شناخت صحیح مسائل حج به عنوان بخش عمده‌ای از آیات قرآنی، معارف، احکام و فقه اسلامی ضرورتی است که همواره مورد توجه مجامع مختلف قرار گرفته است و این خود فرصتی است که بیشتر به مسائل آن بپردازیم.
بنابراین در قرآن هم سوره ای به این نام یعنی، حج وجود دارد و درچند سوره دیگر از قرآن به مسائل مربوط به آن پرداخته از جمله : بقره،آل عمران، ابراهیم و…
همچنین نزدیک سیصد آیه در مورد حج و داستان حضرت ابراهیم (ع) وجود دارد که ما در این تحقیق قسمتی از آنها را همراه با تفاسیر و نظرات نویسندگان بیان می کنیم.
اما یکی از وظایف مهم ما، قضیه آشنا کردن مردم است به مسائل حج، آدمی بسیار می بیند که به حج می روند، زحمت می کشند ، لکن مساله حج را نمی دانند.
البته عمده ترین مشکلی که در مورد این عبادت وفرضیه مهم وجود دارد با این که مومنان با این عبارت الهی،آشنایی دیرینه دارند، و هر سال با حضور شورانگیز از سراسر عالم، زنگار دل، با زلال زمزم توصیه می‌زدایند، وبا حضرت دوست تجدید میثاق می‌کنند، و اگر چه میراث ادب فرهنگ ما، مشحون از آموزه های حیات بخش حج است،اما هنوز ابعاد بی‌شماری از این فرضیه مهم ، ناشناخته و مهجور مانده است.
بنابراین در این پروژه به کمک استاد بزرگوار جناب آقای محمدی در حد وسع خود سعی کرده ام که تقریباً به گوشه ای از مسائل واعمال آن بپردازیم هر چند که به خاطر کثرت مطالب و گستردگی آن نمی توان همه را بررسی کرد، اما امیدواریم که توانسته باشم به بهتر شناختن این عبادت بزرگ کمکی کرده باشیم.
این تحقیق شامل سه فصل می باشد؛
فصل اول حج از نظر لغوی و اصطلاحی بحث شده و انواع حج و عمره هم بررسی شده است.
در فصل دوم که سیمای حج از دیدگاه قرآن می باشد تقریباً آیات قرآن را تا حدودی موردبررسی و دسته بندی قرار دادیم همچنین آیات مربوط به بنای کعبه و تاریخچه آن و آیات مربوط به محرمات وواجبات حج نیز در این فصل بحث شده است.
و اما در فصل سوم، این فصل فلسفه حج می‌باشد که فلسفه اجتماعی ،اقتصادی و فردی معنوی را به رشته تحریر درآورده، همچنین آیاتی که مربوط به آنها درقرآن بیان شده آنها را جمع آوری کرده و در مباحث مربوط به خودشان جای داده شده است.
ودر آخر هم یک نتیجه گیری کلی از همه مباحث تحقیق به عمل آمده است.
امید به این که توانسته باشم این عبادت بزرگ را که اسلام و قرآن به آن این قدر اهمیت داده اند،با استناد به قرآن تا حدی برای همه روشن ومبرهن گردد.
فهرست مطالب:
مقدمه ....................................... 1
تبیین موضوع ................................. 3
اهمیت و ضرورت موضوع ......................... 3
پیشینه موضوع ................................ 4
پرسشها وفرضیات .............................. 5
چکیده ....................................... 6
حج در لغت ................................... 8
حج در اصطلاح ................................. 9
شرافت زمانی حج............................... 9
اهمیت و آثار حج ............................. 10
انواع و اقسام حج و عمره ..................... 13
تمتع از نظر لغوی واصطلاحی .................... 14
کیفیت حج تمتع ............................... 14
حج افراد .................................... 17
حج قران...................................... 18
عمره مفرده و تمتع ........................... 18
عمره از نظر لغوی و اصطلاحی ................... 19
عمره مفرده و اعمال آن ....................... 20
میقات احرام عمره مفرده ...................... 20
فرق عمره مفرده با عمره تمتع ................. 21
نتیجه ....................................... 22
مقدمه ....................................... 24
واژه حج در قرآن ............................. 24
تاریخ مکه ................................... 27
نامهای مکه: ................................. 29
1- مکه ....................................... 29
2- بکه ....................................... 29
3- بیت العتیق ................................ 30
4- بیت المعمور ............................... 30
5- مسجد الحرام ............................... 31
6- بیت الحرام ................................ 32
7- ام القری .................................. 33
8- بلد الامین ................................. 34
دلیل پیدایش کعبه ............................ 34
تاریخچه مبنای کعبه .......................... 35
زمان ساختن بنای اولیه کعبه .................. 39
وجوب و ضرورت حج.............................. 41
آیاتی در مورد ادله وجوب حج و عمره ........... 41
مستطیع کیست؟ ................................ 43
1- استطاعت مالی .............................. 44
2- استطاعت عقلی .............................. 44
3- استطاعت بدنی .............................. 45
4- استطاعت زمانی.............................. 45
5- استطاعت امنیت ............................. 45
دعوت به حج اکبر ............................. 49
مقدمه ....................................... 52
محرمات احرام ................................ 52
1- فلسفه صید ................................ 53
کفاره صید و شکار بر فرد محرم ................ 55
حکم شکار کردن حیوانات دریایی و صحرایی ....... 57
حکم شکار بعد از احرام ....................... 59
2- حکم جدال وفسوق کردن ...................... 60
کفاره جدال .................................. 60
3- حرمت مباشرت............................... 61
قرآن اثر اجتناب از محرمات را چنین بیان کرده . 62
مقدمه ....................................... 66
طواف ........................................ 67
احکام طواف .................................. 67
سعی صفا و مروه .............................. 68
احکام صفا و مروه ............................ 70
عرفات ....................................... 71
وقوف در مشعرالحرام .......................... 73
رمی جمرات ................................... 76
قربانی ...................................... 78
فلسفة قربانی ................................ 78
1- کمک رسانی به اهل حجاز یک اصل می باشد. ..... 79
2- قربانی از شعائر الهی است. ................ 79
3- کمک به مستمندان و سیرکردن آنها ............ 80
4- رسیدن به تقوای الهی ....................... 81
حلق و تقصیر کردن ............................ 82
فضیلت حلق ................................... 83
حکم حلق و زمان آن ........................... 84
نتیجه ....................................... 85
مقدمه ....................................... 88
1- فلسفه فردی و معنوی
مقدمه ....................................... 90
بعد معنوی حج ................................ 91
حج و کسب معرفت .............................. 92
انسان و خودسازی ............................. 93
عبادت حج، عبادتی بی ریاست.................... 96
بعد معنوی مناسک و اعمال حج و تأثیر آن بر فرد 97
بعضی از اسرار حج ............................ 99
اسرار صفا و مروه ............................ 99
راز طواف کردن ............................... 99
سرحلق ....................................... 100
نتیجه ....................................... 103
2- فلسفه اقتصادی
بعد اقتصادی حج .............................. 105
اهداف و آثار تجاری و اقتصادی حج ............. 107
دیدگاه قرآن نسبت به بعد اقتصادی حج .......... 109
دیدگاه قرآن در مورد واژه منافع و نظر مفسران در آن مورد 112
قربانی عامل تقویت کننده اقتصاد جوامع اسلامی .. 114
قربانی عامل برآوردن نیاز فقیران ............. 117
نتیجه ....................................... 119
3- فلسفه اجتماعی
مقدمه ....................................... 121
ویژگیهای اجتماع حج .......................... 122
محتوای اجتماعی حج و آثار آن ................. 123
دیدگاه قرآن نسبت به اجتماعی بودن حج ......... 125
خانه خدا متعلق به مردم است................... 126
قیام جهان شمول اجتماعی مسلمانان در پرتو حج .. 128
امنیت اجتماعی مسلمانان ...................... 130
حج تراکم قوه متکثره در نقطه واحده است. ...... 131
نتیجه........................................ 133
نتیجه گیری کلی .............................. 134
فهرست منابع ................................. 135