برای بحث دربارة اشتباه بهتر است ابتدا مادة 190 قانون مدنی را مطالعه نمود چون در این ماده از شرایط اساسی صحت معامله صحبت شده و بند اول آن قصد و رضای طرفین معامله را یکی از شرایط دانسته است.
برای انعقاد هر عقدی طرفین باید قصد و رضا یعنی اراده داشته باشند و آنها نه فقط بایستی اراده خود را بصورت ایجاب و قبول اظهار دارند بلکه رضای طرفین باید موجود باشد. در مورد قصد باید دانست که قصد یا موجود است و یا معدوم.
بدیهی است که در صورت عدم وجود قصد، معامله باطل خواهد بود ولی رضا ممکن است موجود و در عین حال معلول باشد. طبق مادة 199 قانون مدنی، موجبات معلول بودن رضا دو امر است: اکراه- اشتباه.
این ماده فقط اکراه و اشتباه را موجب عدم نفوذ دانسته است. البته با مطالعة مواد 416 و 439 قانون مدنی به این نتیجه میرسیم که تدلیس و غبن نیز در نفوذ معامله بی‌تأثیر نیست. منتهی فقط به مغبون حق فسخ میدهد. ولی جای بحث فقط در اشتباه است. زیرا قانون صراحت دارد که اشتباه موجب عدم نفوذ معامله است. پس این را به عنوان یکی از موارد عیوب اراده مورد بحث قرار می‌دهیم.
فهرست مطالب:
مقدمه:3
بخش اول: اشتباه4
فصل اول: تعریف اشتباه4
فصل دوم: اقسام اشتباه5
الف- اشتباه مشترک:5
ب- اشتباه متقابل:5
ج- اشتباه یک جانبه:5
د-تفاوت بین اشتباه متقابل و اشتباه یک جانبه:6
فصل سوم: آثار اشتباه و شرایط تأثیر آن.. 7
الف- آثار اشتباه:7
ب- شرایط تأثیر اشتباه:7
فصل چهارم: موارد حقوقی اشتباه8
مبحث اول: اشتباه در نوع معامله (ماهیت عقد):8
مبحث دوم: اشتباه در موضوع معامله:8
مبحث سوم: اشتباه در شخص طرف معامله:10
مبحث چهارم: اشتباه در قیمت مورد معامله:12
مبحث پنجم: اشتباه در جهت یا علت معامله:12
مبحث ششم: اشتباه در انگیزه یا داعی:13
فصل پنجم: موارد غیرحقوقی اشتباه14
الف- اشتباه ناشی از جهل به قانون:14
ب- اسنادی که اشتباها امضاء میشوند:14
بخش دوم: بطلان عقد در اثر اشتباه15
فصل اول: مفهوم بطلان و خصائص و ویژگیهای آن.. 15
مبحث اول: تعاریف و مفاهیم.. 15
گفتار اول : مفهوم کلی و اصطلاحی بطلان.. 15
بند اول : مفهوم لغوی و اصطلاحی بطلان در حقوق ایران.. 15
گفتار دوم : مقایسه مفهوم بطلان با مقایسه مشابه. 18
بند اول : عقد باطل و عقد فاسد. 19
بند دوم : بطلان عقد و انفساخ آن.. 22
بند سوم : مقایسه عقد باطل و عقد قابل فسخ.. 25
بند چهارم : مقایسه عقد باطل و عقد غیر نافذ. 27
دیدگاه اول : برپایه عناصر تشکیل دهنده قرارداد. 31
دیدگاه دوم : برپایه مصلحت و اهداف ضمانت اجراهای مربوط به شرایط اساسی عقد. 31
بند پنجم : مقایسه بطلان عقد و عدم قابلیت استناد. 34
مبحث دوم: خصائص و ویژگیهای بطلان در قراردادها به طور کلی.. 35
گفتار اول: مختصات و ویژگیهای بطلان.. 35
بند اول: فقدان اثر تملک در قرارداد باطل.. 35
بند دوم: اثر قهقرائی بطلان.. 38
بندسوم: عدم تأثیر اجازه بر عقد باطل.. 38
بند چهارم: عدم تغییر وضعیت عقد باطل به عقد صحیح.. 39
گفتار دوم : خصائص و ویژگیهای بطلان در برخی از قراردادها41
بند اول: ویژگیهای بطلان درقرار داد نکاح.. 41
بند دوم : ویژگیهای بطلان در قراردادهای احتمالی.. 44
فصل دوم :بطلان قرارداد بواسطه اشتباه47
بطلان قرارداد بواسطه اشتباه47
اشتباه در ارزش معامله و اشتباه در انگیزه قرارداد (جهت)52
فهرست منابع.. 55
منابع فارسی:55
کتابهای خارجی:58
منابع و مآخذ عربی.. 58
منابع و مآخذ به زبان انگلیسی:60
منابع و مآخذ به زبان فرانسوی.. 60