شبکه قواعد واجی در گویش لری اندیمشک: پژوهشی در چهارچوب واج‌شناسی جزءمستقل

شبکه قواعد واجی در گویش لری اندیمشک: پژوهشی در چهارچوب واج‌شناسی جزءمستقل

زبان پدیده‌ای پویا و در حال تغییر است. گویش لری نیز که یکی از گویش‌های زبان‌های جنوب غربی ایران می‌باشد از این قاعده مستثنی نیست. گویش لری خود به زیر مجموعه‌هایی تقسیم می­شود که هر کدام با گونه‌های دیگر تفاوت‌هایی دارد. به دلیل همین تفاوت‌های گویشی پژوهش­گر مطالعه­ی خود را به گویش لری شهر اندیمشک محدود کرده است. حتی در شهر اندیمشک نیز گویش سخنگویان هر طایفه با طایفه دیگر تفاوت‌های آوایی اندکی دارد که در این تحقیق از آن‌ها چشم پوشی شده است، زیرا در غیر این صورت می‌بایست این تحقیق در مورد یک طایفه مشخصی انجام می‌گرفت و حیطه‌ی مطالعه محدودتر می‌شد. در رابطه با گویش لری به طور کلی تاکنون پژوهش‌های زبانی اندکی انجام گرفته است و بر روی گویش لری اندیمشک تا آنجا که نگارنده تحقیق کرده است کار زبان­شناختی صورت نگرفته است.

در این پایان­نامه سعی بر آن است که نظام آوایی گویش لری اندیمشک براساس نظریه‌ی واج­شناسی جزءمستقل مورد بررسی قرار گیرد و پس از تعیین همخوان‌ها و مصوت‌ها براساس آواشناسی نوین به توصیف تک تک اصوات گفتاری این گویش بپردازیم. توصیف همخوان‌های گویش از نظر جایگاه تولید، شیوه‌ی تولید و واک‌داری و توصیف واکه‌ها براساس آن بخش از زبان که در امر تولید واکه دخیل است، ارتفاع زبان و گردی لب‌ها صورت می‌گیرد. همچنین ساخت هجایی و خوشه‌های آغازی و پایانی مورد بررسی قرار می‌گیرند و چگونگی توزیع همخوان‌ها در هجا مورد بررسی قرار گرفته و مشخص می‌شود که آیا همخوان‌ها در هجا دارای توزیع کامل هستند یا ناقص. در آخر به فرایندهای آوایی موجود که صورت واجی را به صورت آوایی تبدیل می‌کنند، پرداخته می‌شود.

فهرست مطالب

فصل اول: مقدمه

1-1 درآمد

1-2 بیان مسئله

1-3 هدف و اهمیت موضوع

1-4 پرسش­های پژوهش

1-5 فرضیه­های پژوهش

1-6 گستره‌ی پژوهش

1-6-1 گستره‌ی جغرافیایی

1-6-2 گستره­ی زبانی

1-6-2-1 گویش­های مختلف زبان لری

1-7 تحولات تاریخی لرستان

1-7-1 سابقه تاریخی شهر اندیمشک

1-8 وجه تسمیه­ی واژه­ی "لر"

1-9 روش گردآوری داده­ها و تدوین پیکره

1-9-1- جامعه­ی آماری

فصل دوم: پیشینه­ی پژوهش

2-1 پیشینه­ی نظری پژوهش

2-1-1 درآمد

2-1-2 واج­شناسی زایشی معیار

2-1-3 واج­شناسی جزءمستقل

2-1-4 تناوب­های مختصه­ای و بازنمایی­های زیرین

2-1-4-1 مشاهده­یPR و کشف تناوب­های مختصه­ای

2-1-4-2 کشف UR

2-1-4-2-1 شواهد درون پیکره­ای

2-1-4-2-2 معیارهای روش­شناختی پنج گانه­ی کشف بازنمایی زیرین

2-1-4-2-3 شواهد برون پیکره­ای

2-1-4-3 تبیین رابطه­ی UR و PR

2-1-4-4 تبیین اشتقاق­های واجی و برهم­کنش­های بالقوه­ی قاعده­های واجی

2-1-5 روش­شناسی انگاره­ی جزءمستقل

2-1-6 هندسه­ی مختصه­های واجی

2-2 پیشینه­ی توصیفی پژوهش

2-2-1 درآمد

2-2-2 آثار برخی پژوهشگران پیرامون گونه­ی لری.................................................

2-2-2-1 گرامی (1371)

2-2-2-2 احمدی نرگسه (1375)

2-2-2-3 بخشیان فر (1375)

2-2-2-4 میرزایی (1379)

2-2-2-5 مکینون (2002)

2-2-2-6 آنونبی (2003)

2-2-3 برخی مطالعات هم سو پیرامون دیگر گویش­های ایرانی

2-2-3-1 پرمون (1375).......................................................................

2-2-3-2 نقش بندی (1375)...............................................

2-2-3-3 پرمون (1380).......................................................

2-2-3-4 پرمون (1381)...................................................

2-2-3-5 محمدی (1382)..............................................................................

2-2-3-6 مهاجرین کرمانی (1382)...........................................................

2-2-3-7 سوهانی (1383)..........................................................

2-2-3-8 رستمی (1383)........................................................................

2-2-3-9 ناطوری (1383)...............................................................................

فصل سوم: آواشناسی لری اندیمشک

3-1 درآمد.......................................................................

3-2 توصیف آوایی همخوان­های لری اندیمشک...........................................

3-2-1 همخوان­های انفجاری.......................................................................

3-2-1-1 انفجاری­های دولبی..................................................................................

3-2-1-2 انفجاری­های دندانی-لثوی......................................................................

3-2-1-3 انفجاری­های نرم­کامی....................................................................

3-2-1-4 انفجاری­های ملازی.........................................................

3-2-1-5 انفجاری­های چاکنایی....................................................

3-2-2 همخوان­های خیشومی ...................................................................................

3-2-2-1 خیشومی­های دولبی..................................................................

3-2-2-2 خیشومی لبی-دندانی..............................................

3-2-2-3 خیشومی­های لثوی...........................................

3-2-2-4 خیشومی­های نرم­کامی.................................................

3-2-2-5 خیشومی ملازی.............................................................

3-2-3 همخوان­های لرزان....................................................................

3-2-3-1 لرزان­های لثوی....................................................

3-2-4 همخوان­های زنشی..................................................................

3-2-4-1 زنشی­های لثوی............................................................................................

3-2-5 همخوان­های سایشی..........................................................................................

3-2-5-1 سایشی­های ..................................................

3-2-5-2 سایشی­های لثوی..................................

3-2-5-3 سایشی­های لثوی-کامی.....................................................

3-2-5-4 سایشی­های ملازی.................................................................

3-2-5-5 سایشی­های چاکنایی...............................................................

3-2-6 ناسوده­ها/ نیم­واکه­ها/ غلت­ها.........................................................

3-2-6-1 ناسوده­های کناری لثوی.....................................................................

3-2-6-2 ناسوده­های سخت­کامی/ غلت­های افراشته­ی پیشین ........................................

3-2-6-3 ناسوده­های نرم­کامی (لبی شده)...................................................

3-2-7 همخوان­های انفجاری-سایشی...................................................................

3-2-7-1 انفجاری-سایشی­های لثوی-کامی..........................................

3-3 توصیف آوایی واکه­های لری اندیمشک.................................................

3-3-1 واکه­های پیشین..............................................................................

3-3-1-1 واکه­های افراشته­ی پیشین ...........................................................

3-3-1-2 واکه­های نیمه افراشته­ی پیشین.................................................

3-3-1-3 واکه­های افتاده­ی پیشین...................................................................

3-3-2 واکه­های مرکزی............................................................................

3-3-2-1 واکه­های نیمه افراشته­ی مرکزی..................................................

3-3-3 واکه­های پسین..........................................................................

3-3-3-1 واکه­های افراشته­ی پسین.............................................

3-3-3-2 واکه­های نیمه افراشته­ی پسین........................

3-3-3-3 واکه­های افتاده­ی پسین....................................

3-4 جدول­های واج­گونه­های همخوانی و واکه­ای.............

3-5 معرفی پیش فرضیه­ای ساختمان هجا در گویش لری اندیمشک..........

فصل چهارم: رویکردی غیرخطی به نظام آوایی لری اندیمشک

4-1درآمد............................................................................................

4-2شیوه‌ی ارائه پیکره‌ها و فرایندهای واجی..............................

4-3فرایندهای واجی.......................................................................................

4-3-1خیشومی شدگی...............................................................................

4-3-1-1تبیین غیرخطی................................................................................

4-3-1-2 اشتقاق‌های غیرخطی......................................................................

4-3-2لبی شدگی.......................................................................................

4-3-2-1تبیین غیرخطی.........................................................................

4-3-1-2 اشتقاق‌های غیرخطی......................................................

4-3-2واک­رفتگی.............................................................................

4-3-3-1تبیین غیرخطی.................................................................................

4-3-3-2اشتقاق‌های غیرخطی...............................................................

4-3-4 زنشی شدگی.................................................................................

4-3-4-1تبیین غیرخطی..................................................................

4-3-4-2 اشتقاق‌ها­ی غیرخطی.....................................................

4-3-5پیش نرم‌کامی شدگی........................................................

4-3-5-1تببین غیرخطی...................................................................

4-3-5-2 اشتقاق‌های غیرخطی...............................................................

4-3-6فراگویی ناقص....................................................................................

4-3-6-1تبیین غیرخطی....................................................................

4-3-6-2 اشتقاق‌های غیرخطی..........................................................

4-3-7همگونی در جایگاه خیشومی‌ها......................................

4-3-7-1تبیین غیرخطی.........................................................

4-3-7-2 اشتقاق‌های غیرخطی................................................

4-3-8کشش جبرانی.............................................................................

4-3-8-1تبیین غیرخطی................................................................

4-3-8-2اشتقاق‌های غیرخطی...............................................

4-3-9قلب........................................................................................

4-3-9-1تبیین غیرخطی.......................................................

4-3-9-2 اشتقاق‌های غیرخطی..............................................

4-3-10حذف انفجاری دندانی- لثوی بی واک...............

4-3-10-1 تبیین غیرخطی.......................................................

4-3-10-2اشتقاق‌های غیرخطی.............................................................

4-3-11واکه کاهی.................................................................................

4-3-11-1 تبیین غیرخطی.......................................................................

4-3-11-2 اشتقاق‌های غیرخطی...........................................................

4-3-12حذف خیشو می لثوی پایانی.........................................................

4-3-12-1 تببین غیرخطی.............................................................

4-3-12-2اشتقاق‌های غیرخطی............................................

4-3-13حذف انفجاری دندانی- لثوی واک‌دار.......................................................

4-3-13-1 تبیین غیرخطی..................................................................

4-3-13-2اشتقاق‌های غیرخطی....................................................................................

4-3-14تغییر کیفیت واکه تاریخی..............................................................

4-3-14-1 تبیین غیرخطی.......................................................

فصل پنجم: نتیجه ­گیری

5-1 درآمد....

5-2 دست­آوردهای پژوهش.....

5-3 پیشنهادها.........................

کتاب­نامه‌ی فارسی.........

کتاب­نامه‌ی انگلیسی...

واژه­نامه‌ی فارسی به انگلیسی

واژه­ نامه‌ی انگلیسی به فارسی

خرید فایل

شبکه قواعد واجی در گویش لری اندیمشک

شبکه قواعد واجی در گویش لری اندیمشک

1-1 درآمد

امروزه مطالعات زبان­شناختی در گوشه گوشه جهان جایگاه برجسته‌ای را به خود اختصاص داده است و در این میان بررسی‌های واج­شناختی از دیدگاه مختلف نظری مطرح گردیده است. نظریه‌های واج‌شناسی موجود در حوزه زبان­شناسی نظری به عنوان مدل‌هایی آرمانی زمانی می‌توانند ادعای خود را به اثبات برسانند که براساس داده‌های برگرفته از زبان‌های طبیعی قابل سنجش باشند. برای نیل به این هدف ناگفته پیداست که بایستی شواهدی از نظام آوایی زبان‌های طبیعی ارائه کرد و با اتکا به این شواهد صحت و سقم این نظریه‌ها را محک زد. گونه‌ی زبانی که در این پژوهش به عنوان یک زبان طبیعی و زنده مورد بررسی قرار می‌گیرد گویش لری اندیمشکی است. مطالعه‌ی نظام واجی این گویش براساس نظریه واج­شناسی جزءمستقل صورت می‌گیرد.

1-2- بیان مسئله

زبان پدیده‌ای پویا و در حال تغییر است. گویش لری نیز که یکی از گویش‌های زبان‌های جنوب غربی ایران می‌باشد از این قاعده مستثنی نیست. گویش لری خود به زیر مجموعه‌هایی تقسیم می­شود که هر کدام با گونه‌های دیگر تفاوت‌هایی دارد. به دلیل همین تفاوت‌های گویشی پژوهش­گر مطالعه­ی خود را به گویش لری شهر اندیمشک محدود کرده است. حتی در شهر اندیمشک نیز گویش سخنگویان هر طایفه با طایفه دیگر تفاوت‌های آوایی اندکی دارد که در این تحقیق از آن‌ها چشم پوشی شده است، زیرا در غیر این صورت می‌بایست این تحقیق در مورد یک طایفه مشخصی انجام می‌گرفت و حیطه‌ی مطالعه محدودتر می‌شد. در رابطه با گویش لری به طور کلی تاکنون پژوهش‌های زبانی اندکی انجام گرفته است و بر روی گویش لری اندیمشک تا آنجا که نگارنده تحقیق کرده است کار زبان­شناختی صورت نگرفته است.

در این پایان­نامه سعی بر آن است که نظام آوایی گویش لری اندیمشک براساس نظریه‌ی واج­شناسی جزءمستقل مورد بررسی قرار گیرد و پس از تعیین همخوان‌ها و مصوت‌ها براساس آواشناسی نوین به توصیف تک تک اصوات گفتاری این گویش بپردازیم. توصیف همخوان‌های گویش از نظر جایگاه تولید، شیوه‌ی تولید و واک‌داری و توصیف واکه‌ها براساس آن بخش از زبان که در امر تولید واکه دخیل است، ارتفاع زبان و گردی لب‌ها صورت می‌گیرد. همچنین ساخت هجایی و خوشه‌های آغازی و پایانی مورد بررسی قرار می‌گیرند و چگونگی توزیع همخوان‌ها در هجا مورد بررسی قرار گرفته و مشخص می‌شود که آیا همخوان‌ها در هجا دارای توزیع کامل هستند یا ناقص. در آخر به فرایندهای آوایی موجود که صورت واجی را به صورت آوایی تبدیل می‌کنند، پرداخته می‌شود.

1-3 هدف و اهمیت موضوع

باتوجه به این که لهجه‌ها و گویش‌های یک سرزمین نشانگر غنای فرهنگی آن سرزمین است و هر گویش به نوبه خود دارای گونه‌های مختلفی است، جمع‌آوری این گویش‌ها و پرداختن به مباحث مختلف زبان‌شناختی مرتبط با آنها در شناساندن این گونه‌های زبانی به نسل‌های بعدی و محققان کمک می‌کند. پس وظیفه ماست که با برسی زبان‌ها و گویش‌های مختلف سرزمین ایران به غنای فرهنگی و فراهم آوردن زمینه برای مطالعه پژوهش­گران بعدی کمک نماییم. متاسفانه، بر روی لهجه‌های محلی موجود در کشور تحقیقات اندکی صورت گرفته است در حالی که با انجام تحقیق، تتبع، و ثبت لهجه‌های محلی و گردآوری آنها می‌توان فرهنگ جامع و کاملی برای زبان فارسی تهیه کرد و بسیاری از نکات باریک و مبهم موجود در زبان شناسی ایرانی را روشن ساخت، واژه‌های کهن موجود در متون ادب فارسی که به فارسی دری نرسیده‌اند را شناخت، و از چگونگی تغییرات آوایی صرفی نحوی و معنایی واژگانی که در اثر گذشت زمان در مناطق مختلف ایران ایجاد می‌شود آگاه شد و به بازیافت واژه‌های فنا شده فارسی کمک کرد.

ثبت گویش‌ها و لهجه‌های ایرانی در مطالعات رده شناختی زبان نیز مفید واقع می‌شود زیرا از این طریق می‌توان به طبقه‌بندی گویش‌ها پرداخت و به روابط موجود بین گویش‌های مختلف پی برد.

شناخت آداب و رسوم، فرهنگ و باورها و اوضاع اجتماعی مناطق مختلف ایران، ایجاد زمینه مناسب برای انجام مطالعات تاریخی- تطبیقی و بازسازی صورت‌های کهن از اهداف دیگر این گونه بررسی‌هاست. بنابراین در انجام این پژوهش اهداف زیر مدنظر قرار گرفته‌اند:

1- هدف نظری: این پژوهش بر آن است که با تکیه بر داده‌های یک گونه­ی زبانی ایرانی بار دیگر کفایت نظریه واج‌شناسی پسازایشی جزءمستقل را محک بزند.

2- هدف کاربردی: با نتایجی که از این پژوهش به دست می‌آید می‌توان مواد زبانی و شواهد واقعی از یک نظام زبان طبیعی را در دسترس محققان، دانشجویان، مؤسسات علمی، آموزشی و پژوهشی دست‌اندرکار زبان در ایران قرار داد تا به جای داده‌های گونه‌های زبانی غیر ایرانی هنگام تبیین نظریه‌های واج­شناسی، از داده‌های واقعی و زنده گونه‌های ایرانی بدین منظور استفاده گردد. این پژوهش همچنین می‌تواند در تهیه‌ی اطلس گویش شناسی مورد استفاده قرار گیرد.

3- هدف توصیفی- فرهنگی: با انجام این پژوهش گوشه‌ای از میراث زبانی ایران ضبط و توصیف می‌شود.

1-4 پرسش‌‌های پژوهش

در تدوین پژوهش حاضر، پرسش‌های کلی زیر به عنوان نقطه شروع مدنظر نگارنده بوده‌اند:

1- مجموعه آواهای گویش لری اندیمشک کدامند؟

2- از میان تجلیات آوایی لری گونه اندیمشک کدام موارد در سطح بازنمایی زیرین دارای نقش تمایزدهنده هستند؟

3- قواعد واجی گونه لری اندیمشک کدامند؟

4- نظام سلسله مراتبی قواعد واجی در لری اندیمشک کدام است؟

1-5 فرضیه‌های پژوهش

1- لری گونه اندیمشک در بخشی از نظام همخوانی و واکه‌ای خود بر فارسی معیار منطبق است، اما دسته‌ای از همخوان‌ها و واکه‌های خاص خود را نیز دارا می‌باشد، ضمن آن که برخی واکه‌ها و همخوان‌های فارسی در آن دیده نمی‌شود.

2- عناصر سطح بازنمایی زیرین در لری اندیمشک برخی با فارسی معیار یکسان و برخی ویژه‌ی‌ این گویش­اند. ازآن جمله‌اند: انفجاری ملازی بی­واک، انفجاری‌های نرم کامی واک‌دار و بی­واک، واکه‌های افراشته پیشین و پسین نرم، و واکه­ی مرکزی.

3- در گونه لری اندیمشک قواعد واجی از نوع همگونی، ناهمگونی، حذف، درج، و قلب به فراوانی در جمع واکه‌ها و همخوان‌ها و همین‌طور در محیط‌های میان همخوان و واکه قابل مشاهده‌اند.

4- در جمع قواعد لری گونه اندیمشک نظام سلسله مراتبی ویژه‌ای ناظر بر روابط برهم کنشی از نوع زمینه چین، زمینه برچین، عکس زمینه چین و عکس زمینه برچین برقرارند.

1-6 گستره­ی پژوهش

گستره پژوهش حاضر به دو بخش قابل تقسیم است: گستره‌ی جغرافیایی و گستره‌ی زبانی.

1-6-1 گستره­ی جغرافیایی

این شهر مرکز شهرستان اندیمشک در طول جغرافیایی 48 درجه و 21 دقیقه و عرض جغرافیایی 32 درجه و 27 دقیقه در ارتفاع 150 متری از سطح دریا واقع است. اندیمشک در 150 کیلومتری شمال غربی اهواز و در مسیر راه تهران- اهواز و همچنین در مسیر خط آهن جنوب (تهران- خرمشهر) قرار گرفته است(آمار نامه استان خوزستان، 1375). شهر اندیمشک در بخش جلگه‌ای و هموار استان خوزستان قرار گرفته، و از آب و هوایی گرم و خشک برخوردار است و یکی از شانزده شهرستان استان خوزستان است. شهرستان اندیمشک از شرق با دزفول، از جنوب با شوش، از غرب با آبدانان (استان ایلام) و از شمال با پل‌دختر و خرم آباد (استان لرستان) همسایه است. شهرستان اندیمشک از دو بخش الوار گرمسیری مشتمل بر 3 دهستان به نامهای حسینیه، قیلاب و مازو، و بخش مرکزی مشتمل بر دهستان حومه تشکیل شده، و مجموعاً دارای 170 آبادی است. شهر اندیمشک، مرکز شهرستان و تنها شهر آن است (فرهنگ جغرافیایی آبادی های کشور، 1370).

این شهرستان در دامنه‌های جنوب باختری رشته کوه‌های زاگرس قرار گرفته است و بلندترین کوه‌های بخش شمالی آن مشتمل بر کوه سالن با ارتفاع 460، 2 متر، و کوه دار تا گیروه با ارتفاع 383، 2متر است. دو رودخانه کرخه و دز در دو سوی شهرستان اندیمشک جاریند. رود کرخه مرز باختری (15 کیلومتری) شهرستان اندیمشک را تشکیل می‌دهد. این رود که از کوه‌های الوند و گرو سرچشمه می‌گیرد، در ابتدا‌ی مسیر طولانی خود گاماساب، در لرستان سیمره، و در خوزستان کرخه نامیده می‌شود. شاخه‌ی مهم آن در اندیمشک، رود زال است. رود دز نیز که مرز خاوری شهرستان اندیمشک را تشکیل می‌دهد، از کوه‌های لرستان سرچشمه گرفته، پس از آبیاری نواحی خاوری اندیمشک و دزفول و پس از پیوستن آب شطیط به آن، در نقطه‌ای به نام بند قیر به کارون می‌ریزد.

1-6-2 گستره­ی زبانی

اگرچه نگارنده در این مقاله به بررسی آوایی گونه­ی لری شهر اندیمشک می‌پردازد، اما باید توجه داشت که تحقیق در مورد گویش لری بی آن که ذکری از لری گونه‌ی لرستان شود، پژوهشی ناتمام است، چرا که مردم لر زبان اندیمشک در اصل مهاجرانی هستند که اجداد آنها در سالیان گذشته از لرستان به آن جا مهاجرت نموده‌اند. لری یکی از زبان‌های شاخه­ی هند و اروپایی است که چهار میلیون گویش‌ور دارد (آنونبی، 2003). گستره­ی نژادی لران در مناطق جنوب غربی ایران و جنوب شرقی عراق می‌باشد. لرها شاخه‌ای از خانواده اقوام ایرانی (هندو اروپایی) هستند که این شاخه خود متشکل از چند زیرگروه پیوسته از ایلات یا قبایل و طوایف و... است، شناخته شده‌ترین این گروه‌ها عبارتند از: فیلی (feyli)، یا لر کوچک، بختیاری، بویراحمد، کهگیلویه و ممسنی (چهار گروه اخیر لر بزرگ را تشکیل می‌دهند). فیلی خود به دو شاخه­ی پیش کوه و پشت کوه تقسیم می‌شود، سرزمین تحت نظر لر بزرگ شامل استان‌های بختیاری، قسمت‌های بزرگی از خوزستان، اصفهان، فارس، بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد بوده است. در زمان صفوی، سرزمین لر بزرگ به بخش‌های بختیاری، کهگیلویه و ممسنی تقسیم می‌شود. علاوه بر جمعیت اندکی (نزدیک به 80000) در جنوب غربی عراق، لرها در چندین استان ایران پراکنده‌اند. بیشترین تمرکز لرها در استان لرستان، خوزستان، چهارمحال و بختیاری، بویراحمد و کهگیلویه می‌باشد، جمعیت قابل توجهی از لرها همچنین در استان‌های مجاور، یعنی ایلام، اصفهان و فارس زندگی می‌کنند.

1-6-2-1 گویش‌های مختلف زبان لری

گونه‌ی لری یکی از گویش‌های زبان‌های ایرانی جنوب غربی است (ارانسکی، 1378: 163). به طور سنتی گونه‌های لری تحت عنوان یک زبان واحد طبقه بندی شده است، گرچه در این مورد نظرات مختلفی وجود دارد و برخی پژوهش­گران با نگرشی محافظه‌کارانه در قیاس با اکثریت فارس زبان ایران بیان داشته‌اند که لری فقط یک «لهجه» از فارسی است، از جهتی دیگر نیز شمار فزاینده‌ای از پژوهش­گران می‌کوشند لری را بیش از یک زبان معرفی کنند(آنونبی، 2003). گرچه لرها از نظر زبانی آشکارا با فارسی مرتبط هستند، کارشناسان در این باره اختلاف نظر دارند که لری از فارسی باستان یا از فارسی میانه منشعب شده است. سر هنری راولینسون نخستین کسی است که به طور دقیق از رابطه‌ی بین زبان لری با زبان فارسی باستان پرده برداشت و بدین‌سان متوجه‌ی پیوستگی قومی بین پارسیان باستان و لرها شد. او معتقد است که لری از فارسی قدیم گرفته شده است که با پهلوی ساسانی تجانس دارد، اما از جهاتی نیز با آن متفاوت است(راولینسون،1362: 155). برخی نیز لری را به جهت شباهت به زبان پارسی میانه که زبان پارتیان و ساسانیان بوده است، شاخه‌ای از زبان فارسی دانسته‌اند (امان­اللهی بهاروند، 1370: 40). ایزدپناه معتقد است که زبان لری از زبان فارسی کهن برگرفته است (ایزدپناه،1376، ج 1 :4 ). تکستون بر این باور است که زبان لری نزدیک به هزار سال پیش یا کمتر از زبان فارسی منشعب شده است (تکستون، نقل از امان­اللهی بهاروند،1370 : 53). امان‌اللهی تقسیم بندی دیگری از زبان لری ارائه می‌دهد. او لری را به دو شاخه «باختری» و «خاوری» تقسیم می‌کند. گویش لری باختری شامل لرنشینان نهاوند، بروجرد، ملایر، تویسرکان، لرستان و برخی از نواحی استان‌های ایلام، و خوزستان است و لری خاوری، گویش مردمان ساکن استان‌های چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، فارس و بوشهر است (امان­اللهی بهاروند،1370 : 55). آنونبی (2003) بر این باور است که گونه­ی لری یک پیوستار زبانی مابین دو قطب فارسی و کردی هستند.

1-6-2-1 لرستان و تحولات تاریخی آن

لرستان از نظر باستان شناسی حائز اهمیت است چرا که از جمله سرزمین‌هایی است که انسان برای اولین بار در آن به اهلی کردن حیوانات و نباتات پرداخته و کشاورزی و یک‌جا نشینی را به عنوان لازمه پیدایش تمدن آغاز کرده است (امان­اللهی بهاروند،1370 : 25). اولین قومی که بر این پهنه حکومت کرده است، «عیلامی»ها بوده‌اند که تاریخ آن به اوایل هزاره چهارم پیش از میلاد باز می‌گردد. عیلامی‌ها از اقوام بومی ایران، آسیانیک‌ها، بوده‌اند و حوزه­ی تمدن آنها استان‌های لرستان، پشت کوه (ایلام)، خوزستان، بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و قسمت‌هایی از فارس را شامل می‌شده است. در همین دوره و هم‌زمان باعیلامی‌ها قوم دیگری به نام «کاسی»ها در این منطقه سکونت داشته‌اند که درباره‌ی نژادشان اختلاف نظر وجود دارد. عده‌ای آنان را بومیان اولیه لرستان می‌دانند و دیگران آنان را از اقوام آریایی که پیش از مادها و پارس‌ها به این منطقه مهاجرت کرده‌اند، می‌شمارند (خودگو، 1376: 83 ). لرد کرزن انگلیسی (کرزن، 1350، نقل از امان­اللهی بهاروند، 1370: 23) نیز درباره منشاء قومی لرها می‌نویسد:

«اکثریت نویسندگان بر این قول می‌باشند که ایشان از اصل و تبار آریایی و بنابراین ایرانی هستند و پیش از ورود تازیان و ترک‌ها و تاتارها در این سرزمین ساکن بوده‌اند».

این منطقه در دوران ساسانی از لحاظ تقسیمات سیاسی جزو «پهله» محسوب می‌شده است که بعدها اعراب آن را «جبال» خواندند. از شهرهای معروف آن دوره شاپورخواست، خرم‌‌‌آباد امروزی است. راولینسون به این نکته اشاره دارد که سرزمین‌های لرنشین به دو بخش لر کوچک و لر بزرگ تقسیم می‌شود و مرز بین دو منطقه رود «دز» بوده است (راولینسون،1362: 28 ). در زمان شاه عباس «لر کوچک» به «لرستان» تغییر نام داد که شامل پشت‌کوه و پیش‌کوه می‌شد. از این زمان تا 1348 هـ .ش. یعنی دوره‌های صفوی، افشاری، زند، قاجار و پهلوی این سرزمین توسط والیان اداره شده است. در زمان قاجار، پشت کوه از لرستان جدا شد و نفوذ والیان کاهش یافت و در نهایت در 1350 ه.ش. با تصرف کل منطقه به دست نیروهای دولتی، «پیش‌کوه» به استان لرستان و «پشت‌کوه» به استان ایلام تبدیل شد. سرزمین تحت نظر لر بزرگ شامل استان‌های بختیاری، قسمت‌های بزرگی از خوزستان، اصفهان، فارس، بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد بوده است. در زمان صفوی، سرزمین لر بزرگ به بخش‌های بختیاری، کهگیلویه و ممسنی تقسیم می‌شود. تسلط کردها بر مناطق لرنشین و مهاجرت‌هایی که به این سرزمین داشته‌اند و آمیزش آنها با لرها موجب شده است که عده‌ای به غلط لری را شاخه‌ای از کردی بدانند و برخی از شاخه‌های بزرگ لر، مانند ممسنی و بختیاری را کرد قلمداد کنند (امان­اللهی بهاروند، 1370: 38).

1-6-2-2 سابقه‌ی تاریخی شهر اندیمشک

بانی آن فردی به نام صالح محمد خان حاکم شوشتر و دزفول بوده است. وی در 1220 ه.ق. در نزدیکی شهر کهن لور و در 11 مایلی (تقریبا 18 کیلومتری) شمال غربی دزفول دژی را بنیاد نهاد که انضمام حومه­ی آن، صالح آباد نامیده شد. روستای صالح آباد که در نتیجه­ی اسکان برخی عشایر به تدریج شکل گرفت، درسال 1314 ه.ش. اندیمشک نامیده شد. توسعه‌ی اندیمشک به سبب ایجاد خط آهن در 1306 ه.ش. بوده است. همچنین در جنگ جهانی دوم، به موجب معاهده‌ای اندیمشک محل انتقال نفت برای روسیه بود، بدین صورت که برای کاستن از ترافیک راه آهن یک خط لوله نفت از آبادان تا اندیمشک ساخته شد تا نفت منتقل شده به واگن‌ها حمل شود. این روند تا احداث خط لوله‌ی تهران از مسیر کوهستان در 1334 ه.ش. ادامه یافت (ایرانیکا). اندیمشک در 1335 ه.ش. به عنوان مرکز بخش اندیمشک، و در 1359 به عنوان مرکز شهرستان اندیمشک انتخاب شد.

1-7 وجه تسمیه‌‌ی واژه­ی" لر"

وجه تسمیه یا خاستگاه اقوام نیز مانند دیگر پدیده‌های انسانی در گذر زمان دست‌خوش تغییراتی از جمله در نام خود می‌شوند، اما اولین اشاره به لرها را می‌توان در متون تاریخی و جغرافیایی قرن 4 ه.ق. در واژه‌های مثل «اللریه»، «لاریه»، «بلاد اللور»، و «لوریه» یافت. با این حال برای یافتن اولین اظهار نظرها پیرامون وجه تسمیه‌ی لر باید تا قرن هشتم پیش آمد. حمدالله مستوفی در تاریخ گزیده به این نکته اشاره می‌کند که:

« به وجهی گویند وقوع این اسم بر آن قوم، از آن است که در ولایت مانرود دهی است که آن را «کرد» خوانند و در آن حدود، بندی که آن را به زبان لری «کول» خوانند و در آن بند، موضعی که آن را «لر» خوانند. چون اصل ایشان از آن موضع برخاسته‌اند، از آن سبب ایشان را لر خوانده‌اند. وجه دوم آن که به زبان لری کوه پر درخت را لر گویند، بکسرا «راء» به سبب ثقالت کسره‌ی لام را به ضمه بدل کردند و لر گفتند. وجه سیوم آن که شخصی که این طایفه از نسل اویند، لر نام داشته است" (مستوفی ،1363 : 37).

ایزدپناه در این رابطه چنین می­نویسد:

"درباره­ی سبب نامگذاری این قوم به "لر" نگارنده بررسی­های زیادی انجام داده­ام. تنها خبر درست و مستندی که می­توان به آن اعتماد کرد آن است که باید نام و واژه­ی "لر" از نام شهر "لور" که نام شهری کهن از سرزمین کاسی­ها بوده، گرفته شده باشد" ( ایزدپناه،1384: 85 ).

مسعودی نیز معتقد است که پس از ویرانی لورستان یا شهر لور، ساکنان آن به تدریج به مناطق شمالی کوچیده‌اند و نام لور را با خود برده و بر محل‌های تازه خود نهاده‌اند، و پس از آن واژه با تخفیف صدا «لر» شده است (مسعودی، 1365). امان اللهی نظریات مربوط به وجه تسمیه لرها را به سه گروه تقسیم می‌کند. اول اینکه برخی لرها را از نسل شخصی به نام لر دانسته‌اند. دوم، واژه «لر» را مشتق از کلمات ایرانی می‌دانند و سوم آن که، واژه لر را به مکانی منسوب دانسته‌اند (امان­اللهی بهاروند، 1370: 19).

1-8 روش تحقیق

1-8-1 روش گردآوری داده‌ها و تدوین پیکره­ی پ‍ژوهش

منبع جمع‌آوری ادبیات نظری مربوط به این پژوهش منابع کتابخانه‌ای شامل کتاب‌ها، مقالات و پایان‌نامه‌هایی است که در ارتباط با موضوع پژوهش نگاشته‌ شده‌اند. گردآوری داده‌های تلفظی و تدوین پیکره زبانی نیز به روش میدانی و حاصل مصاحبه با گویش‌وران لرزبان شهر اندیمشک و ضبط گفتار آنها به شکل دیجیتالی با استفاده از دستگاه آی سی رکوردر می‌باشد. شیوه‌ی به کار گرفته در این پژوهش، شیوه‌ی هدایت شده می‌باشد، به این معنا که این تحقیق براساس گفتار عادی گویشوران و در محیط طبیعی انجام نگرفته است، بلکه پژوهش­گر از گویش‌وران خواسته است که معادل لری اندیمشکی موارد موجود در پرسش‌نامه را تولید کنند. در مصاحبه‌ها از پرسش‌نامه استاندارد پژوهشکده­ی زبان­شناسی، کتیبه‌ها و متون سازمان میراث فرهنگی استفاده خواهد شد. سپس، داده‌ها با استفاده از رایانه و به شیوه گوشی آوانویسی خواهد شد. پیکره­ی زبانی مورد استناد به شکل آوانویسی تفصیلی خواهد بود که در آن معیار تفصیل، شیوه‌ی مصوب گروه زبان و گویش پژوهشکده­ی زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خواهد بود. پیکره‌ی مورد بحث، معیار استخراج آواها، واج‌ها، قواعد واجی، و کشف شبکه‌ی آن‌ها خواهد بود.

1-8-2- جامعه­ی آماری

جامعه‌ی آماری مورد مصاحبه متشکل از بیست گویش‌ور بومی بالاتر از سی سال با تحصیلات دیپلم و بالاتر از آن با تسلط مطلوب بر گونه‌ی مورد بررسی از هر دو جنس خواهد بود. تلاش خواهد شد در ارتباط با اصالت افراد مورد مصاحبه اطمینان کافی حاصل شود. گویش‌وران از سخنگویان بومی شهر اندیمشک خواهند بود که در تمام مدت زندگی خود ساکن این منطقه بوده‌اند. سپس برای آزمودن داده‌های گردآوری شده، با یک گروه چهار نفره از افراد کم سواد و بی‌سواد، به عنوان گروه شاهد، مصاحبه خواهد شد. زمان مصاحبه برای هر مصاحبه شونده، حداکثر، سی دقیقه در نظر گرفته شده است.

فهرست مطالب:

پیشکش ........................................................................................................................................

یادداشت .......................................................................................................................................

فهرست مطالب .............................................................................................................................

نمادها و نشانه­ها .............................................................................................................................

فصل اول: مقدمه

1-1 درآمد...................................................................................................................................................................................

1-2 بیان مسئله.........................................................................................................................................................................

1-3 هدف و اهمیت موضوع..................................................................................................................................................

1-4 پرسش­های پژوهش.........................................................................................................................................................

1-5 فرضیه­های پژوهش..........................................................................................................................................................

1-6 گستره‌ی پژوهش..............................................................................................................................................................

1-6-1 گستره‌ی جغرافیایی................................................................................................................................................

1-6-2 گستره­ی زبانی..........................................................................................................................................................

1-6-2-1 گویش­های مختلف زبان لری........................................................................................................................

1-7 تحولات تاریخی لرستان................................................................................................................................................

1-7-1 سابقه تاریخی شهر اندیمشک...........................................................................................................................

1-8 وجه تسمیه­ی واژه­ی "لر" ...........................................................................................................................................

1-9 روش گردآوری داده­ها و تدوین پیکره ......................................................................................................................

1-9-1- جامعه­ی آماری...................................................................................................................................................

فصل دوم: پیشینه­ی پژوهش ...............................................................................................................................................

2-1 پیشینه­ی نظری پژوهش ..............................................................................................................................................

2-1-1 درآمد ............................................................................................................................................................................

2-1-2 واج­شناسی زایشی معیار ..........................................................................................................................................

2-1-3 واج­شناسی جزءمستقل ............................................................................................................................................

2-1-4 تناوب­های مختصه­ای و بازنمایی­های زیرین .......................................................................................................

2-1-4-1 مشاهده­یPR و کشف تناوب­های مختصه­ای ...............................................................................................

2-1-4-2 کشف UR.............................................................................................................................................................

2-1-4-2-1 شواهد درون پیکره­ای ....................................................................................................................................

2-1-4-2-2 معیارهای روش­شناختی پنج گانه­ی کشف بازنمایی زیرین ................................................................

2-1-4-2-3 شواهد برون پیکره­ای .....................................................................................................................................

2-1-4-3 تبیین رابطه­ی UR و PR ................................................................................................................................

2-1-4-4 تبیین اشتقاق­های واجی و برهم­کنش­های بالقوه­ی قاعده­های واجی.....................................................

2-1-5 روش­شناسی انگاره­ی جزءمستقل...........................................................................................................................

2-1-6 هندسه­ی مختصه­های واجی....................................................................................................................................

2-2 پیشینه­ی توصیفی پژوهش...........................................................................................................................................

2-2-1 درآمد..............................................................................................................................................................................

2-2-2 آثار برخی پژوهشگران پیرامون گونه­ی لری........................................................................................................

2-2-2-1 گرامی (1371).......................................................................................................................................................

2-2-2-2 احمدی نرگسه (1375)......................................................................................................................................

2-2-2-3 بخشیان فر (1375)..............................................................................................................................................

2-2-2-4 میرزایی (1379)....................................................................................................................................................

2-2-2-5 مکینون (2002)....................................................................................................................................................

2-2-2-6 آنونبی (2003) .....................................................................................................................................................

2-2-3 برخی مطالعات هم سو پیرامون دیگر گویش­های ایرانی.................................................................................

2-2-3-1 پرمون (1375).......................................................................................................................................................

2-2-3-2 نقش بندی (1375)..............................................................................................................................................

2-2-3-3 پرمون (1380).......................................................................................................................................................

2-2-3-4 پرمون (1381).......................................................................................................................................................

2-2-3-5 محمدی (1382)...................................................................................................................................................

2-2-3-6 مهاجرین کرمانی (1382)...................................................................................................................................

2-2-3-7 سوهانی (1383)....................................................................................................................................................

2-2-3-8 رستمی (1383)....................................................................................................................................................

2-2-3-9 ناطوری (1383).....................................................................................................................................................

فصل سوم: آواشناسی لری اندیمشک

3-1 درآمد................................................................................................................................................................................

3-2 توصیف آوایی همخوان­های لری اندیمشک...........................................................................................................

3-2-1 همخوان­های انفجاری..........................................................................................................................................

3-2-1-1 انفجاری­های دولبی.........................................................................................................................................

3-2-1-2 انفجاری­های دندانی-لثوی............................................................................................................................

3-2-1-3 انفجاری­های نرم­کامی.....................................................................................................................................

3-2-1-4 انفجاری­های ملازی.........................................................................................................................................

3-2-1-5 انفجاری­های چاکنایی.....................................................................................................................................

3-2-2 همخوان­های خیشومی .........................................................................................................................................

3-2-2-1 خیشومی­های دولبی......................................................................................................................................

3-2-2-2 خیشومی لبی-دندانی....................................................................................................................................

3-2-2-3 خیشومی­های لثوی........................................................................................................................................

3-2-2-4 خیشومی­های نرم­کامی..................................................................................................................................

3-2-2-5 خیشومی ملازی..............................................................................................................................................

3-2-3 همخوان­های لرزان..................................................................................................................................................

3-2-3-1 لرزان­های لثوی................................................................................................................................................

3-2-4 همخوان­های زنشی.................................................................................................................................................

3-2-4-1 زنشی­های لثوی...............................................................................................................................................

3-2-5 همخوان­های سایشی..............................................................................................................................................

3-2-5-1 سایشی­های لبی-دندانی................................................................................................................................

3-2-5-2 سایشی­های لثوی............................................................................................................................................

3-2-5-3 سایشی­های لثوی-کامی................................................................................................................................

3-2-5-4 سایشی­های ملازی..........................................................................................................................................

3-2-5-5 سایشی­های چاکنایی......................................................................................................................................

3-2-6 ناسوده­ها/ نیم­واکه­ها/ غلت­ها.................................................................................................................................

3-2-6-1 ناسوده­های کناری لثوی................................................................................................................................

3-2-6-2 ناسوده­های سخت­کامی/ غلت­های افراشته­ی پیشین ...........................................................................

3-2-6-3 ناسوده­های نرم­کامی (لبی شده).................................................................................................................

3-2-7 همخوان­های انفجاری-سایشی.............................................................................................................................

3-2-7-1 انفجاری-سایشی­های لثوی-کامی...............................................................................................................

3-3 توصیف آوایی واکه­های لری اندیمشک......................................................................................................................

3-3-1 واکه­های پیشین.......................................................................................................................................................

3-3-1-1 واکه­های افراشته­ی پیشین .........................................................................................................................

3-3-1-2 واکه­های نیمه افراشته­ی پیشین................................................................................................................

3-3-1-3 واکه­های افتاده­ی پیشین..............................................................................................................................

3-3-2 واکه­های مرکزی.......................................................................................................................................................

3-3-2-1 واکه­های نیمه افراشته­ی مرکزی................................................................................................................

3-3-3 واکه­های پسین.........................................................................................................................................................

3-3-3-1 واکه­های افراشته­ی پسین............................................................................................................................

3-3-3-2 واکه­های نیمه افراشته­ی پسین..................................................................................................................

3-3-3-3 واکه­های افتاده­ی پسین................................................................................................................................

3-4 جدول­های واج­گونه­های همخوانی و واکه­ای.............................................................................................................

3-5 معرفی پیش فرضیه­ای ساختمان هجا در گویش لری اندیمشک.......................................................................

فصل چهارم: رویکردی غیرخطی به نظام آوایی لری اندیمشک

4-1درآمد.....................................................................................................................................................................................

4-2شیوه‌ی ارائه پیکره‌ها و فرایندهای واجی....................................................................................................................

4-3فرایندهای واجی................................................................................................................................................................

4-3-1 خیشومی شدگی........................................................................................................................................................

4-3-1-1تبیین غیرخطی.......................................................................................................................................................

4-3-1-2 اشتقاق‌های غیرخطی...........................................................................................................................................

4-3-2 لبی شدگی...................................................................................................................................................................

4-3-2-1تبیین غیرخطی.......................................................................................................................................................

4-3-1-2 اشتقاق‌های غیرخطی.........................................................................................................................................

4-3-2 واک­رفتگی....................................................................................................................................................................

4-3-3-1تبیین غیرخطی.......................................................................................................................................................

4-3-3-2اشتقاق‌های غیرخطی.............................................................................................................................................

4-3-4 زنشی شدگی..............................................................................................................................................................

4-3-4-1تبیین غیرخطی.......................................................................................................................................................

4-3-4-2 اشتقاق‌ها­ی غیرخطی...........................................................................................................................................

4-3-5 پیش نرم‌کامی شدگی................................................................................................................................................

4-3-5-1تببین غیرخطی.......................................................................................................................................................

4-3-5-2 اشتقاق‌های غیرخطی...........................................................................................................................................

4-3-6فراگویی ناقص................................................................................................................................................................

4-3-6-1تبیین غیرخطی.......................................................................................................................................................

4-3-6-2 اشتقاق‌های غیرخطی...........................................................................................................................................

4-3-7همگونی در جایگاه خیشومی‌ها................................................................................................................................

4-3-7-1تبیین غیرخطی.......................................................................................................................................................

4-3-7-2 اشتقاق‌های غیرخطی...........................................................................................................................................

4-3-8کشش جبرانی...............................................................................................................................................................

4-3-8-1تبیین غیرخطی.......................................................................................................................................................

4-3-8-2 اشتقاق‌های غیرخطی...........................................................................................................................................

4-3-9قلب...................................................................................................................................................................................

4-3-9-1 تبیین غیرخطی.....................................................................................................................................................

4-3-9-2 اشتقاق‌های غیرخطی...........................................................................................................................................

4-3-10حذف انفجاری دندانی- لثوی بی واک.................................................................................................................

4-3-10-1 تبیین غیرخطی..................................................................................................................................................

4-3-10-2اشتقاق‌های غیرخطی..........................................................................................................................................

4-3-11واکه کاهی...................................................................................................................................................................

4-3-11-1 تبیین غیرخطی..................................................................................................................................................

4-3-11-2 اشتقاق‌های غیرخطی........................................................................................................................................

4-3-12حذف خیشو می لثوی پایانی.................................................................................................................................

4-3-12-1 تببین غیرخطی..................................................................................................................................................

4-3-12-2اشتقاق‌های غیرخطی..........................................................................................................................................

4-3-13حذف انفجاری دندانی- لثوی واک‌دار..................................................................................................................

4-3-13-1 تبیین غیرخطی..................................................................................................................................................

4-3-13-2اشتقاق‌های غیرخطی..........................................................................................................................................

4-3-14تغییر کیفیت واکه تاریخی......................................................................................................................................

4-3-14-1 تبیین غیرخطی..................................................................................................................................................

فصل پنجم: نتیجه­گیری

5-1 درآمد................................................................................................................................................................................

5-2 دست­آوردهای پژوهش................................................................................................................................................

5-3 پیشنهادها........................................................................................................................................................................

کتاب­نامه‌ی فارسی.....................................................................................................................................................................

کتاب­نامه‌ی انگلیسی..................................................................................................................................................................

پیوست­ها .....................................................................................................................................................................................

واژه­نامه‌ی فارسی به انگلیسی.................................................................................................................................................

واژه­نامه‌ی انگلیسی به فارسی.................................................................................................................................................

چکیده...........................................................................................................................................................................................

خرید فایل