بررسی سنجش میزان رضایتمندی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد قوچان از تحصیل و عوامل موثر بر آن
مقدمه:
دانشگاه به عنوان یک نهاد اجتماعی- فرهنگی یکی از ارزشمند‌ترین منابعی است که جامعه برای پیشرفت و توسعه در اختیار دارد، این نهاد به جهت نقش تعیین کننده‌ای که در تولید دانش (پژوهش)و انتقال دانش (آموزش) دارد به عنوان یکی از شاخص های تعیین میزان توسعه کشورها مد نظر قرار گرفته است.
همانطور که می‌دانیم جوانان در مقطع پیش دانشگاهی تلاش زیادی برای ورود به دانشگاه می‌کنند و شاید بتوان گفت که یکی از آمال و آرزوهای جوانان امروزی ورود به دانشگاه می‌باشد با ورود جوانانی که با امید و آرزو به دانشگاه راه یافته‌اند اگر تلاش کنیم که رضایتمندی این دانشجویان تازه وارد را بطور نسبی فراهم کنیم می‌توان انتظار داشت که این دانشجویان بعد از فراغت از تحصیل تعهد داشته بیشتری نسبت به شغل ، زندگی، دیگران درآینده داشته باشند زیرا زمانیکه افراد تعهد داشته باشند دیگر رشوه خواری، ریاکاری، دروغ‌گویی برای رسیدن به اهداف خوب یا بد، فقر فرهنگی ، بی سوادی جوانان تحصیل کرده، ... وجود نخواهد داشت . بر اساس نظریه تسری Spill-over Theory رضایت از یک بخش از زندگی بروی رضایت از بخشهای دیگر زندگی مؤثر است.
(از کمپ، 278:1369)
مثلا در این تحقیق زمانیکه دانشجویان از تحصیل راضی باشند از حوزه‌های دیگر زندگی اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی، سیاسی نیز راضی خواهند بود.
2/1 طرح مساله:
دانشگاه مکانی فرهنگی و اجتماعی می‌باشد و هر ساله جمع کثیری از جوانان برای گذراندن تحصیلات عالیه وارد آن می‌شوند و هر یک از این جوانان با در نظر داشتن اهداف خاص خود (ارتقاء سطح علمی، کسب شغل بهتر، رندگی بهتر ، گرفتن مدرک،...)به این مکان مقدس قدم می‌گذارند.
اکنون با ورود این جوانان با نشاط و امیدوار به آینده و همچنین علاقمند به تحصیل مسئولیت سنگینی به عهده مسئولین دانشگاه می‌باشد ، از این جهت که این مسئولین محترم باید از پرسنل و اساتید متعهد و کارآمد بهره گیرند، زیرا این دو قشر تماس بیشتری را با دانشجویان که آینده سازان جامعه هستند دارند، که توجه بیشتر این تحقیق به نقش اساتید متمرکز است آنچه از یک استاد وظیفه شناس و شایسته انتظار می‌رود این است که بکوشد از ناکامیهای درسی دانشجویانش جلوگیری کند و آنها را علاقمند به تحصیل،مطالعه، پژوهش سازد.
همانطور که می‌دانیم دانشجویان اغلب در سن جوانی به تحصیل می‌پردازند و دوران جوانی بسیار حساس می‌باشد زیرا پایه‌های شخصیتی افراد در این دوران شکل می‌گیرد فردی که مشغله ذهنی جز تحصیل نداشته باشد و تحصیل دانشجو با رضایت باشد البته که این فرد در تحصیل موفق‌تر خواهد بود و آیندۀ تضمین شده‌تری نسبت به دیگران دارد زیرا در آرامش به سر می‌برد و این دانشجویان مسلماً در آینده فرد مفید و شایسته‌ای برای خود، خانواده وجامعه خواهند بود.
در مصاحبه اکتشافی که با چند تن از اساتید و دانشجویان انجام دادیم به نظر می‌رسید که مقداری نارضایتی در بین دانشجویان وجود دارد به دلایلی همچون عدم وجود امکانات مختلف ، عدم وجود کارکنان دلسوز و متعهد ، هزینه‌های سنگین دانشگاه آزاد، عدم وجود اساتید با تجربه و با انگیزه ، تبعیض اساتید بین دانشجویان ، وجود مقررات آموزشی نامناسب ، ... بخاطر عدم نظارت و دقت کافی مسئولین که موجبات نارضایتی دانشجویان را فراهم می‌کند.
همانطور که می‌دانیم پدیده های اجتماعی پیچیده اند و ابعادی گوناگون دارند. با توجه به پیچیدگی پدیده های انسانی- اجتماعی، روشها نیز باید تعدد یابند. محقق باید در صحنه تحقیق و با توجه به ویژگیهای خاص پدیده مورد نظرش، ابزار تحقیق را بکار گیرد و با واقعیت منطبق سازد. از اینروست که می‌توان به درستی ادعا کرد هر تحقیق فرآیندی از ابتکار محقق را می‌طلبد، او با پدیده ای مواجه است که در نوع خود بی سابقه و بی همتاست،پس باید تمامی‌روشها را در نظر آورد، جهات مثبت و منفی هر یک را بشناسد و سپس یک یا چند روش را برگزیند و با واقعیت انطباق بخشیده و آنها را به کار گیرد. حال سخن از انواع روشهاست که با توجه به زمینه های تحقیق می‌توان از روشهایی چون اسنادی، میدانی، تاریخی، موردی و …. یاد کرد.
هنگامیکه مطالعه ای صرفا از طریق کتب و یا اسناد و مدارک دیگر بطور با واسطه صورت می‌گیرد بدان مطالعه اسناد اطلاق می‌شود، در مقابل زمانیکه محقق خود به میدان می‌رود و بطور مستقیم شناخت را تحقق می‌بخشد تحقیق میدانی خوانده می‌شود. در مطالعات تاریخی، شناخت به پدیده های اجتماعی که در گذشته وجودداشته اند، اختصاص می‌یابد.
(ساروخانی، باقر، 1377: 63)
حال روش تحقیق حاضر با توجه به موضوع آن که سنجش میزان رضایت دانجشویان دانشگاه آزاد اسلامی- واحد قوچان از تحصیل و عوامل موثر بر آن است از نوع میدانی و پیمایشی (survey) است.
شرح مراحلی که پیموده ایم:
1/2/3: پرسش آغازی:
بهترین شیوه شروع یک کار تحقیق اجتماعی این است که طرح تحقیق بصورت یک پرسش آغازی عنوان شود در این پرسش محقق سعی می‌کند آنچه را که می‌خواهد بداند، آشکار کند، بهتر بفهمد و به دقیق ترین صورت ممکن در گزاره یک پرسش آغازی بیان کند.
به عبارت دیگر، پرسش آغازی که به دقیق ترین وجه ممکن پاسخگوی آنچه که او در طلب دانستن، آشکار کردن و بهتر فهمیدن آن است بیان کند.
(کیوی-کامپنهود،1381: 18-28)
پرسش آغازی این پژوهش عبارت است از (سنجش میزان رضایت دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی- واحد قوچان و عوامل موثر بر آن)
2/2/3 مطالعات مقدماتی و اکتشافی:
مطالعات اکتشافی جزء لایتجزای تحقیق اجتماعی است که یک محقق بوسیله خواندن متون مختلف مرتبط با موضوع می‌تواند به اهدافی دست یابد که عباتند از:
(کیوی- کامپنهود، 1381، 18 – 28)
1- مطالعات مقدماتی به محقق کمک می‌کند که افق اندیشه هایش را بگستراند و از مرز تعبیرهای کهنه و زمان باخته فراتر رود.
2- با کارهای مرجعی که در همان مضمون وجود دارد یا با نظریه هایی که به آن موضوع مربوط است آشنایی پیدا کند.
3- به تدوین نظری مسئله تحقیق کمک می‌کند و محقق می‌تواند در باره پرسش آغازی حضور ذهن پیدا کرده و چشم اندازهای تازه ای پیش روی او می‌گشاید.
(کیوی- کامپنهود، 1381: 36-37
بنابراین با توجه به اهمیتی که مطالعات مقدماتی در کار تحقیق دارد ما نیز از این امر غافل نبودیم و سعی کردیم در حد امکان با مطالعه منابع متعدد، شامل کتب، مقالات، مجلات پژوهشی، مراجع به مراکز علمی‌و تحقیقی کتابخانه های مختلف و بررسی تحقیقات انجام شده، طرح های پژوهشی و پایان نامه ها آن ها را مورد ارزیابی دقیق قرار دهیم و در این زمینه هر گونه منبعی را که می‌توانست نگرش هایی را درباره موضوع مورد مطالعه رضایت- ارائه دهد و کمک کند که به موضوع احاطه پیدا کنیم جستجو کردیم.
فهرست مطالب
فصل اول.. 1
کلیات پژوهش..... 1
1/1 مقدمه: 2
2/1 طرح مساله: 3
3/1 اهمیت و ضرورت تحقیق.. 5
4/1 اهداف تحقیق.. 7
فصل دوم. 8
مبانی نظری تحقیق... 8
1/2 تعریف رضایت از دیدگاه صاحبنظران جامعه شناسی.. 9
2/2- پیشینه تحقیق.. 11
ا1/ 2/2 -بیشینه پژوهش های داخلی.. 12
2/ 2/2- نقد و بررسی پیشینه های داخلی.. 27
3/2/2- پیشینیه پژوهش های خارجی: 27
4/ 2/2 نقد وبررسی پیشینه‌های خارجی.. 39
3/2 مبانی نظری تحقیق.. 40
1/ 3/2 نظریه تسری(spill over theory) 41
2/ 3/2 نظریه هدف گذاری «ادوین لاک» E.A.lock.. 42
3/ 3/2 نظریه مبادله. 43
4/3/2 نظریه نیازها 45
4/2 چهارچوب نظری تحقیق.. 48
5/2 مدل تئوریکی تحقیق: 50
فصل سوم. 51
روش تحقیق... 51
3/1 مقدمه. 52
2/3روش تحقیق: 53
1/2/3: پرسش آغازی: 54
2/2/3 مطالعات مقدماتی و اکتشافی: 54
3/2/3 طرح نظری مسئله تحقیق: 55
4/2/3 ساخت و ارائه مدل تئوریک: 57
5/2/3 تبدل نظریه ها به فرضیه ها: 57
6/2/3 تعریف عملیاتی متغیرها و یافتن معرفهای مناسب برای سنجش آنها: 59
7/2/3 تهیه پرسشنامه برای سنجش متغیرها 61
8/2/3 آزمون مقدماتی.. 66
3/3 جامعه آماری.. 67
1 /3/3حجم نمونه: 67
فصل چهارم. 71
یافته‌های پژوهش..... 71
*تحلیل جداول توزیع فراوانی.. 72
جدول و نمودار 1-4 : توزیع پاسخگویان برحسب جنس............................ 73
جدول و نمودار 2-4: توزیع پاسخگویان برحسب مقطع تحصیلی............. 74
جدول و نمودار 3-4: توزیع پاسخگویان برحسب وضعیت شغلی............. 75
جدول و نمودار 4-4: توزیع پاسخگویان برحسب وضعیت تاهل .............. 76
جدول و نمودار 5-4: توزیع پاسخگویان برحسب شهر محل سکونت ..... 77
جدول و نمودار 6-4: توزیع پاسخگویان برحسب تحصیلات مادر............ 78
جدول و نمودار 7-4: توزیع پاسخگویان برحسب شغل مادر ................... 79
جدول و نمودار 8-4: توزیع پاسخگویان برحسب تحصیلات پدر.............. 80
جدول و نمودار 9-4: توزیع پاسخگویان برحسب شغل پدر....................... 81
جدول و نمودار 10-4: توزیع پاسخگویان برحسب نوع مالکیت منزل...... 82
جدول و نمودار 11-4: توزیع پاسخگویان برحسب سن.............................. 83
جدول و نمودار 12-4: توزیع پاسخگویان برحسب معدل........................... 84
جدول و نمودار 13-4: توزیع پاسخگویان برحسب ترم.............................. 85
جدول و نمودار 14-4: توزیع پاسخگویان برحسب تعداد اعضای خانواده 86
جدول و نمودار 15-4: توزیع پاسخگویان برحسب درآمد خانواده.......... 87
*تحلیل جداول توزیع فراوانی و نمودار میانگین برای متغیر وابسته و متغیرهای مستقل مربوطه 88
جدول و نمودار 16-4: مقایسه میانگین های معرف های شاخص تسلط به درس 89
جدول و نمودار 17-4: مقایسه میانگین های معرف های شاخص مسئولیت پذیری90
جدول و نمودار 18-4: مقایسه میانگین های معرف های شاخص ایجاد انگیزه 91
جدول و نمودار 19-4: مقایسه میانگین های معرف های شاخص مقررات آموزشی 92
جدول و نمودار 20-4: مقایسه میانگین های معرف های شاخص رضایت از تحصیل
.............................................................................................................................. 93
جدول و نمودار 21-4: مقایسه میانگین های معرف های شاخص امیداوری به آینده شغلی 95
جدول و نمودار 22-4: مقایسه میانگین های معرف های شاخص احترام به دانشجو 96
جدول و نمودار 23-4: مقایسه میانگین های معرف های شاخص عدالت در سطح دانشگاه 97
جدول و نمودار 24-4: مقایسه میانگین های معرف های شاخص رسیدن به هدف 98
جدول و نمودار 25-4: مقایسه میانگین های معرف های شاخص رضایت از زندگی 99
*تحلیل رابطه متغییر وابسته «رضایت از تحصیل» با متغییرهای مستقل مربوطه 100
جدول 26-4 وابستگی بین دو متغیر رضایت از تحصیل و امیدواری به آینده شغلی 101
جدول 27-4 وابستگی بین دو متغیر رضایت از تحصیل و احترام به دانشجو 102
جدول 28-4 وابستگی بین دو متغیر رضایت از تحصیل و عدالت در سطح دانشگاه 103
جدول 29-4 وابستگی بین دو متغیر رضایت از تحصیل و رسیدن به هدف 104
جدول 30-4 وابستگی بین دو متغیر رضایت از تحصیل و رضایت از زندگی 105
*تحلیل رابطه متغیر وابسته « رضایت از تحصیل » با متغیرهای زمینه‌ای دو مقوله‌ای 106
جدول 31-4 تحلیل واریانس یک طرفه بین دو متغیر رضایت از تحصیل و جنس 107
جدول 32-4 تحلیل واریانس یک طرفه بین دو متغیر رضایت از تحصیل و مقطع تحصیلی 108
جدول 33-4 تحلیل واریانس یک طرفه بین دو متغیر رضایت از تحصیل و وضعیت شغلی 109
جدول 34-4 تحلیل واریانس یک طرفه بین دو متغیر رضایت از تحصیل و شهر محل سکونت ................................................................................................................................... 110
تحلیل رابطه متغییر وابسته «رضایت از تحصیل» با متغییرهای زمینه‌ای چند مقوله‌ای 111
جدول 35-4 تحلیل واریانس دو طرفه بین دو متغیر رضایت از تحصیل و رشته تحصیلی 112
جدول 36-4 تحلیل واریانس دو طرفه بین دو متغیر رضایت از تحصیل و وضعیت تاهل 114
جدول 37-4 تحلیل واریانس دو طرفه بین دو متغیر رضایت از تحصیل و تحصیلات مادر 115
جدول 38-4 تحلیل واریانس دو طرفه بین دو متغیر رضایت از تحصیل و شغل مادر 116
جدول 39-4 تحلیل واریانس دو طرفه بین دو متغیر رضایت از تحصیل و تحصیلات پدر 117
جدول 40-4 تحلیل واریانس دو طرفه بین دو متغیر رضایت از تحصیل و شغل پدر118
جدول 41-4 تحلیل واریانس دو طرفه بین دو متغیر رضایت از تحصیل و نوع مالکیت منزل 119
فصل پنجم. 120
خلاصه و نتیجه گیری.. 120
منابع و ماخذ. 128
پرسشنامه ................................................................................................................. 130