پایان نامه کارشناسی رشته هنر با موضوع " سفالگری "
فهرست
فصل 1.مقدمه......................................................................................................................1
فصل 2.چکیده.....................................................................................................................3
مهمترین تکنیک های تزیین ظروف در نیشابور........................................................3
دسته های سفال با نقش کنده...................................................................................3
نقوش سفال در ادوار اسلامی از مناظر مختلف.........................................................4
فصل 3.فن و هنر سفالگری..................................................................................................5
فصل 4.مهمترین تکنیک های تزیین ظروف در نیشابور........................................................8
سفال با پوشش گلی................................................................................................9
سفالینه با نقوش رنگارنگ.......................................................................................9
سفالینه با تزیین زرین فام.........................................................................................9
سفالیه با نقش کنده.................................................................................................9
سفالینه با لعاب یکرنگ.........................................................................................10
فصل 5.کلیاتی درباره سفال اسلامی...................................................................................10
سفال گبری .........................................................................................................12
سفال سلجوقی .....................................................................................................12
سفال مینائی ایران..................................................................................................12
سفال دوره عثمانی................................................................................................13
سفال دوره صفویه ایران........................................................................................13
فصل 6.هنر سفالگری و بررسی نقوش آن در ادوار اسلامی................................................13
بررسی نقوش انسانی با توجه به جهان بینی عرفانی..................................................14
بررسی نقوش انسانی مرتبط با مراسم ماه محرم.......................................................14
بررسی نقوش انسانی و ارتباط آن با ادبیات............................................................14
بررسی نقوش انسانی و ارتباط آن با مفاهیم نجومی.................................................14
فصل 7.جام با گلابه ی سفالگری......................................................................................18
فصل 8.کوزه....................................................................................................................20
نتیجه گیری......................................................................................................................21
فهرست منابع و مآخذ........................................................................................................22
مقدمه :
خلق الانسان من صلصال کالفخار
خداوند انسان را از گل کوزه گری آفرید
ماده ی سفالگری گل است.گل در دستها جان می گیرد و به شکلهای مختلف در می آید.
مثل کوزه و ظروفی که نقشهای برجسته دارند.
سفالگری به عنوان یکی از بر جسته ترین مظاهر هنر اسلامی دارای نقوش متنوعی بوده که همواره با اعتقادات دینی و تصورات هنرمند از هستی عجین بوده است.
فن و هنر سفالگری ایران به علت جنبه های گوناگون اقتصادی ،فرهنگی و تا حدودی مذهبی از گذشته ی بسیار دور مورد توجه قرار گرفته و در هر دوره با وضعیت سیاسی منطقه و کشور تحول و توسعه یافته است.نمونه های سفالینه که از محوطه های باستانی ایران کشف شده و ارتباط این هنر را با فرهنگ،اقتصاد و مذهب از یک طرف و ذوق و سلیقه ی شخصی و قومی سفالگران از طرف دیگر نشان می دهد.
در هزاره ی پنجم(ق.م)اختراع چرخ سفالگری تحولی چشمگیر در این هنر و تأثیر بسیاری در زمینه اقتصادی به وجود آورد. یکی از مهمترین ابعاد فن و هنر سفالگری در آن زمان را می توان بعد و جنبه ی فرهنگی و اجتماعی آن دانست، چه آشنایی ما از ارتباط موجود بین اقوام با یکدیگر در آن روزگاران بیشتر از دست ساخته های هنری مانند سفالگری امکان پذیر است...
گزارش کارآموزی فن و هنر سفالگری
فن و هنر سفالگری
سفال قرون 3 و 4 هجری
قرن 3 هجری شروع و تلاشهای فرهنگی و اقتصادی در حیات جامعه است پس از دو قرن ساده زیستی و حذف تجمل گرایی و همگانی شدن امکانات جامعه ،زمینه های رشد وتوسعه اندیشه های انسانی فراهم شده است به طوری که شکوفایی این فعالیت ها را در قرن 4 هجری می توان دید .
دانشمندان معلمان بویژه ایرانیان در این قرن حاصل تفکرات فلسفی یونیان را در قالب تجربیات علمی و عملی در زمینه شناخت علوم و فنون به جهان عرضه کردند وبا ترجمه کتابهای یونانی و سانسکریت و تدوین کتب عربی وفارسی زمینه پیشرفت و تسریع اندیشه های آن دوره را به سوی شکوفایی فراهم نموده ، -0 آثار سفالی بیش از هر اثر باقیمانده ای منعکس کننده این تحولات است زیرا سیر تطور و تکامل اندیشه ها از روی نوع تزئینات نوشته های کوفی روی سفالها و تجربیات انجام شده د رزمینه عقیه لعاب های مختلف و کشف لعابهای جدید ورنگهای مختلف می توان دید در پایان قرن 4 موفقیتهای ارزنده ای در زمینه شناخت اکسید فلزات و فرمول ترکیبات آنها برای رنگ لعاب مورد نظر حاصل شده بود سفالگران باتکیه براین دانش و تجربه و ممارست در پخت سفال و کنترل حرارت و تغییر در شکل کوره ها توانستند تحولی عظیم و چشمگیر در خلق ظروف سفالی با تزئینات بسیار چشم نواز وارزشمند به وجود آورند . 0-0 در طبقه بندی سفالهای دروه اسلامی سفالی قرن 3و 4 را بنام سفالهای سامانی شناسایی کرده وویژگیهای فن و زیرین موسوم به لعاب گلی را به این دوره نسبت داده اند . این گروه ازسفالها بیشتر در شمال شرق ایران در مراکزی مانند نیشابور ، سمرقند و جرجان معمول بوده است فنون تزئین متداول در این دوره چنین است .
الف – لعاب گلی : در این نوع تزئین ظروف ساخته شده از گل را که معمولا دارای خمیر نخودی یا قرمز بوده است پس از خشک شدن در دو غابی از گل نخود رنگ فرو می بردند . طوری که داخل و خارج آن بطور یکنواخت با این دوغاب پوشانده می شد و پس از خشک شدن ظروف را به نقوش مورد نظر می آراستند این نقوش معمولا ساده بود و شامل یک جمله یا کلمه کوفی میشد که در کف داخلی یا برحاشیه لبه داخلی ظروف نوشته می شده سپس ظروف را با لعاب شیشه ای پوشاندند و به کوره می بردند . معمولا برای ظروف ساده یک رنگ از ترکیب لعاب گلی که سیلیس هم به آن اضافه میشده استفاده می کردند که این کار در یک مرحله انجام می شده در نهایت ظروف به رنگ شیری براق در می آمد . ظروف مزین به لعاب گلی معمولا درچهار گروه مطالعه می شود .
سفالینه با پوشش گلی و نقوش سیاه روی زمینه سفید : ( یکانی و کریمی ، 1364 ، ص 16) این دسته از ظروف که مهمترین مرکز ساخت آنرا می توان نیشابور دانست ، با پوشش گلی پوشانده شده و سپس با نقوش سیاه رنگ یا قهوه ای تیره و لعاب شفاف مبدلی تزئین شده است ( شکل 3-9) زمینه این ظروف کاملا شیری رنگ یا سفید است که در گوشه ای از لبه داخلی یا کف آن با کلمه یا جمله ای کوتاه تزئین شده است در اوایل قرن 4 تزئینات دیگری شامل نقطه چین های مرتب نقش پرندگان گلهای مسبک به نوشته کوفی تزئین اضافه می شود از ویژگیهای کلی تزئینات این نوع ظروف عدم تراکم نقش وایجاد فضای خالی در زمینه است ( تصویر 3-9 تا 3-6 ) –0- در ظروف بزرگتر که لازم بود نوشته کوفی طولانی باشد جملاتی نظیر دعای خیر ، روایات ، ضرب المثل ،احادیث منسوب به حضرت محمد ص ) ، حضرت علی (ع) و کلام بزرگان اهل ادب برای تزئین بکار می رفته است ( تصویر 7-9 و 8-9) در داخل بعضی کاسه ها یا لنگهای بزرگ نقش آفتابه دیده می شود که بطرز بسیار زیبایی با نقش و نگار که تقلیدی از قلمزینهای آثار فلزی است همراه شده است . در کاوشهای علمی مشترک موزه مترو پوییتن ومرکز باستان شناسی ایران که گزارش آن در سال 1347 منتشر شده است در شهر قدیم نیشابور نمونه های منحصر به فرد با نوشته های کوفی بدست آمده که بنام ظروف کتیبه ای معروف است ظروف کتیبه دار مکشوفه از نیشابور را پژوهشگر ارجمند ، عبدالله قوچانی در سال 1364 در کتابی بنام کتیبه های سفال نیشابور معرفی کرده است که درشناخت اوضاع سیاسی – اقتصادی – مذهبی – واجتماعی این دوره اهمیت قابل توجهی دارد .
خاک دستمایة خداوند برای آفرینش انسان است . همه از خاک به وجود آمده ایم و به خاک برمی گردیم. آنچه خداوند ما را از آن آفریده پاکترین عناصر طبیعت می باشد. آب و خاک یکی از برترین هنرهای انسانی که از مظاهر خداوند بر روی زمین است هنر شکل دادن به گل یا همان سفال است. انسان از همان ابتدای خلقت به این هنر روی آورد. انسان غارنشین برای تهیه و نگهداری غذا از گل شکل گرفته استفاده می کرد، آنها برای این کار گل را به شکل ظروف مورد نیاز خود در آورده و آن را در مقابل نور و حرارت خورشید قرار می دادند تا خشک شود. این بار 27000 سال پیش در منطقه Dolni Vestonice یا همان چک و اسلواکی امروزی مردم از آتش برای سخت کردن ظروف گلی استفاده کردند. برای پخت سفال بدون شکستگی آنها گل را در هوا کاملاً خشک می کردند و سپس آن را به راحتی در یک آتش باز قرار می دادند و با دمایی حدود c650 تا c 750 می پختند. در این منطقه بقایای تعداد زیادی از سفالینه های ساخت دست بشر که مجسمه هایی از انسانها و حیوانات است یافت شده.
فهرست مطالب
مقدمه ای بر سفال و سفالگری | 1 |
فصل اول (معرفی سفالگری به روش قالبگیری) | |
کارگاه سفالگری و وسایل آن | 6 |
طرز تهیه دوغاب | 7 |
قالبگیری | 9 |
خط گیری و پولیش کاری | 10 |
پخت در کوره های سنتی و الکتریکی | 10 |
نقاشی و لعاب کاری | 15 |
فصل دوم (گزارش کار عملی در کارگاه سفالگری مارلیک) | |
مشخصات کارگاه سفالگری مارلیک | 19 |
بیوگرافی استاد سعید فخر موسوی | 20 |
شرح تهیه سفالینه در کارگاه سفالگری مارلیک | 23 |
نتیجه گیری و تقدیر | 25 |
فهرست منابع و مآخذ | 27 |