در این تحقیق سعی بر این است تا گزارشی از ویژگی انسان کامل را از منظر قرآن و جایگاه آن را در مکتب اگزیستانسیالیسم مورد بررسی قرار دهیم. بعد از ذکر بیان مسئله در فصل اول , در فصل دوم به بررسی انسان کامل می پردازیم و در انتهای تحقیق , انسان کامل را از منظر مکتب اگزیستانسیالیم مورد بررسی قرار می دهیم.(محقق)
انسان از جهات مختلف یکی از مهم‌ترین محورهای بحث همه ی مکتب‌ها و جهان‌بینی‌ها است. در این میان تبیین سعادت و کمال انسان در راه رسیدن به آن، از حساسیّت و اهمیّت بیش‌تری برخوردار است.یکی از اصول و مبانی هر جهانبینی و یکی از محورهای اساسی معرفتو اندیشه بشری، «انسان» و مباحث مربوط به او است که همواره توجّه و اهتمام اندیشهوران و متفکّران را به خود جلب کرده است و در بخشها و به شیوههای گوناگون، شناخت انسان و خصوصیات و توانمندیهای او را مطرح کردهاند.( حسن زاده آملی، 1366، ص 66)
در حالی که مکاتب جدید بهرغم اختلافاتی که دارند، انسان محوری (به جای خدا محوری) و اومانیسم را محور و اساس همه‌چیز و تنها راه تأمین سعادت و کمال بشر و رهایی از ظلمت و محدودیت و حقارت معرّفی میکنند، در آموزههای ادیان الهی و بهویژه اسلام، انسان، جز با خدا محوری و پیوند با مبدأ آفرینش به حیات حقیقی و انسانی و جایگاه برجسته و ممتاز خویش دست نمییابد. آفرینش و طبیعت انسانی بهگونهای است که جز در پرتو هدایت الاهی، استعدادها و توانمندیهایش شکوفا نمیشود و انسان منهای خدا، حتّی در معیشت و زندگی دنیایی کامیاب و در آرامش است. (ر.ک: سوره طه (20): 124) (همان منبع ، ص 67)
در فرهنگ دینی، انسان، مخلوق خدا است و از این جهت، به دیگر پدیدههای عالم میماند؛ امّا هرگز در رتبه و جایگاه آن ها قرار ندارد. انسان، خلیفه خدا، هدف و غایت آفرینشِ پدیدههای دیگر، بلکه حاکم بر آنها، اشرف مخلوقات و یگانه موجودی است که روح خدا در او دمیده شد و صبغه الهی دارد؛ و محوریّت انسان نه تنها مستلزم نفی خدا نیست؛ بلکه انسان جز با خدا ظرفیتش تکمیل، و دل او پُر، و اشباع نمیشود؛ زیرا موجود نامحدود جز با نامحدود و مطلق آرام نمیگیرد.
فهرست مطالب
فصل اول : کلیات پژوهش
1-1-مقدمه.. 2
1-2- تبیین موضوع.. 3
1-3- بیان مسئله.. 5
1-4- ضرورت و اهمیت تحقیق.. 10
1-5- روش تحقیق.. 14
1-6- مبانی نظری و پیشینه تحقیق.. 15
1-7- اهداف تحقیق.. 20
1-7-1- هدف کلی20
1-7-2- اهداف جزئی20
1-8-تعاریف اصطلاحات و واژه ها.. 21
فصل دوم: ادبیات پژوهش
2-1-انسان کامل.. 24
2-2-کمال انسان.. 24
2-2-1- تعریف کمال26
2-2-2-فرق کمال با تمام28
2-2-3-کمال مدّعای همه مکاتب30
2-3- دیدگاه برخی مکاتب به انسان کامل.. 31
2-3-1- مکتب عقلیون32
2-3-2- مکتب عرفان و تصوّف35
2-3-3-مکتب قدرت41
2-3-4- مکتب ضعف46
2-3-5- مکتب اسلام47
2-4- اسوه حسنه در انسان کامل.. 52
2-5- کیفیت صعود انسان کامل.. 61
2-6- مقامات و حالات عرفاء.. 63
2-7- نگره قرآن به انسان کامل.. 65
2-8- بشر بودن انسان کامل.. 67
2-9- مقام انسان کامل.. 67
2-10- ویژگیهای انسان کامل از نظر قرآن و احادیث.. 75
فصل سوم : نقد و بررسی نظریه مکتب اگزیستانسیالیسم
3-1-مقدمه.. 79
3-2- نقد و بررسی نظریه مکتب اگزیستانسیالیسم.. 80
3-3- « اصالت وجود» در اگزیستانسیالیسم.. 81
3-4-نتایج تعلق و وابستگی انسان.. 83
3-5- «اعتقاد به خدا» از دیدگاه مکتب اگزستانسیالیسم.. 85
3-6- کمال، حرکت از «خود » به «خود».. 86
3-7- اشتباه مکتب اگزستانسیالیسم در مورد رابطه انسان با خدا 89
3-8- «خودآگاهی» و «خدا آگاهی».. 90
3-9- پاسخ به چند اشکال دیگر.. 92
3-10- «کمال هدفی»و «کمال وسیله ای».. 94
3-11- «آزادی» در تعبیرات اسلامی.. 96
3-12- تاریخچه اصطلاح انسان کامل نزد صوفیه و عرفا.. 100
3-13- انسان کامل از دیدگاه ابن عربی.. 102
3-14- انسان کامل از دیدگاه جیلی.. 104
3-15- انسان کامل از دیدگاه عزیزالدین نسفی.. 106
3-16- سیر صعود و تکامل انسان.. 111
3-17- ولایت، مرتبه‌ای کامل‌تر از نبوت.. 116
3-18- سلسله مراتب اولیاء و تعدادشان.. 117
فصل چهارم: انشان کامل در مکتب اگزیستانسیالیسم و مقایسه با مکاتب دیگر. 122
4-1- ماهیت انسان از نظر مکتب اگزیستانسیالیسم و مکتب صدرایی 122
4-2- مکتب اگزیستانسیالیسم.. 124
4-3- آیا اگزیستانس مساوی با سارتر است؟.. 126
4-4- دیدگاه مکتب اگزیستانسیالیسم (سارتر) درباره ماهیت انسان 127
4-5- دلایل سارتر بر نفی ماهیت انسانی.. 129
4-6- مجاهدت محض برای خدا شدن.. 133
4-7- تفاوت اصالت وجود صدرایی و اگزیستانسیالیستی و نقد دیدگاه سارتر 136
4-8- وجود تعلقی و ربطی ممکن،نظری ابتکاری ملا صدرا.. 137
4-9- اثبات اختیار انسان با تطبیق آن بر توحید افعالی.. 139
4-10- انسان کامل دیدگاه مکاتب.. 141
4-10-1-انسان کامل در مکتب سوسیالیسم141
4-10-2- خلاصه سخن مکتب سوسیالیسم در مورد انسان کامل144
4-11- اشتباه اساسی مکتب سوسیالیسم.. 146
فصل پنجم : نتیجه گیری
5-1- نتیجه گیری.. 149
فهرست منابع 155