بررسی امکان وجود مقاومت القایی در گندم نسبت به شته سبز گندم
شته ی سبزگندم، Sitobion avenae (Fabricius)، بهعنوان یکی از آفات مهم غلات دانه ریز و بهویژه گندم در سالهای اخیر بوده و جمعیت رو به گسترش دارد و یکی از عوامل مهم انتقال ویروس کوتولگی زرد جو میباشد. اخیرا پیشنهاد شده است که میتوان از مقاومت القایی برای کاهش جمعیت حشرات استفاده کرد. مقاومت القایی در اثر واکنش گیاه به تغذیه آفت روی گیاه در برابر حشرات آفت ایجاد میگردد. در این تحقیق به منظور القای مقاومت در دو رقم گندم به شتهی سبز گندم ارقام گندم با نامهای سایسونز و شیرودی در مرحله 3 برگه شدن برای مدتهای 0، 2، 4، 6، 8 روز با پنج عدد شتهی سبز گندم در داخل اطاقک رشد تنظیم شده در دمای Ċ2±25، رطوبت نسبی 5 ±60 درصد و دورهی نوری (L:D) 14:10 آلوده گردید و پس از سپری شدن هریک از این مدتها، گیاهان برای مدت 48 ساعت عاری از شته نگهداری شدند. سپس روی هر گیاه یک شتهی بالغ مستقر گردانده شده (برای هر تیمار 20 تکرار) و پارامترهای زیستی آن مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد که از نظر نرخ ذاتی افزایش جمعیت شته (rm) بین دو رقم گندم و بین تیمارهای زمانی روی دو رقم اختلاف معنیداری در سطح احتمال 5% وجود دارد، بهطوریکه rm روی رقم شیرودی 198/0 ماده/ماده/روز و روی رقم سایسونز 075/0 ماده/ماده/روز ثبت شد. بیشترین و کمترین مقدار rm بین تیمارهای زمانی در رقم سایسونز به ترتیب در تیمار شاهد (092/0 ماده/ماده/روز) و تیمار 6 روز پیش آلودگی (063/0 ماده/ماد/روز) و نیز روی رقم شیرودی در تیمار شاهد (216/0 ماده/ماده/روز) و تیمار 6 روز پیش آلودگی (157/0 ماده/ماده/روز) بدست آمد و بین 6 روز آلودگی قبلی و 8 روز آلودگی قبلی تفاوت معنیداری مشاهده نگردید. از نظر میانگین طول دورهی نشو و نمو مرحله پورگی بین دو رقم گندم و 5 تیمار زمانی در سطح احتمال 5 درصد اختلاف معنیداری مشاهده شد. میانگین طول دورهی نشو و نمای پورهها در رقم سایسونز و شیرودی به ترتیب 3/0±15/10 و 1/0±98/7 روز بود. بیشترین میانگین طول دورهی نشو و نمای پورهها در رقم سایسونز و شیرودی به ترتیب 3/10 و 8/8 روز مربوط به تیمار 6 روز آلودگی قبلی و کمترین آن در تیمار شاهد مشاهده گردید. بیشترین و کمترین میانگین تعداد نتاج تولید شده در رقم شیرودی و رقم سایسونز بترتیب 1/19 و 4/6 پوره بود. همچنین بیشترین و کمترین میانگین تعداد نتاج در دورهی تولید مثلی در بین تیمارها در رقم سایسونز بترتیب در تیمار شاهد (6/1 عدد) و در تیمار 6 روز آلودگی قبلی (2/1 عدد) و در رقم شیرودی بترتیب در در تیمار شاهد (04/2 عدد) و در تیمار 6 روز آلودگی قبلی (6/1 عدد) دیده شد. بنابراین نتیجه گیری میشود میتوان با 6 روز آلودگی قبلی گندم به شتهی سبز گندم در آن مقاومت القایی نسبت به این شته ایجاد نمود که در برنامهی IPM این آفت میتواند مفید واقع شود.
کلید واژه ها: مقاومت القایی، شتهی سبزگندم، پارامترهای زیستی، میانگین نرخ نسبی رشد
فهرست مطالب:
فصل اول : مقدمه و مروری برتحقیقات گذشته
مقدمه................................................................................................................... 2
1-1-1- جایگاه شتهی سبز گندم در رده بندی حشرات................................................................. 5
1-1-2- شکل شناسی شتهی سبز گندم....................................................................................... 5
1-1-3- زیستشناسی شتهی سبز گندم ...................................................................................... 6
1-1-4- مناطق انتشار و دامنهی میزبانی شتهی سبز گندم ........................................................... 7
1-2- تعاریف:.......................................................................................... 8
1-2-1- مقاومت ................................................................................................ 8
1-2-2- مقاومت القایی.............................................................................................................. 9
1-2-3- میانگین نرخ نسبی رشد.............................................................................................. 12
1-2-4- بررسیهای انجام شده روی مقاومت القایی و شاخص میانگین نرخ نسبی رشد.................... 13
پارامترهای رشد جمعیت........................................................................................................... 24
فصل دوم : مواد و روشها
2-1- شناسایی گونههای مختلف شته و تعیین گونهی غالب......................................................... 26
2-2- انجام آزمایشها....................................................................................... 26
2-2-1- محل و شرایط آزمایشات............................................ 26
2-2-2- پرورش گیاهان میزبان....................................................................... 27
2-2-3- تشکیل کلنی شتهی سبز گندم................................................. 27
2-2-4- بررسی مکانیسم مقاومت القایی.............................................................. 28
2-2-5- تهیه جدول زندگی......................................................................... 30
2-2-6- آزمایش روی ارقام گندم برای محاسبه شاخص میانگین نرخ نسبی رشد............................. 32
تجزیه و تحلیل دادهها................................................. 34
فصل سوم : نتــایج و بحث
3-1- پارامترهای رشد جمعیت شتهی سبز گندم.......................... 35
3-2- میانگین طول دورهی نشو و نما و میزان بقای پورهها....................... 42
3-3- طول عمر حشرات بالغ شتهی سبزگندم................................... 45
3-4- قدرت باروری شتهی سبز گندم...................................... 46
3-5- نرخ بقاء و باروری روزانه........................................................................... 47
3-6- میانگین نرخ نسبی رشد........................................................... 50
نتیجهگیری کلی.......................................................................................... 52
پیشنهادها.................................................................................. 53
منابع.........................................................................................54
پیوست و ضمائم....................................................................... 6
فهرست شکلها
عنوان | صفحه |
شکل 1-1- حشرهی کامل بیبال، بالدار و پورههای شتهی سبز گندم............................ | 6 |
شکل 2-1- پرورش گیاه گندم در گلخانه دانشکده علوم کشاورزی.................................. | 27 |
شکل 2-2- جمع آوری شته سبز گندم از مزارع گندم .............................................. | 28 |
شکل 2-3- کلنی شته سبز گندم روی رقم سبلان در ژرمیناتور.............................. | 27 |
شکل 2-4- بررسی پارامترهای زیستی شته سبز گندم در اتاقک رشد با استفاده از قفس برگی............. | 29 |
شکل 2-5- ترازوی دیجیتال جهت توزین شته........ | 33 |
شکل 3-1- منحنیهای تغییرات بقا (lx) و باروری ویژهی سنی (mx) شتهی سبز گندم روی تیمارهای زمانی. | 48 |
فهرست جدولها
عنوان | صفحه |
جدول 3-1- پارامترهای رشد جمعیت شتهی سبز گندم، Sitobion avenae، روی دو رقم گندم در شرایط آزمایشگاهی | 35 |
جدول 3-2- تاثیر تیمارهای زمانی آلودهسازی قبلی روی پارامترهای رشد جمعیت شتهی سبز گندم در رقم شیرودی در شرایط آزمایشگاه. | 37 |
جدول 3-3- تاثیر تیمارهای زمانی آلودهسازی روی پارامترهای رشد جمعیت شتهی سبز گندم روی رقم سایسونز در شرایط آزمایشگاهی. | 41 |
جدول 3-4- پارامترهای نشو و نمای شتهی سبز گندم روی دو رقم گندم در شرایط آزمایشگاهی | 42 |
جدول3-5- تاثیر 5 تیمار زمانی آلودهسازی روی پارامترهای نشو و نمای شتهی سبز گندم در رقم شیرودی تحت شرایط آزمایشگاهی | 43 |
جدول 3-6- تاثیر 5 تیمار زمانی آلودهسازی روی پارامترهای نشو و نمای شتهی سبز گندم در رقم سایسونز تحت شرایط آزمایشگاهی | 45 |
جدول 3-7- مقایسه میانگین نرخ نسبی رشد S. avenae بین دو رقم گندم در شرایط آزمایشگاهی | 50 |
جدول 3-8- مقایسه میانگین نرخ نسبی رشد شتهی سبز گندم بین چند تیمار زمانی آلودهسازی قبلی روی دو رقم گندم در شرایط آزمایشگاهی | 51 |
جدول ضمیمه 1- جدول باروری شتهی سبز گندم روی رقم شیرودی در پیش آلودگی صفر | 67 |
جدول ضمیمه 2- جدول باروری شتهی سبز گندم روی رقم شیرودی در پیش آلودگی 2 روز | 68 |
جدول ضمیمه 3- جدول باروری شتهی سبز گندم روی رقم شیرودی در پیش آلودگی 4 روز | 69 |
جدول ضمیمه 4- جدول باروری شتهی سبز گندم روی رقم شیرودی در پیش آلودگی 6 روز | 70 |
جدول ضمیمه 5- جدول باروری شتهی سبز گندم روی رقم شیرودی در پیش آلودگی 8 روز | 71 |
جدول ضمیمه 6- جدول باروری شتهی سبز گندم روی رقم سای سونز در پیش آلودگی 0 روز | 72 |
جدول ضمیمه 7- جدول باروری شتهی سبز گندم روی رقم سای سونز در پیش آلودگی 2 روز | 73 |
جدول ضمیمه 8- جدول باروری شتهی سبز گندم روی رقم سای سونز در پیش آلودگی 4 روز | 74 |
جدول ضمیمه 9- جدول باروری شتهی سبز گندم روی رقم سای سونز در پیش آلودگی 6 روز | 75 |
جدول ضمیمه 10- جدول باروری شتهی سبز گندم روی رقم سای سونز در پیش آلودگی 8 روز | 76 |