................................................... 52
2-13-4- مشارکت اولیاء وجامعه محلی..................................................................... 52
2-13-5- اقدامهای غیر رسمی................................................................................... 53
2-14- افت تحصیلی درغرب وشیوه های مبارزه باآن.................................................. 53
2-14-1- افت تحصیلی وعوامل فردی....................................................................... 53
2-14-2- افت تحصیلی وکمبود خانوادگی................................................................. 54
2-14-3- افت تحصیلی وعوامل درون مدرسه............................................................ 55
2-15- شیوه های برخورد با پدیده افت تحصیلی درغرب............................................ 56
2-15-1- روشهای ترمیمی وجبرانی مقابله با افت تحصیلی......................................... 56
2-15-2- روشهای تغییر وتحول بنیادی مدرسه........................................................... 56
2-16- روشهای اصلاحی ودرمان آموزش وپرورش.................................................... 58
گرایش اول تامل آموزش وپرورش جبرانی ، کلاسهای تطبیقی ، آموزش متقابل و خدمات حمایتی در مدرسه است.
2-16-1- آموزش وپرورش جبرانی........................................................................... 59
2-16-1-1- برنامه های متنوع جبرانی........................................................................ 59
2-16-1-2- اثرات آموزش وپرورش جبرانی.............................................................. 60
2-16-2- خدمات حمایتی........................................................................................ 61
2-16-2-1- خدمات حمایتی در فرانسه..................................................................... 61
2-16-2-2- خدمات حمایتی در بلژیک : کلاسهای تطبیقی.......................................... 62
2-16-3- آموزش متقابل........................................................................................... 63
2-16-4- جنبشهای مبارزه با نابرابریها........................................................................ 64
2-16-5- آموزش خانواده......................................................................................... 66
2-16-6- پیوند خانه ومدرسه.................................................................................... 68
2-16-7- پروژه های محلی ومنطقه ای مبارزه با افت تحصیلی..................................... 69
2-17- بررسی مساله افت تحصیلی وارائه راه حلهای پیشنهادی در ایران....................... 72
2-18- خسارتهای ناشی از شکست تحصیلی درایران.................................................. 77
2-19- راه حلهای پیشنهادی واجرایی........................................................................ 78
2-20- روش دیگر جلوگیری از افت تحصیلی............................................................ 79
2-21- رویکردهای جامعه شناسی به آموزش وپرورش................................................ 83
2-22- مفاهیم کلیدی................................................................................................ 93
2-23- چارچوب نظری تحقیق.................................................................................. 98
نقد وبررسی رویکردهای جامعه شناسی به آموزش وپرورش
2-24- مدل تحلیلی تحقیق........................................................................................ 105
2-25- فرضیه های تحقیق......................................................................................... 106
مدل تحلیلی عوامل اجتماعی موثر بر افت تحصیلی
2-26- تعاریف نظری وعملیاتی مفاهیم...................................................................... 108
فصل سوم : روش شناسی تحقیق............................................................................... 117
3-1- جامعه آماری................................................................................................... 117
3-2- شیوه برآورد حجم نمونه................................................................................... 118
3-3- روش نمونه گیری............................................................................................ 119
3-4- واحد وسطح مشاهده....................................................................................... 120
3-5- شیوه جمع آوری اطلاعات............................................................................... 121
3-6- اعتبار وپایایی.................................................................................................. 122
3-7- روش تجزیه وتحلیل داده های آماری................................................................ 123
3-8- محدودیتها...................................................................................................... 123
فصل چهارم : نتیجه گیری ویافته های تحقیق
4-1- نتایج توصیفی................................................................................................. 128
4-2- نتایج همبستگی ها........................................................................................... 143
4-3- نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چند متغیره....................................................... 151
4-4- نتایج حاصل از تحلیل مسیر............................................................................. 154
فصل پنجم : نتیجه گیری وپیشنهادات
5-1- خلاصه نتایج حاصل از توصیف داده ها............................................................. 159
5-2- خلاصه نتایج حاصل از تبیین داده ها................................................................. 160
5-3- پیشنهاد ها...................................................................................................... 166
فهرست نمودار و جداول:
عنوان صفحه
جدول شماره 1) توزیع فروانی جنس پاسخگویان
جدول شماره 2) توزیع فروانی تأهل پاسخگویان
جدول شماره 3) توزیع فروانی محل تولد پاسخگویان
جدول شماره 4) توزیع فروانی سال تولد پاسخگویان
جدول شماره 5) توزیع فروانی رشته تحصیلی
جدول شماره 6) توزیع فروانی نوع مدرسه
جدول شماره 7) توزیع فروانی معدل درسی دانش‌آموزان
جدول شماره 8) توزیع فروانی تعداد دروس تجدیدی
جدول شماره 9) توزیع فروانی میزان تحصیلات پدر
جدول شماره 10) توزیع فروانی میزان تحصیلات مادر
جدول شماره 11) توزیع فروانی شغل پدر
جدول شماره 12) توزیع فروانی شغل مادر
جدول شماره 13) توزیع فروانی درآمد ماهیانه خانوار
جدول شماره 14) توزیع فروانی مقدار زمین زراعتی
جدول شماره 15) توزیع فروانی تعداد اعضاء خانواده
جدول شماره 16) توزیع فروانی زندگی با افراد
جدول شماره 17) توزیع فروانی کمک گرفتن درسی
جدول شماره 18) توزیع فروانی زیر بنای فعلی منزل مسکونی
جدول شماره 19) توزیع فروانی سرپرستی مالی خانواهد
جدول شماره 20) توزیع فروانی توزیع فراوانی وضعیت مسکن
جدول شماره 22) توزیع فروانی توزیع فراوانی محل سکونت
جدول شماره 23) توزیع فروانی توجه به رفع مشکلات
جدول شماره 24) توزیع فروانی میزان نظارت والدین (پدر)
جدول شماره 25) توزیع فروانی میزان تظارت والدین (مادر)
جدول شماره 26) توزیع فروانی رابطه صمیمانه و عاطفی والدین
جدول شماره 27) توزیع فروانی برنامه‌ریزی والدین جهت کنترل درسی فرزندان (پدر)
جدول شماره 28) توزیع فروانی برنامه‌ریزی والدین جهت کنترل درسی فرزندان (مادر )
جدول شماره 29) توزیع فروانی تمایل به درس خواندن
جدول شماره 30) توزیع فروانی وجود شغل مناسب
جدول شماره 31) توزیع فروانی انتخاب شغل دلخواه
جدول شماره 32) توزیع فروانی استفاده از کتابها ...
جدول شماره 33) توزیع فروانی استفاده از امکانات برای کمک به حل تمرینها و ...
جدول شماره 34) توزیع فروانی استفاده از معلمان خصوصی..
جدول شماره 35) توزیع فروانی استفادهاز آموزشگاهها
جدول شماره 36) توزیع فروانی استفاده از اقوام و دوستان
جدول شماره 37) توزیع فروانی تأمین مخارج زندگی
جدول شماره 38) توزیع فروانی جایگاه نظر خواهی در خانواده
جدول شماره 39) توزیع فروانی جنبه‌های نظر خواهی از فرزندان
جدول شماره 40) توزیع فروانی قابل اجرا بودن تصمیمات فرزندان
جدول شماره 41) توزیع فروانی میزان پی‌گیری والدین از عملکرد تحصیلی فرزندان (پدر)
جدول شماره 42) توزیع فروانی میزان پی‌گیری والدین از عملکرد تحصیلی فرزندان (مادر)
جدول شماره 43) توزیع فروانی محیط گرم و عاطفی خانواده
جدول شماره 44) توزیع فروانی توجه به مشکلات روحی و جسمی فرزندان
جدول شماره 45) توزیع فروانی داشتن اطاق خصوصی و ...
جدول شماره 46) توزیع فروانی کمک از مشاوران درسی
جدول شماره 47) توزیع فروانی تأثیر عدم امکانات رفاهی در ...
جدول شماره 48) توزیع فروانی درس خواندن در رشته تضمین شغل
جدول شماره 49) توزیع فروانی بیزاری از رشته فاقد شغل
جدول شماره 50) توزیع فروانی اختلاف با پدر
جدول شماره 51) توزیع فروانی اختلاف با مادر
جدول شماره 52) توزیع فروانی اختلاف با برادر و خواهر
جدول شماره 53) توزیع فروانی ضرورت درس خواندن
جدول شماره 54) توزیع فروانی امیدواری به آینده شغلی
جدول شماره 55) توزیع فروانی امیدواری به آینده شغلی
جدول شماره 56) توزیع فروانی رابطه صمیمانه و عاطفی با پدر
جدول شماره 57) توزیع فروانی رابطه صمیمانه و عاطفی با مادر
جدول شماره 58) توزیع فروانی رابطه صمیمانه و عاطفی با برادر و خواهر
ب) نتایج استنباطی: فهرست نمودار و جداول نتایج استنباطی
جدول شماره 59) سطح تحصیلات خانواده و افت تحصیلی فرزندان
جدول شماره 60) پایگاه اجتماعی - اقتصادی و افت تحصیلی فرزندان.
جدول شماره 61) عدم توجه کلی به فرزند در خانواده و افت تحصیلی دانش‌آموزان
جدول شماره 62) کنترل درسی فرزند از سوی والدین و افت تحصیلی دانش‌آموزان
جدول شماره 63) نگرش فرد نسبت به اینده شغلی خود و افت تحصیلی
جدول شماره 64) امکانات تحصیلی فرزندان در خانواده و افت تحصیلی دانش‌آموزان
جدول شماره 65) گسیختگی روابط عاطفی در خانواده با افت تحصیلی دانش‌آموزان -
جدول شماره 66) سطح تحصیلات خانواده و عدم توجه کلی به فرزند
جدول شماره 67) سطح تحصیلات پدر و توجه به فرآیند تحصیل فرزند