بررسی مقایسه ای آمادگی دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان در زمینه ی زیرساخت های پیاده سازی مدیریت دانش
در این پژوهش به بررسی مقایسهای آمادگی دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان در زمینهی زیرساختهای پیادهسازی مدیریت دانش پرداخته شد. ابزار مورد استفاده برای گردآوری دادهها یک پرسش نامه ۳۶ سوالی بود که وضعیت زیرساختهای مدیریت دانش را در سه زیرساخت فرهنگ سازمانی، فرایندهای مدیریت دانش و فناوری اطلاعات می سنجید. این پژوهش تعداد ۲۸ دستگاه ستادی استان را مورد مطالعه قرار داد . طبق آمار رسمی دستگاه های فوق الذکر تعداد جامعه آماری ۲۳۱۱ نفر بود که از این تعداد و با استفاده از روش نمونه گیری جدول مورگان نمونه آماری ۳۳۱ نفر به دست آمد که در نهایت با توزیع پرسش نامه بیشتر تعداد ۳۹۰ پرسش نامه قابل استفاده جمع آوری گردید. نتایج آزمون آلفای کرونباخ نشان داد که پرسش نامه از پایایی قابل قبولی برخوردار است. به منظور روایی سنجی نیز از روایی محتوا و صوری استفاده و روایی پرسش نامه به دست آمد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آماری توصیفی و استنباطی مانند تی استیودنت و آزمون واریانس استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که همه ۲۸ دستگاه مورد مطالعه از وضعیت مطلوبی در زمینه زیرساخت ها برخوردار هستند. نتایج حاصل از رتبه بندی دستگاه ها نیز نشان داد که به صورت کلی سازمان انتقال خون بالاترین و اداره راه و شهرسازی جنوب پایین ترین رتبه را در زیرساخت های مدیریت دانش دارا هستند. در نهایت نیز پیشنهاداتی مانند بهبود فرهنگ تسهیم دانش، توسعه سیستم ارزیابی و سازماندهی دانش و چند پیشنهاد عملیاتی و کاربردی دیگر برای بهبود وضعیت زیرساخت های مدیریت دانش ارایه گردید.
کلمات کلیدی: مدیریت دانش، زیرساخت های مدیریت دانش، فرهنگ سازمانی، فرایندهای مدیریت دانش، فناوری اطلاعات
فهرست مطالب
فصل اوّل: کلیّات پژوهش................................................................ 1
1-1- مقدمه......................................................................... 2
1-2- بیان مسئله تحقیق............................................................. 2
1-3- اهداف پژوهش....................................... 4
1-4-ضرورت انجام تحقیق.............................................. 4
1-5- فرضیات (یا سئوالات پژوهشی)........................................................... 6
1-5-1-سؤال اصلی........................................................... 6
1-5-2- سؤالات فرعی................................................. 6
1-6- قلمرو تحقیق.......................................................... 6
1-6-1- قلمرو موضوعی........................... 6
1-6-2- قلمرو مکانی................................................................................... 7
1-6-3- قلمرو زمانی......................................... 7
1-7- روش تحقیق.................................................7
1-8- شرح واژهها و اصطلاحات بکار رفته در تحقیق....................................................... 8
1-8-1- زیر ساخت مدیریت دانش.......................................................... 8
1-8-2-فرهنگ سازمانی .............................................................. 8
1-8-3- فرآیندهای دانش .................................................................... 8
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش............................................................................... 9
2-1-مقدمه................................................................. 10
2-2- مدیریت دانش......................................................... 10
2-3- مبانی تئوریک مدیریت دانش....................................................................... 11
2-3-1- دانش چیست؟.................................... 11
2-3-2-روابط داده، اطلاعات و دانش................................................................... 15
2-3-3- عناصر دانش................................................................................... 16
2-3-4- ویژگیهای دانش............................................................................................... 19
2-3-5-انواع دانش........................................ 22
2-3-5-1- انواع دانش از نظر نوناکا.............................................................. 22
2-3-5-2-انواع دانش از نظر جورنا............................................................ 23
2-3-5-3-انواع دانش از نظر ماشلوپ............................................ 24
2-3-5-4- طبقه بندی بلاکلر از دانش.......................................................... 25
2-3-5-5- طبقهبندی لیدنر و علوی از دانش........................................................ 26
2-4-مدیریت دانش چیست؟.................................. 26
2-4-1-انتقادات وارد بر مدیریت دانش........................................................ 27
2-4-2- تاریخچه و علل پیدایش مدیریت دانش.......................................................... 29
2-4-3- تکامل مدیریت دانش.......................................................................... 31
2-4-4- ظهور مدیریت دانش.......................................................... 32
2-4-5-فرآیند تکامل مدیریت دانش.................................................................. 33
2-4-6-چرخه مدیریت دانش............................................................ 37
2-4-6-1-تولید دانش............................37
2-4-6-2-جمع‌آوری دانش................................................ 42
2-4-6-3- الگوبرداری.................... 44
2-4-6-4- دستهبندی دانش..................................................... 46
2-4-6-5- ذخیره دانش............................................. 46
2-4-6-6- انتشار دانش...................................... 50
2-4-6-7- بکارگیری دانش....................................... 54
2-4-6-8- یکپارچگی دانش......................................... 54
2-5- مدل‌های مدیریت دانش......................................................... 55
2-5-1- مدل عمومی دانش در سازمان............................................. 55
2-5-2- مدل نوناکا.......................................... 57
2-5-3- مدل شش بعدی مدیریت دانش......................................... 59
2-5-4- مدل رن جانستون.......................................... 61
2-5-5- مدل ادل و گراسیون................................................... 62
2-5-6- مدل استیوهالس.....................64
2-5-7- مدل ایجاد و کاربرد دانش ویگ................... 65
2-5-8-مدل دانششناسی سازمانی وانکروگ و روس (1995)................. 70
2-5-9- مدل مدیریت دانش چوو............................................... 70
2-5-10-مدل مدیریت دانش بویست.............................. 73
2-5-11- چهارچوب مدیریت دانش پرابست............................ 75
2-6- زیرساختهای مدیریت دانش...................................... 77
2-6-1-عامل فنی (فناوری اطلاعات)............................................. 78
2-6-2- عامل فرهنگ سازمانی..................... 80
2-6-3- حمایت مدیریت.................. 82
2-6-4-حس تعلق سازمانی............................. 83
2-6-5- مشارکت در تصمیمگیری................................. 83
2-6-6- عامل مدیریتی.................................................... 83
2-6-7- فناوریهای مدیریت دانش........................................ 84
2-6-8- مدیریت محتوا...................................................... 85
2-6-9- طبقهبندی دانش............................................................... 87
2-6-10- گروهافزار............................................... 87
2-6-11- گروههای تسهیم تجربه آنلاین........................................................ 89
2-6-12- پورتالهای سازمانی..................................................... 90
2-6-13- تحلیل و طراحی شبکه اجتماعی(اس. ان. ای)................................................. 92
2-6-14- یادگیری الکترونیک.............................................................. 93
2-6-15- داستانگویی و حکایات
برای انتقال دانش.............................................. 94
2-6-17- سیستمهای مدیریت نوآوری و ایده.............................................. 95
2-6-18- ترکیب ابزارها و فناوریهای مدیریت دانش.................................... 96
2-6-18- سیستمهای خبره.................................................. 98
2-7- مبانی زیر ساخت مدیریت دانش....................................... 99
2-7-1- فرهنگ سازمانی.................. 100
2-7-1-1-حمایت مدیریت ................................................ 102
2-7-1-2-حس تعلق سازمانی ................................................ 102
2-7-1-3-مشارکت در تصمیم گیری............................. 102
2-7-2-فرآیندهای دانش .................................................. 103
2-7-2-1-پردازش دانش ............................................... 103
2-7-2-2- انتقال دانش................................................. 104
2-7-2-3- تسهیم دانش................................. 104
2-7-3- نظام فناوری اطلاعات ............................................. 105
2-7-3-1- سیستمهای اطلاعاتی ................................... 106
2-7-3-2-مدیریت فناوری اطلاعات .................................. 106
2-7-3-3-فرآیندهای کسب اطلاعات ................................. 107
2-8- پیشینه پژوهش........................... 107
2-9- جمع بندی......................... 109
فصل سوّم: روش پژوهش.............................................. 110
3-1- مقدمه................................... 111
3-2- روش تحقیق......................... 111
3-3- فرآیند تحقیق............... 112
3-3-1-مطالعهای جامع بر مبانی نظری و پیشینه پژوهش صورت گرفته بر روی مفاهیم مدیریت دانش و زیرساخت های مدیریت دانش 112
3-3-2- شناسایی شاخص های مربوط به زیرساخت های مدیریت دانش................. 112
3-3-3- جمع‌آوری دادههای تحقیق......................... 112
3-3-4- تحلیل دادههای تحقیق................... 112
3-4- جامعه آماری.................. 113
3-5- نمونه آماری.......................................... 114
3-6-مدل مفهومی تحقیق................................................. 114
3-7- روش گردآوری دادهها................................................. 115
3-8- روایی پرسشنامه................................................ 119
3-9- پایایی پرسشنامه........................................ 119
3-10- روشها و تکنیکهای تجزیه و تحلیل دادهها .............................. 121
3-11- جمع بندی........................................ 121
فصل چهارم: تجزیه وتحلیل نتایج پژوهش............................... 123
4-1- مقدّمه................................. 124
4-2- یافته های توصیفی............ 124
4-3- یافته های استنباطی............. 128
۴-۴- جمع بندی............................................................................................................................. 177
فصل پنجم: نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات پژوهش............. 178
5-1-مقدمه.................................. 179
5-2- مروری مختصر بر بیان مسأله.................. 179
5-4- پیشنهادات کاربردی............................ 186
۵-۵- پیشنهادات برای تحقیقات آتی.............................. 186
6-5- محدودیت های تحقیق.......................... 187
منابع و ماخذ............................ 188
فهرست جدول‌ها
جدول 2-1: کاربرد انواع مختلف دانش در ساختارهای پنج گانه مینتزبرگ...... 24
جدول 2-۲: نخستین تلاشها در راستای مدیریت دانش........... 29
جدول 2-3 : مدل مدیریت دانش با توجه ساختار کار (جانستون، 2000)............. 61
جدول 2-4: مدل مدیریت دانش ویگ- سطوح درونی‌سازی (ویگ، 1993).................... 66
جدول 2-5: ماتریس مدیریت دانش (ویگ، 1993)................ 68
جدول 2-6: مدل دانش بویست (1987)........... 75
جدول 2-7: اهداف و نیازمندی‌های پورتال دانش سازمانی................ 91
جدول 2-8: طبقهبندی ابزارهای فناوری اطلاعات بر مبنای زمان و مکان همکاری افراد (رائو، 2005)......................... 96
جدول 2-9: ابزارهای فناوری اطلاعات برای فرآیندهای مدیریت دانش (رائو، 2005)......... 97
جدول 2-10: ابزارهای فناوری اطلاعات در مدل مارپیچ دانش (نوناکا و تاگوچی، 2001). 98
جدول 3-1: جدول نمونه گیری مورگان............... 116
جدول ۳-۲: ابعاد و گویه های پرسش نامه تحقیق................... 121
جدول 4-1 دادههای مربوط به جنسیت پاسخ دهندگان ..................... 124
جدول 4-2 دادههای مربوط به مشخصات سابقه خدمت...................... 125
جدول 4- 3 توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان تحصیلات............... 126
جدول 4-4 توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب پست سازمانی............................. 127
جدول 4-5 آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای پرسشنامه................. 128
جدول 4-6 یافته های برآمده از فرضیه 1ارزیابی وضعیت عوامل زمینهای در پیادهسازی مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان 129
جدول 4-7 یافته های برآمده از فرضیه 1بررسی و ارزیابی وضعیت شاخصهای مولفههای فرایندهای مدیریت دانش برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان...... 130
جدول 4-8 یافته های برآمده از فرضیه 2 بررسی و ارزیابی وضعیت خلق و کسب دانش برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان 131
جدول 4-9 یافته های برآمده از فرضیه 3 بررسی و ارزیابی وضعیت ارزیابی و سازماندهی دانش برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان................ 132
جدول 4-10 یافته های برآمده از فرضیه 4 بررسی و ارزیابی وضعیت به اشتراک گذاری دانش برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان................ 133
جدول 4-11 یافته های برآمده از فرضیه 5 بررسی و ارزیابی وضعیت به کارگیری دانش برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان 134
جدول 4-12 یافته های برآمده از فرضیه 6 بررسی و ارزیابی وضعیتشاخصهای الزام فنیبرای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان 135
جدول 4-13 یافته های برآمده از فرضیه 7 بررسی و ارزیابی وضعیتسیستم های اطلاعاتی برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان........... 136
جدول 4-14 یافته های برآمده از فرضیه 8 بررسی و ارزیابی وضعیت فرآیندهای کسب اطلاعات برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان..................... 137
جدول 4-15 یافته های برآمده از فرضیه 9 بررسی و ارزیابی وضعیت مدیریت فناوری اطلاعات برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان.................... 138
جدول 4-16 یافته های برآمده از فرضیه 10 بررسی و ارزیابی وضعیتشاخصهای الزام فرهنگیبرای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان.................. 139
جدول 4-17 یافته های برآمده از فرضیه 11 بررسی و ارزیابی وضعیت مشارکت در تصمیم گیری برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان............. 140
جدول 4-18 یافته های برآمده از فرضیه 12 بررسی و ارزیابی وضعیت حس تعلق سازمانی برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان.............. 141
جدول 4-19 یافته های برآمده از فرضیه 13 بررسی و ارزیابی وضعیت حمایت مدیریت برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان 142
جدول 4-20 یافته های برآمده از فرضیه 14 بررسی و ارزیابی وضعیت اعتمادبرای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان 143
جدول 4-21 یافته های برآمده از فرضیه 15 بررسی و ارزیابی وضعیت تناسب مدیریت دانشبرای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان.............. 144
جدول 4-22 خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه دستگاهههای اجرایی با زیرساختهای مدیریت دانش..... 145
جدول 4-23 خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه دستگاهههای اجرایی با میزان فراِیندهای مدیریت دانش.......... 147
جدول 4-2۴ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه دستگاهههای اجرایی با میزان عامل فناوری...... 149
جدول 4-2۵ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه دستگاهههای اجرایی با میزان عامل فرهنگی.. 151
جدول 4-2۶ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه دستگاهههای اجرایی با میزان فراِیندهای خلق و کسب دانش..... 153
جدول 4-2۷ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه دستگاهههای اجرایی با میزان فراِیندهایارزیابی و سازماندهی دانش.. 155
جدول 4-۲۸ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه دستگاهههای اجرایی با میزان فراِیندهای به اشتراک گذاری دانش.... 157
جدول 4-۲۹ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه دستگاهههای اجرایی با میزان فراِیندهای به کارگیری دانش..... 159
جدول 4-3۰ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه دستگاهههای اجرایی با میزان سیستم های اطلاعاتی..161
جدول 4-3۱ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه دستگاهههای اجرایی با میزان فرآیندهای کسب اطلاعات.......... 163
جدول 4-3۲ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه دستگاهههای اجرایی با میزان مدیریت فناوری اطلاعات...... 165
جدول 4-3۳ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه دستگاهههای اجرایی با میزان مشارکت در تصمیم گیری.......... 166
جدول 4-3۴ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه دستگاهههای اجرایی با میزان حس تعلق سازمانی....169
جدول 4-3۵ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه دستگاهههای اجرایی با میزان حمایت مدیریت... 171
جدول 4-3۶ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه دستگاهههای اجرایی با میزان اعتماد.... 173
جدول 4-3۷ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه دستگاهههای اجرایی با میزان تناسب مدیریت دانش. 175
جدول 4-۳۸ خروجی آزمون فریدمن برای اولویت بندی متغیرهای تاثیرگذار ............ 176
جدول 4-۳۹ آزمون فریدمن برای تعیین اولویت متغیرهای تاثیرگذار بر میزان زیرساخت های مدیریت دانش.... 177
جدول 5-1 وضعیت دستگاه های مورد مطالعه در زیرابعاد مروبط به زیرساخت های مدیریت دانش. 181
جدول 5-2 مقایسه دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان در ارتباط با زیرساخت های مدیریت دانش 183
جدول ۵-۳ مقایسه دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان در زیر ابعاد زیرساخت های مدیریت دانش.184
فهرست شکل‌ها
شکل 2-1: سلسله مراتب دانش........ 12
شکل 2-2: چرخه مدیریت دانش............................... 37
شکل 2-3: چرخه تولید دانش............ 39
شکل 2-4: مدل عمومی دانش در سازمان.............. 56
شکل 2-5: چارچوب مفهومی فرایندهای ایجاد دانش................... 58
شکل 2-6: مدل شش بعدی مدیریت دانش (تومی و پری، 2001)......... 59
شکل 2-7: سلسله مراتب اشکال دانش (ویگ، 1993)............... 69
شکل 2-8: مروری بر مدل مدیریت دانش چوو (1998)........... 73رش سازمانی و مدیریت دانشپرداختیشغلی، وابستگی شغلی، تعهد ساس کند با ادای وظایف شغلی خود، فرد مفیدی برای سازمان و جامعه است. تگی
شکل 2-9: مدل مدیریت دانش (بویست، 1998)..... 74
شکل 2-10: چهارچوب مدیریت دانش با محوریت اجزای اصلی تشکیل‌دهنده (پرابست و همکاران، 2000)........ 77
شکل 2-11: مبانی زیر ساخت مدیریت دانش(sivan, 2000)................. 100
فهرست نمودارها
نمودار 2-1: مدل مبتنی بر فرایندها و فراهم کننده‌های مدیریت دانش (اودل و گرایسون، 1998).62
نمودار 2-2 : مدل مبتنی بر فرایندهای دانش (هالس، 2001)............ 64
نمودار 3-1: فرآیند تحقیق........... 113
نمودار3-2: مدل مفهومی پژوهش...................... 115
نمودار 4-1: دادههای مربوط به جنسیّت پاسخ دهندگان............ 124
نمودار 4-2: دادههای مربوط به مشخصّات سابقه خدمت………....... 125
نمودار 4-3 توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان تحصیلات............. 126
نمودار 4-4توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب پست سازمانی.... 127