بیماری گواتر
گواتر :
اختلالات ناشی از کمبود ید یکی از مشکلات بهداشتی تغذیهای جامعه ماست که تقریباً در اکثر کشورهای جهان شایع بوده و مانع از توسعه و پیشرفت جامعه میشود. این کمبود از نظر ذهنی و جسمی انسان را دچار نقص نموده یادگیری را مختل میکند و روی هوش تاثیر منفی میگذارد.
ید چیست؟
1- یک ماده مورد نیاز برای زندگی است که باید به طور روزانه مصرف شود.
2- حیاتی ترین نقش ید شرکت در ساختن هورمونهای تیروئید میباشد.
3- هورمونهای تیروئید پس از ساخته شدن در تکامل و عملکرد طبیعی مغز و سیستم عصبی حفظ دمای بدن و انرژی تاثیر میگذارد.
میزان مورد نیاز روزانه ید:
نیاز روزانه بدن به ید بین 150-100 میکروگرم میباشد (یک مقدار بسیار کم به اندازه سر سوزن) مقدار مورد نیاز در تمام طول عمر توسط انسان یک قاشق چایخوری است که البته آنچه مهم است دریافت مداوم ید بطور روزانه است.
اختلالات ناشی از کمبود ید و علایم آن
در صورتیکه ید به مقدار لازم به بدن نرسد اختلالاتی در اعمال غده تیروئید ایجاد میگردد، هورمونهای تیروئید جهت رشد در دوران جنینی، نوزادی، کودکی و نیز برای فعالیت طبیعی جسمی و ر وانی افراد بالغ ضروری هستند. این اختلالات که به دنبال کمبود ید بوجود میآیند از این قرارند:
دوران جنینی و نوزادی:
در دوران جنینی کمبود ید باعث سقط جنین، تولد جنین مرده، ناهنجاریهای مادرزادی، افزایش مرگ و میر اطفال و نوزادان، اختلالات حرکتی و روانی و کمکاری تیروئید، رشد ناقص دستگاه عصبی و عقبماندگی ذهنی میگردد.
دوران کودکی و نوجوانی:
در دوران کودکی و نوجوانی کمبود ید موجب گواتر، کمکاری، تیروئید، عقب ماندگی جسمی و روانی میگردد.
بالغین:
در بزرگسالان کمبود ید باعث گواتر، کمکاری، تیروئید، اختلال در اعمال جسمی و روانی و ناراحتیهای گوارشی و قلبی میگردد.
ید :
ید یکی از ریز مغذیهایی است که به میزان 20 تا 50 میلی گرم در بدن انسان وجود دارد ، که حدود 70 تا 80 درصد آن در غده تیروئید وجود دارد. این ریز مغذی که مقدارش بسیار ناچیز است چه تأثیر سوئی بر رشد مغزی و جسمی انسان دارد. حدود یک میلیارد نفر از کمبود ید رنج می برند و 20 میلیون نفر گواتر دارند . در ایران به طور گسترده کمبود ید وجود دارد . چند سالی است که وزارت بهداشت و وزارت صنایع اقدام به تهیه نمک ید دار برای رفع این مشکل کرده اند.
ید در مواد غذایی مختلفی وجود دارد ، بهترین منابع غذایی ید انواع سبزی های سبز و ریشه ها مثل اسفناج است .
وجود ید در مواد غذایی بستگی به وجود آن در خاک منطقه دارد. اگر خاکمنطقه ای از نظر ید فقیر باشد غذاهای تولید شده در آن منطقه از نظر ید فقیر خواهد بود. اگر ید آبی در منطقه ای از 2 میکروگرم در لیتر کمتر بود ، مسلماً مشکل کمبود ید در آن منطقه وجود دارد . بعد از سبزی ها و میوه ها طبیعتاً فرآورده های دریایی مخصوصاً ماهیهای آب شور ، مهمترین منبع ید هستند. با وجود این بستگی به آب دریا دارد که ید در آن وجود دارد یا نه . به عنوان مثال بر اساس بررسی های انجام شده آب دریای خزر از ید فقیر است و بر عکس آب خلیج فارس از نظر ید غنی است. بنابراین درست نیست که بگوئیم همه فراورده های دریا از ید غنی هستند .
ید در دستگاه گوارش به راحتی جذب می شود ، پس از جذب به غده تیروئید می رود، قسمت قابل توجهی از آن توسط غده تیروئید برداشت می شود و راه دفع ید از طریق ادرار است. بنابراین یکی از آزمایشهایی که می توان برای تشخیص ید انجام داد ، اندازه گیری ید خون است. البته ید به اشکال مختلف در خون وجود دارد که به دلیل غیر قابل نفوذ بودن ، ید متصل به پروتئین در درون گلبولها ، برای اندازه گیری از این نظر مناسب است.
ید با اسید آمینه تیروزین ترکیب می شود و در ابتدا مونو ید و تیروزین و دی ید و تیروزین و سپس تری ید و تیروزین و تترا ید و تیروزین را تشکیل می دهد . تترا ید و تیروزین با تیروگلوبولین ترکیب می شود و بدین ترتیب در غده تیروئید ذخیره می شود .
در صورت وجود کمبود ید یا به هر دلیلی که غده تیروئید بزرگ شود ، فرد دچار گواتر می شود.
غده تیروئید با وزن تقریبى ۱۵ گرم به عنوان یکى از مهم ترین غدد درون ریز بدن است که جلو گردن قرار دارد. این غده با ساخت دو هورمون عمده (تیروکسین و تیرونین) در سال هاى نخست پس از تولد در تکامل مغز و پس از تولد در سوخت و ساز، رشد سلول هاى انسانى نقش دارد به نحوى که در کشور هاى پیشرفته به دلیل اهمیت فعالیت این غده نوزادان پس از تولد از لحاظ کارکرد طبیعى غده تیروئید مورد ارزیابى و غربالگرى واقع مى شوند.
شایع ترین گواتر در جوامع مختلف گواتر ساده است. در این بیمارى در اکثریت موارد فرد بدون علامت است. فرد در معاینه فیزیکى داراى تیروئید غیر نرمال بوده ولى آزمایشات تیروئیدى طبیعى هستند که گاهى بیماران با مشاهده آزمایشات طبیعى از درمان غافل مى شوند. اما همین بیمارى در صورت علامت دار شدن یعنى بزرگ شدن بیش از اندازه تیروئید علائم فشارى بر اعضاى مجاور ایجاد مى کند. (نظیر احساس گرفتگى در گلو، اشکال در بلع و تنفس)بنابر اظهارات وى علت ایجاد گواتر کاملاً مشخص نیست اما کمبود ید به عنوان یکى از شایع ترین علل گواتر آندمیک در سطح دنیا مطرح است.همچنین مشخص شده است برخى از ایمونوگلوبولین ها سبب تحریک سلول هاى تیروئید و تسریع رشد آن مى شوند.