پروژه کارآفرینی کارگاه تولید و بسته بندی کشمش
پروژه کارآفرینی کارگاه تولید و بسته بندی کشمش در 53 صفحه ورد قابل ویرایش
خلاصه طرح :
در این طرح به بررسی تولید کشمش (سورت و بسته بندی) پرداخته شده است ، برای بررسی طرح از روش های آماری و اقتصادی و برآورد های مالی استفاده شده است ، این طرح شامل چهار فصل میباشد ، فصل اول به بیان کلیاتی از قبیل مقدمه ، تاریخچه ، مجوز های قانونی مورد نیاز ، وضعیت بازار ، میزان واردات و صادرات و ... پرداخته است ، فصل دوم به بیان روش انجام کار پرداخته است ، بازدید از واحد کاری مشابه ، نیروی انسانی ، نحوه تامین سرمایه و ... از جمله عناوین موجود در این فصل میباشد ، فصل سوم به بررسی طرح از دیدگاه اقتصادی پرداخته است ( طرح توجیهی یا BP ) ، عناوینی از قبیل نیروی انسانی مورد نیاز ، میزان سرمایه گذاری ، مواد اولیه مورد نیاز ، ماشین آلات مورد نیاز و ... از جمله عناوین موجود در این فصل میباشد ، در نهایت فصل چهارم به بیان نتیجه اجرای طرح می پردازد .
مقدمه :
به خشک شده برخی ارقام انگور از جمله سلطانی بی دانه (به رنگ روشن) و کورنت (به رنگ تیره) که در معرض نور خورشید یا با استفاده از خشک کن های صنعتی تهیه می شود کشمش گفته می شود . کشمش یک محصول مقاوم بوده که بعد از شراب دومین حاصل از انگور می باشد . تاریخ تولید کشمش های آفتابی به بیش از 3000 سال قبل برمی گردد . تصور می رود که کشف کشمش به طور اتفاقی از خشک شدن انگور بر روی شاخه صورت گرفته باشد .
از ویژگی های خاص کشمش ، اقتصادی بودن تولید آن است زیرا از انرژی خورشید استفاده شده ، مواد بسته بندی آن است ، محصول خشک شده حجم کمتری داشته و در شرایط انبار معمولی دارای عمر ماندگاری طولانی می باشد . ضمناً تجهیزات لازم برای تهیه کشمش بسیار ساده است . بهتر است قبل ز وارد شدن به مبحث روش های تولید و سورت کشمش ، توضیحاتی راجع به ماده اولیه این محصول ارائه شود .
حبه انگور از سه قسمت پوست ، گوشت و هسته تشکیل شده است . پوست در حدود 7 تا 12 درصد وزن حبه را تشکیل داده و نقش حفاظتی از میوه را بر عهده دارد . در پوست حبه های انگور مواد رنگی مختلفی وجود دارد . رنگ سبز در ارقام مختلف انگور مربوط به میزان سبزینه ای است که درون پوست میوه می باشد ، که در مراحل اولیه رشد میوه زیاد بوده ولی با پیشرفت مراحل رشد از میزان آن کاسته می شود . رنگدانه ها اکثراً درون پوسته حبه انگور قرار دارد و فقط کمی از آنها درون گوشت انگور بصورت معلق در داخل یاخته ها دیده می شود . میزان مواد رنگی درون حبه ها بر حسب نوع و رقم انگور ، شرایط جوی ، دوران رشد و میزان محصول متفاوت می باشد . عوامل محطی مانند نور ، دما ، رطوبت و مواد غذایی خاک بر میزان رنگدانه ها اثر دارند .
محل اجرا :
1 – 2 نام کامل طرح و محل اجرای آن :
تولید کشمش (سورت و بسته بندی)
1 – 3 – مشخصات متقاضیان :
نام | نام خانوادگی | مدرک تحصیلی | تلفن |
|
|
|
|
1 – 6 - وضعیت و میزان اشتغالزایی :
تعداد اشتغالزایی این طرح 37 نفر می باشد .
فهرست مطالب:
خلاصه طرح :............................................................................................................................................................. 3
فصل اول - کلیات........................................................................................................................................... 4
1- 1 مقدمه :.............................................................................................................................................................. 5
1 – 2 نام کامل طرح و محل اجرای آن :.................................................................................................................. 7
محل اجرا :.................................................................................................................................................................. 8
1 – 3 – مشخصات متقاضیان :................................................................................................................................. 8
1 – 6 - وضعیت و میزان اشتغالزایی :.................................................................................................................... 8
مجوز های قانونی :..................................................................................................................................................... 8
مراحل صدور جواز تاسیس :..................................................................................................................................... 9
شرایط عمومی متقاضیان ( اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی ) دریافت جواز تاسیس............................................ 9
1- اشخاص حقیقی................................................................................................................................................. 9
2- اشخاص حقوقی.............................................................................................................................................. 10
مدارک مورد نیاز:..................................................................................................................................................... 10
اصلاحیه جواز تاسیس :........................................................................................................................................... 11
تعریف:...................................................................................................................................................................... 11
صدور پروانه بهره برداری :..................................................................................................................................... 11
مراحل صدور توسعه طرح :..................................................................................................................................... 12
فصل دوم - روش انجام کار................................................................................................................... 13
گزارش مختصر بازدید از واحد ها تولیدی با خدماتی مرتبط با موضوع پروژه :.................................................. 14
بازدید از کارخانه تولید کشمش (سورت و بسته بندی)......................................................................................... 14
جنبه های ابتکاری بودن و خلاقیت به کار رفته شده :........................................................................................... 14
فهرست تجهیزات و ماشین آلات مورد نیاز و برآورد قیمت آنها :........................................................................ 15
مشخصات نیروی انسانی مورد نیاز از لحاظ مفید بودن و توانایی کار (ارقام به میلیون ریال) :............................ 15
روشهای بازاریابی و تبلیغات جهت ( جهت فروش کالا ).................................................................................... 16
فصل سوم - امور مالی طرح................................................................................................................... 17
جدول 1 لیست استانداردهای مرتبط با تولید و بسته بندی کشمش...................................................................... 18
جدول 2 میزان تولید کشمش و مصرف داخلی در چند کشور عمده جهان (FAO2003)............................... 19
جدول 3 میزان تولید انگور در کشورهای عمده تولید کننده جهان (FAO 2005)............................................ 20
جدول 4 واحدهای تولیدی فعال در کشور از آغاز برنامه سوم توسعه تا سال 1385........................................... 21
جدول 5 واحدهای در دست احداث با پیشرفت فیزیکی بیش از 40%................................................................ 22
جدول 6 میزان مصرف کشمش بین سال های 1382 - 1379........................................................................... 22
نمودار 1 بررسی روند مصرف کشمش بین سال های 1382 - 1379................................................................ 23
جدول 7 بررسی روند صادرات از آغاز برنامه سوم تا سال 1385....................................................................... 23
سال 1379............................................................................................................................................................... 23
سال 1380............................................................................................................................................................... 27
سال 1381............................................................................................................................................................... 30
سال 1382............................................................................................................................................................... 33
جدول 8 میزان صادرات کشمش بین سال های 1382 - 1379.......................................................................... 37
نمودار 3 روند صادرات کشمش بین سال های 1382 - 1379......................................................................... 37
جدول 9 میزان کشمش مورد نیاز تا سال 1389.................................................................................................... 38
نمودار پیش بینی روند نیاز به محصول تا پایان برنامه چهارم توسعه..................................................................... 38
جدول 10 هزینه تامین ماشین آلات خط تولید...................................................................................................... 39
جدول 11 محاسیه مساحت مورد نیاز طرح........................................................................................................... 40
جدول 12 برآورد مساحت بخش های محوطه سازی............................................................................................ 40
جدول 13 هزینه های ساختمان و محوطه سازی.................................................................................................... 41
جدول 14 برآورد هزینه تجهیزات و تاسیسات عمومی........................................................................................ 42
جدول 15 هزینه وسایل حمل ونقل......................................................................................................................... 43
جدول 16 برآورد هزینه های قبل از بهره برداری.................................................................................................. 43
جدول 17 برآورد کل سرمایه گذاری ثابت............................................................................................................. 44
جدول 18 محاسبه میزان مواد اولیه مصرفی........................................................................................................... 44
جدول 19 برنامه تولید سالیانه................................................................................................................................. 45
جدول 20 برآورد هزینه سالیانه تامین مواد اولیه مصرفی برای تولید 2000تن کشمش در سال......................... 45
جدول 21 سطح زیر کشت ، میزان تولید و عملکرد انگور به تفکیک استان های ایران....................................... 46
جدول 22 تعداد نیروی انسانی مورد نیاز طرح...................................................................................................... 47
جدول 23 برآورد برق مصرفی واحد.................................................................................................................... 47
جدول 24 میزان آب مصرفی (روزانه)................................................................................................................... 48
جدول 25 تاسیسات مورد نیاز................................................................................................................................ 48
جدول 26 براورد هزینه انواع انرژی....................................................................................................................... 49
فصل چهارم - جمع بندی – نتیجه گیری و پیشنهادات............................................................. 50
نتایج حاصله از اجرای طرح :.................................................................................................................................. 51
طراحی خط تولید کشمش به روش مداوم
چکیده :
این پروژه تحت عنوان طراحی خط تولید کشمش به روش مداوم می باشد که با استفاده از سورتینگ لیزری است و در نهایت کلیه اطلاعات و استاندارهای موجود ملی با استانداردهای بینالمللی و codex مقایسه می شود ، تا بتوان مبادرت به تولید کشمکش مطابق با استاندارهای بینالمللی و به منظور صادرات تولید کرد، تا قادر به ورود به بازارهای جهانی باشیم . ایران یکی از مناطق انگور خیز می باشد که سالانه بیش از یکصد هزار تن محصول انگورتولید می نماید ، ولی متأسفانه به جهت عدم وجود صنایع تبدیلی متناسب و عدم جذب کامل محصول تولیدی در بازارهای داخلی، همه ساله قسمت عمدة محصول انگور باغداران از بین رفته و خسارت قابل توجهی به آنان وارد می شود و از طرفی به دلیل ریزش بارانهای موسمی در هنگام برداشت انگور و تبدیل آن به کشمش که به صورت سنتی در بارگاههای واقع در باغات انجام می شود سالیانه صدمات زیادی به کشاورزان وارد می آید و به دلیل امرار معاش این دسته افراد از طریق تولید انگور و کشمش تولید می شود . لذا با درک این مشکلات می توان با استفاده از روشهای صنعتی خشک کردن انگور و ایجاد خشک کن نواری متحرک که بتواند با ظرفیتهای بالا و در مدت زمان کوتاه انگور را خشک نموده و به کشمش تبدیل نمود ، اقدام به بررسی طرح تولید کشمش به روش صنعتی نمود و بدین ترتیب با تولید محصولی با کیفیت مناسب ، گامی مؤثر در بازارهای جهانی برداشته شود .
فصل اول : مقدمه
مقدمه :
تاریخچه و دیرینگی انگور :
طبق روایتی که بیشتر شبیه افسانه است می گویند پس از طوفان نوح کشتی به سیسیل رسید . حضرت نوح بزی را در زمین پر از گل و باطلاق رها کرد . این حیوان شیطان با جست و خیزی که داشت خود را به یک نبات وحشی رسانید و از آن به مقدار زیادی خورد به طوریکه پس از برگشتن کاملاً مست بود.
انگور یکی از میوه های تاریخی است که از دیرباز مورد استفادة انسان قرار گرفته است . بطوریکه انگور پیش از پیدایش غلات و بطور وحشی و فراوان در جنگلها وجود داشته و قدمت آن را در حدود هفت هزار سال تخمین می زنند و در کتب هندیها و چینیها از آن نامبرده شده و سی سال قبل از تولد مسیح به آنان آشنا بوده اند و این میوه اول به شکل نبات وحشی در آسیا می روئیده است .
بر طبق روایات موجود ، حضرت نوح (ع) نخستین کسی بود که به پرورش انگور پرداخت و در دوران فنیقی ها و آشوری ها در مصر ، پرورش انگور وجود داشته و در دوران هامورابی پادشاه بابل در 1670 سال قبل از میلاد ، تاکستانهای فراوانی در منطقه بین رودخانه های دجله و فرات وجود داشته و بر طبق نظریة مورخین بذر انگور از مناطق نامعلوم توسط شخصی بنام سایبولد به جنوب آرارات و شرق دجله (تقریباً منطقة آذربایجان و کردستان ) منتقل شده است.
عربها نیز در کشت و پرورش انگور سهم بسزایی دارند و ملت یهود شراب فراوانی در آن موقع پیدا کرده بود. از قرار معلوم ملت یهود انگور را به یونان و بعداً به ایتالیا وارد کردند و سپس در کشورهای اروپا و مخصوصاً فرانسه کشت آن معمول شده است. انگور با شرط رسیدگی کامل از تمام میوه ها بیشتر ویتامین دارد و مخصوصاً دارای ویتامین آ ، ب، ث ، می باشد . به علاوه دارای قند ـ آلبومین ـ چربی ـ تاتن ـ منگنز ـ کلرـ فسفر ـ کلسیم ـ منیزیم ـ سدیم ـ آهن و پتاسیم می باشد .
ارزش غذایی انگور و کشمش :
همانطوری که اشاره شد انگور دارای ویتامین و املاح می باشد .
انگور بسیار قابل هضم بوده دارای غذائیت کامل است . انگور به بدن مواد معدنی وارد می کند و خنک کننده است، بعلاوه ملین بوده و برای مبتلایان به بیماری معده ، کلیه ، کبد و رماتیسم بسیار مناسب است. همچنین برای رفع یبوست نافع می باشد.
از زمان قدیم به منافع این میوه آشنا بودند حتی از برگ آن نیز برای مداوا استفاده میکردند.
همانطور که در ایران نان و پنیر و انگور مورد مصرف عموم است در کشورهای دیگر هم به همین عنوان مورد مصرف است. اگر چه فرانسویان به داشتن انواع و اقسام انگور مباهات می کنند ولی هیچ کشوری به اندارة ایران انگورهای مختلف و گوناگون و خوش طعم ندارد. و این میوه علاوه بر این که یکی از غذاهای اساسی و مقوی ملت ما است اگر توجه بیشتری به عمل آید می تواند بهشکل تازه و خشک شده مورد استفاده قرار گیرد.
میزان مواد و عناصر در میوة انگور بسته به نوع رقم و شرایط آب و هوایی محل کاشت و درجة رسیدگی آن ، متفاوت است.
از مهمترین مواد قندی انگور تازه : ساکارز، گلوکز، ذکستروز می باشند و از اسیدهای آلی اسید فورمیک ، اسید مالیک، اسید سیتریک و اسید تارتاریک را می توان نام برد . در اب انگور علاوه بر آب ، قند و اسیدهای مختلف ، 3/5 تا 4 در صد بی تارتارات پتاسیم و همچنین نمک های کانی مانند آهن ، منگنز و سیلیس وجود دارد .
مقدار انرژی موجود در هر 100 گرم انگور تازه 67 کیلو کالری و در هر 100 گرم کشمش برابر با 268 کیلو کالری است .
وضعیت توزیع محصول انگور در ایران :
ارقام مختلف انگور به صورت تازه خوری و کشمش در بین مردم مناطق انگور خیز کشور جایگاه ویژه ای داشته و در صد بالایی از محصول تولید شده به مصرف داخلی می رسد .
به این ترتیب که مقداری از محصول برداشت شده توسط خود باغدار یا واسطه یا وسایل حمل و نقل معمولی و اغلب با ظروف غیر استاندارد به بازارهای داخلی انتقال می یابد ، حدود 30 تا 35 درصد محصول توسط باغدار تبدیل به کشمش می شود .
در صد کمی از محصول در کارخانه های تبدیلی به آب میوه کنسانتره انگور یا شیره و سرکه تبدیل شده و به تدریج به مصرف بازار می رسد .
میزان تازه خوری انگور در ایران به 50 در صد تولید داخلی می رسد و اخیراً صادرات تازه خوری آن به کشورهای بحرین ، کویت ، عمان ، پاکستان ، قطر ، عربستان ، امارات متحده عربی ، اطریش ، بلژیک ، چکسلواکی ، دانمارک ، آلمان و هندوستان افزایش یافته و در صورت انجام فعالیتهای تجارتی ، می توان میزان صادرات تازه خوری را باز هم افزایش داد و یا با تولید صنعتی مطلوب کشمش گامی دیگر در اجراء سیاست های خود کفایی و افزایش صادرات غیر نفتی برداشته شود .
اهمیت و جایگاه تولید انگور در ایران :
انگور یکی از مهم ترین میوه هایی است که کشت و تولید آن در کشور ما از سابقه بسیار طولانی برخوردار است . علاقه ایرانیان قدیم به مصرف فراورده های مختلف انگور به خصوص به حالت تازه خوری ، شیره و خشکبار (کشمش) ، ناشی از شرایط طبیعی کشور برای پرورش تاک بوده است.
بنابراین کشور ایران یکی از سرزمین های اولیه کشت انگور در جهان به شمار می رود و مردم کشورما از دیر زمان با روش های کشت و تولید انگور آشنا بوده اند. به همین دلیل است که امروزه در اکثر نقاط ایران از نواحی سردسیر شمال تا حواشی کویر و همچنین مناطق جنوب ، کشت انگور معمول می باشد . علاوه بر انگور به طور وحشی و به مقدار فراوران در جنگل های ایران وجود دارد.
از آنجایی که سطح زیر کشت و میزان تولید انگور نسبت به سایر محصولات باغبانی بسیار چشمگیر بوده و به صورتهای مختلف در بازارهای داخلی و خارجی مصرف دارد لذا به لحاظ اقتصادی یکی از معدود محصولاتی است که می تواند از اقلام صادرات غیر نفتی را تشکیل دهد.
شایان ذکر است که در بین ارقام مختلف و متنوعی که در ایران تولید می شوند رقم بیدانه کشمشی (سلطانی) جزو بهترین ارقام خشکباری انگور در دنیا بوده و از معروفیت جهانی برخوردار است. محصول این رقم به خاطر اهمیت صادراتی آن به صورت کشمش و شیره و حتی تازه خوری در بین سایر ارقام انگور ، رقم غالب به شمار می رود .
تا قبل از جنگ جهانی دوم ، ایران بزرگترین و مهم ترین کشور تولید کننده کشمش و شیره انگور در جهان بوده و اغلب مقام اول یا دوم را حایز بوده است.
متأسفانه در اثر توجه نکردن به مسایل باغداری و از جمله تاکداری ، بوستان های ایران از فناوری صحیح و پیشرفته ای بهره مند نبوده است و اغلب با روش های اولیه کشت سنتی اداره می شوند.
بررسی های اقتصادی نشان می دهد که محصول انگور و فراورده های آن که شامل کشمش و شیره می باشند، بعد از پسته و خرما می تواند در ردیف بزرگ ترین اقلام صادراتی کشور قرار گیرد.
با توجه به وسعت کشت انگور و اهمیت اقتصادی آن و تسهیلاتی که طبیعت مساعد کشور در اختیار تاکستان ها قرار داده است، اجرای یک تحول اساسی با برنامه ریزی اصولی و علمی در سیستم های تاکداری ایران به منظور کاهش هزینه تولید و افزایش عملکرد ، یکی از ضروری ترین وظایف وزارت جهاد کشاورزی محسوب می شود.
نیاز به چنین تحولی وقتی به خوبی احساس می شود که وضعیت فعلی موستان های کشور را مورد بررسی قرار داده و مسایل و مشکلات موجود در تاکستانهای کشور را بشناسیم.
بدیهی است که شناخت مسایل و مشکلات تاکستان ، مستلزم داشتن آگاهی کافی از علوم و فنون موکاری و اطلاع از روشای تاکداری پیشرفته و معمول در دنیای فعلی است.
اهمیت اقتصادی تولید انگور و کشمش در ایران :
تاک یکی از قدیمی ترین گیاهانی است که کشاورزان ، در اکثر نقاط ایران با کاشت و نگهداری آن آشنایی دارند. موکاری ایران در وضع حاضر عبارت است از تعدادی واحدهای کوچک و متوسط در شرایطی اقلیمی بسیار متغیر و مختلف که در میان سه قطب بزرگ تولید یعنی مشهد ، شیراز و ارومیه قرار گرفته اند.
اغلب تاکستانهای ایران به روش سنتی است . پائین بودن تولید در تاکستانهای سنتی، به هیچ وجه متناسب با در آمد محصول انگور نمی باشد.
تغییر سیستم تاک داری در ایران علاوه بر این که راندمان محصول را به راحتی و حتی بدون کوچک ترین تیماری ، چند برابر می کند بلکه کلیه عملیات بهزراعی در سیستمهای مدرن تاک داری می تواند تولید را تا هفت برابر میزان فعلی افزایش می دهد . با اجرای این طرح نه تنها محصول ایران بدون افزایش سطح زیر کشت به چند برابر فعلی افزایش می یابد بلکه با رعایت بهداشت تولید کشمش می تواند به راحتی برتری خود را در بازارهای جهانی باز یابد. زیرا با توجه به سازگاری این گیاه با شرایط مختلف آب و هوای و خاک ایران ، به راحتی تولید 2.3 میلیون تنی فعلی محصول انگور به 16 میلیون تن افزایش یافته و صادرات کشمش ، آب و کنسانتره انگور بازهم افزایش می یابد.
در حال حاضر کشور ما از نظر سطح زیر کشت ، هشتمین کشور و از لحاظ میزان تولید هفتمین کشور جهان می باشد که در صورت اجرای طرح ، صادرات کشمش ایران به 150 هزار تن افزایش یافته و 180 میلیون دلار درآمد ارزی حاصل از آن خواهد بود.
قابل توجه است که در حال حاضر عمدتاً به جهت پائین بودن کیفیت کشمش ایران نسبت به کشمش تولیدی کشورهای پیشرفته ، در هر تن 400 دلار زیر قیمت بینالمللی به فروش رفته است که امید است بر اساس طرح بهبود کشمش ، افزایش صادرات و افزایش قیمت کشور ، نصیب میهن اسلامی ایران شده و نتایج درخشانی از لحاظ در آمد ارزی و ایجاد اشتغال نصیب کشورگردد.
مناطق مستعد کشت انگور در کشور :
دامنة اکولوژ یکی مو بسیار وسیع بوده و بین عرضهای جغرافیایی 16 تا 51 درجه و ارتفاع صفر تا 1400 متر از سطح دریا دیده می شود.
ولی مناسب ترین عرض جغرافیائی برای کشت مو 34 تا 39 درجه می باشد به شرطی که سایر محدودیت های آب و هوایی از جمله سرمای زیاد و گرمای شدید و رطوبت زیاد مانع از تولید مطلوب انگور نباشند.
با توجه به مراتب فوق توان گفت که آب و هوای معتدل برای موکاری بسیار مساعد بوده و به علت حرارت کافی و تابش نور بیشتر و پوشش ابری کمتر برای تولید انگور با کمیت بیشتر و کیفیت بالاتر ، مناسب می باشد . مناطق مشابه این آب و هوا در ایران به شرح زیر می باشند .
مناطق البرزی ایران :
شامل :
قزوین ـ کرج ـ شاهرود ـ دامغان ـ سمنان ـ گرمسار ـ ورامین ـ تهران ـ سبزوار ـ کاشمر
مجموع درجات حرارت فعال در این مناطق ، حداقل 2150 تا 3350 درجه ثبت شده است که شرایط کاملاً مناسب و مساعدی برای رسیدن کامل ارقام انگور حتی دیررس ترین ارقام آن را فراهم می سازد.
مناطق شرقی ایران :
شامل :
تربت حیدریه ـ تربت جام ـ گناباد ـ سیستان ـ زاهدان
مناطق مرکزی ایران :
تهران ـ ساوه ـ اصفهان
مجموع حرارت های فعال از 2731 درجه در اصفهان تا 3000 درجه در ساوه متغیر بوده است.
مناطق جنوبی ایران :
شامل :
آباده ـ نیریزـ اردکان ـ شهر منا ـ منسا ـ شیراز ـ فیروز آباد ـ کازرون
مناطق غربی و جنوبی غربی :
شامل :
مریوان ـ پاوه ـ کرمانشاه ـ نهاوند ـ ملایر ـ خرم آباد ـ ایلام
مناطق شمال غربی :
شامل :
ارومیه ـ میاندوآب ـ ملکان ـ مراغه ـ آذرشهر ـ عجب شیر
سطح زیر کشت در ایران :
جمع کل انگور کاری در کشور حدود 292 هزار هکتار است که بیش از 90 در صد آن را درختان بارور تشکیل می دهد . استان فارس با سهم 20/1 درصد سطح زیر کشت در جایگاه نخست و استانهای خراسان ، قزوین ، آذربایجان شرقی ، آذربایجان غربی در ردیف های بعدی قرار دارند . در مجموع 75 در صد سطح زیرکشت انگور کشور در این پنج استان قرار دارد.
از لحاظ میزان تولید ، استان خراسان 18/9 درصد از کل تولید را به خود اختصاص داده و در جایگاه نخست قرار دارد. استانهای فارس و قزوین و همدان و آذربایجان شرقی در رتبه های بعدی تولید قرار دارند.
متوسط میزان تولید در یک هکتار انگور آبی کشور 11/5 تن که بالاترین آن 22 تن متعلق به استان کهگیلویه و بویر احمد و کمترین راندمان تولید آبی2 تن متعلق به استان سیستان و بلوچستان می باشد.
شایان ذکر است که کل انگور تولیدی سالیانه کشور 2505 هزار تن می باشد.
تقسیم بندی تجارتی انگور :
امروزه در دنیا از نظر تجارتی ، ارقام انگور را به چهار گروه اصلی و یک گروه فرعی تقسیم کرده اند که عبارتند از :
1- گروه ارقام رومیزی برای مصرف تازه خوری
2- گروه ارقام کشمشی که برای تولید کشمش از آن استفاده می شود
3- گروه ارقام انگور برای تهیه آب و کنستانتره و صنایع تخمیری و تهیه الکل
4- گروه کوچکی از ارقام مناسب انگور برای تهیه کنسرو کمپوت
5- گروه فرعی دیگری نیز مخصوص صنایع تخمیری مانند تهیه سرکه می باشد.
به طور کلی در ایران حدود 250 رقم انگور گزارش شده به دلیل بررسی نکردن کامل انگورهای ایرانی ممکن است ارقام مشابهی با اسامی مختلف در نقاط موخیز ایران وجود داشته باشد ، ولیکن اکثر آنها قابل خوردن یا تبدیل صنعتی می باشند.
برای ارقام کشمشی سه رقم اصلی و برای ارقام تازه خوری یا رومیزی 12 رقم اصلی و برای انگور آب میوه که در آمریکا و اروپا و اخیراً در ایران نیز متداول شده است ، از چندین رقم استفاده می شود . همچنین برای صنایع کنسروی یک یا دو رقم بیشتر شناخته شده نمی باشد .
گروه ارقام کشمشی :
کشمش محصول خشک شده انگور می باشد که با استفاده از ارقام مختلف و با روش های مختلف تهیه می گردد . ارقامی که برای کشمش انتخاب می شوند باید دارای بافت نرم ، بدون هسته ، گوشت دار ، دارای طعم و مزه مطبوع شیرین بوده و خیلی درشت یا خیلی ریز ( برحسب نوع مصرف ) باشند.
در صنایع شیرینی پزی از نوع ریز آن و برای محصولات خشکباری و مصرف مستقیم بیشتر از دانه درشت آن استفاده می شود .
از دیگر خصوصیات خوب برای ارقام کشمشی ، زودرس بودن و سریع خشک شدن حبه آن است . در دنیا ارقامی که اختصاصاً برای کشمش استفاده می شوند ، تا مسون سیداس می باشد که در خاور نزدیک به نام saltaniana یا saltanieh و در آسیا keshmesh oval و در آفریقای جنوبی و استرالیا به نام sultana نامیده می شود و رقم های مهم دیگری نیز در دنیا برای خشکباری وجود دارد که از ذکر آن در اینجا خودداری می شود .
در ایران برای تهیة کشمش از رقم بی دانه قرمز و سفید عسگری واز بعضی ارقام دانه دار مانند پیکانی ، دست ارچین ، مخزی ، تبرزه و غیره نیز استفاده می شود .
مشخصات سایر ارقام انگور کشمشی در ایران :
1- انگور دست ارچین : حبه درشت به رنگ سبز کم رنگ (سفید) هسته دار به شکل بیضی با خوشه نسبتاً بزرگ و بلند می باشد .
مصرف تازه خوری آن کم و برای تهیه کشمش محلی و برای استفاده زمستان نگهداری میگردد. از نظر میزان تولید متوسط و کشمش آن به نام گرمیان شهرت دارد . این انگور در ارومیه به نام دست چین و در مراغه به نام گرمیان شناخته شده است .
2- انگور داش قره : اندازه حبه به درشتی یک فندق ، هسته دار ، رنگ آن سیاه متمایل به بنفش ،پوست حبه آن ضخیم و گوشت آن کم آب و دارای طعم گس می باشد .مصرف عمده آن در تهیه کشمش محلی و شیره است . قابلیت نگهداری و حمل و نقل متوسط و تولید آن نیز متوسط است .
3- انگور مایه مو : حبه آن گرد ، هسته دار ، سفید رنگ با گوشت آب دار از نظر حمل و نقل و نگهداری جزو ارقام خوب به شار می ورد. مورد مصرف این انگور بیشتر بصورت تازه خوری و تهیه شیره و کمی نیز برای تهیه کشمش به کار می رود .
4- انگور گندمه : اندازه حبه درشت ، هسته دار ، رنگ حبه قرمز تیره پوسته حبه کلفت گوشتی و شیرین است . خوشه آن از لحاظ انداره متوسط بوده و جزو انگورهای زودرس محسوب می گردد و پس از رقم خلیلی به بازار می آید . مصرف عمدتاً بصورت تازه خوری است و از آن در تهیه کشمش هم استفاده می شود .
قابلیت نگهداری آن بسیار ضعیف چنانچه پس از رسیدن زود چیده نشود ، خوشه آن روی بوته می پوسد از نظر تولید جزو ارقام متوسط تولید می باشد .
5- انگور دیز ماری : اندازة حبه متوسط ، به شکل بیضی کشیده ، هسته دار رنگ آن سفیده مایله به زرد ، طعم آن شیرین است . خوشه آن کوچک ، غیر متراکم بصورت تازه خوری استفاده می شود ولی در تهیه کشمش هم مورد استفاده است . این رقم زودرس و مقدار تولید ان در واحد سطح کم می باشد .
6- انگور مراغه : مانند انگور کشمش بی دانه به رنگ سفید مایل به زرد و شکل حبه آن بیضوی می باشد . پوست حبه این انگور نازک و گوشت آن پر آب است . کشمش این انگور مانند بی دانه بسیار مرغوب می باشد.
7- انگور سیاه سمرقندی : اندازه حبه درشت ، به رنگ سیاه تیره ، هسته دار شکل حبه استوانه ای ، قابلیت حمل و نقل آن خوب و مصرف آن در تولید شیره ، مویز و آب میوه بوده و به علت بازار پسندی مطلوب آن قسمت عمده ای از این محصول صادر می شود .
برداشت انگور برای تهیه کشمش :
نظر به اینکه کشمش در صادرات مواد کشاورزی جایگاه ویژه ای دارد ، در این بخش سعی می بوشد که مطالب عمده ای در این زمینه گفته شود و بتواند به حل مشکلات فرآوری تولید کشمش در ایران کمک نماید.
در ایران سه نوع کشمش به بازار عرضه می شود که عبارتند از :
کشمش پلویی ، کشمش سبز و کشمش درشت یا مویز .
کشمش درشت یا مویز بر خلاف کشمش پلویی یا کشمش سبز دانه دار بوده و میزان تولید ان نسبت به کل کشمش تولید شده بیش از 2-3 درصد نبوده و از لحاظ تجاری فاقد اهمیت می باشد .
بیش تر ارقامی که امروزه برای تهیة کشمش مورد استفاده قرار می گیرند ارقام انگور بی دانه می باشند . که مهم ترین انها عبارتند از رقم کشمشی یا سلطانین یا تامپسون بی دانه که بیش تر در ایران ، ترکیه ، یونان ، آمریکا مورد استفاده قرار می گیرند.
سلطانی سیاه در هندوستان و کنکورد بی دانه در آمریکا به کار می روند.
یکی از ارقام انگور که امروزه از لحاظ تهیه کشمش در مقام دوم اهمیت قرار دارد ، رقم فخری یا ریز ماری است که مخصوص نواحی آذربایجان می باشد . از مهم ترین مراکز تولید کشمش ایران می توان ارومیه ، قزوین ، ملایر ، قوچان و شاهرود را نام برد.
پیش از ورود به موضوع چگونگی تهیة کشمش ، بایستی عوامل مؤثر در تهیه کشمش مرغوب را شناخت و از ویژگیهای یک کشمش خوب آگاه شد .
از مهمترین عوامل تهیة کشمش خوب می توان به اندازه ، رنگ ، طعم و پاکی و تمیزی پوست ، لطافت و نرمی آن توجه شود .
درشتی یا نرمی دانه های کشمش ،بستگی مستقیم به درشتی و یا ریزی حبه های انگور دارد . ضمناً نباید فراموش کرد که درشتی و ریزی یک رقم انگور تحت تأثیر آب و هوا ، نوع خاک ، انجام هرس ، تنک کردن خوشه و استفاده از هورمونهای گیاهی قرار می گیرد.
رنگ کشمش بایستی یک دست و شفاف باشد . کدر بودن رنگ و تفاوت رنگ ها در داخل یک جعبه باعث نامرغوبی و کم ارزشی آن خواهد شد .
باد و باران نامناسب می تواند باعث خساراتی از لحاظ تفاوت رنگ و کدر شدن پوست کشمش ها شود . بدیهی است که رنگ کشمش و کیفیت تولید آن تحت تأثیر چگونگی روش تهیه آن نیز می باشد .
میزان مواد قندی انگور بایستی در موقع برداشت در حدود 33 تا 35 در صد باشد . بنابراین ارقام کشمشی را باید پس از رسیدن کامل ، برداشت نمود.
رطوبت کشمش هایی که پس از تهیه به بازار عرضه می شوند ، بایستی بیش از 18 درصد باشد . اگر میزان رطوبت به کمتر از 15 درصد برسد کشمش سفت و سخت خواهد شد.
پاکی و تمیزی کشمش نیز عواملی است که باید مورد توجه قرار گیرد. کشمش هایی که روی زمین پهن و خشک می شوند ممکن است در اثر گرد و خاک و غیره ، آلوده باشند . این قبیل کشمش ها را قبل از بسته بندی بایستی در کارخانه شسته و سپس بسته بندی نمود.
ضریب تبدیل انگور به کشمش در روش تهیه کشمش آفتابی 4 به 1 کیلو می باشد. یعنی از 4 کیلو انگور یک کیلو کشمش آفتابی حاصل می شود ولی ضریب تبدیل در روش های دیگراز جمله استفاده از روغن استرالیایی یا کالیفرنی کردن کشمش عبارت است از 5 به 1 و اگر کشمش خیلی پاک و تصفیه شده تهیه و بسته بندی شود ضریب تبدیل 6 به 1 نیز می رسد.