۱۴ اشتباه فاحش مدیران ارشد
رابرت دانهام"مدیر پیشین سیستمهای کامپیوتری "موتورولا" و بنیانگزار برنامة سراسری پرورش مدیران اجرایی 14 اشتباه فاحش مدیران ارشد را بدون توجه به صنعت چنین توصیف می کند:
1- گوش ندادن:
به سخنان کارکنان خود توجه نمی کنید بلکه فقط با آنها صحبت می کنید. نتیجه این شیوه فقدان تعهد, وفاداری و احساس تعلق و نیز افزایش انزجار و دلسردی کارکنان است.
اشتباه و ابطال قراردادها
برای بحث دربارة اشتباه بهتر است ابتدا مادة 190 قانون مدنی را مطالعه نمود چون در این ماده از شرایط اساسی صحت معامله صحبت شده و بند اول آن قصد و رضای طرفین معامله را یکی از شرایط دانسته است.
برای انعقاد هر عقدی طرفین باید قصد و رضا یعنی اراده داشته باشند و آنها نه فقط بایستی اراده خود را بصورت ایجاب و قبول اظهار دارند بلکه رضای طرفین باید موجود باشد. در مورد قصد باید دانست که قصد یا موجود است و یا معدوم.
بدیهی است که در صورت عدم وجود قصد، معامله باطل خواهد بود ولی رضا ممکن است موجود و در عین حال معلول باشد. طبق مادة 199 قانون مدنی، موجبات معلول بودن رضا دو امر است: اکراه- اشتباه.
این ماده فقط اکراه و اشتباه را موجب عدم نفوذ دانسته است. البته با مطالعة مواد 416 و 439 قانون مدنی به این نتیجه میرسیم که تدلیس و غبن نیز در نفوذ معامله بیتأثیر نیست. منتهی فقط به مغبون حق فسخ میدهد. ولی جای بحث فقط در اشتباه است. زیرا قانون صراحت دارد که اشتباه موجب عدم نفوذ معامله است. پس این را به عنوان یکی از موارد عیوب اراده مورد بحث قرار میدهیم.
فهرست مطالب:
مقدمه
بخش اول: اشتباه بطور کلی
فصل اول: تعریف اشتباه
فصل دوم: اقسام اشتباه
فصل سوم: آثار اشتباه و شرایط تأثیر آن
فصل چهارم: موارد حقوقی اشتباه
مبحث اول: اشتباه در نوع معامله (ماهیت عقد)
مبحث دوم: اشتباه در موضوع عقد
مبحث سوم: اشتباه در شخص طرف عقد
مبحث چهارم: اشتباه در قیمت مورد معامله
مبحث پنجم: اشتباه در جهت یا علت معامله
مبحث ششم: اشتباه در انگیزه یا داعی
فصل پنجم: موارد غیر حقوقی اشتباه
الف- اشتباه ناشی از جهل به قانون
ب- اسنادی که اشتباهاً امضاء میشود
بخش دوم: اشتباه و بطلان
مفهوم بطلان و خصائص و ویژگیهای آن
مبحث اول: تعاریف و مفاهیم
گفتار اول: مفهوم کلی لغوی و اصطلاحی بطلان
بند اول: مفهوم لغوی و اصطلاحی بطلان د رحقوق ایران
گفتار دوم : مقایسه مفهوم بطلان بامفاهیم مشابه
بند اول: عقد باطل و عقد فاسد
بند دوم:بطلان عقد و انفساخ آن
بند سوم : مقایسه عقد باطل و عقد و عقد قابل فسخ
بند چهارم: مقایسه عقد باطل و عقد غیر نافذ
بند پنجم: مقایسه بطلان عقد و عدم قابلیت استناد
مبحث دوم: خصائص وویژگی های بطلان در قراردادها به طور کلی
گفتار اول: مختصات وویژگی های بطلان
بند اول: فقدان اثر تملک در قرارداد باطل
بند دوم: اثر قهقرائی بطلان
بند سوم : عدم تأثیر اجازه بر عقد باطل
بندچهارم: عدم تغییر وضعیت عقد باطل به عقد صحیح
گفتار دوم : خصائص و ویژگی های بطلان دربرخی از قراردادها
بند اول : ویژگی های بطلان در قرارداد نکاح
بند دوم : ویژگی های بطلان در قراردادهای احتمالی
منابع
برای بحث دربارة اشتباه بهتر است ابتدا مادة 190 قانون مدنی را مطالعه نمود چون در این ماده از شرایط اساسی صحت معامله صحبت شده و بند اول آن قصد و رضای طرفین معامله را یکی از شرایط دانسته است.
برای انعقاد هر عقدی طرفین باید قصد و رضا یعنی اراده داشته باشند و آنها نه فقط بایستی اراده خود را بصورت ایجاب و قبول اظهار دارند بلکه رضای طرفین باید موجود باشد. در مورد قصد باید دانست که قصد یا موجود است و یا معدوم.
بدیهی است که در صورت عدم وجود قصد، معامله باطل خواهد بود ولی رضا ممکن است موجود و در عین حال معلول باشد. طبق مادة 199 قانون مدنی، موجبات معلول بودن رضا دو امر است: اکراه- اشتباه.
این ماده فقط اکراه و اشتباه را موجب عدم نفوذ دانسته است. البته با مطالعة مواد 416 و 439 قانون مدنی به این نتیجه میرسیم که تدلیس و غبن نیز در نفوذ معامله بیتأثیر نیست. منتهی فقط به مغبون حق فسخ میدهد. ولی جای بحث فقط در اشتباه است. زیرا قانون صراحت دارد که اشتباه موجب عدم نفوذ معامله است. پس این را به عنوان یکی از موارد عیوب اراده مورد بحث قرار میدهیم.
فهرست مطالب:
مقدمه:3
بخش اول: اشتباه4
فصل اول: تعریف اشتباه4
فصل دوم: اقسام اشتباه5
الف- اشتباه مشترک:5
ب- اشتباه متقابل:5
ج- اشتباه یک جانبه:5
د-تفاوت بین اشتباه متقابل و اشتباه یک جانبه:6
فصل سوم: آثار اشتباه و شرایط تأثیر آن.. 7
الف- آثار اشتباه:7
ب- شرایط تأثیر اشتباه:7
فصل چهارم: موارد حقوقی اشتباه8
مبحث اول: اشتباه در نوع معامله (ماهیت عقد):8
مبحث دوم: اشتباه در موضوع معامله:8
مبحث سوم: اشتباه در شخص طرف معامله:10
مبحث چهارم: اشتباه در قیمت مورد معامله:12
مبحث پنجم: اشتباه در جهت یا علت معامله:12
مبحث ششم: اشتباه در انگیزه یا داعی:13
فصل پنجم: موارد غیرحقوقی اشتباه14
الف- اشتباه ناشی از جهل به قانون:14
ب- اسنادی که اشتباها امضاء میشوند:14
بخش دوم: بطلان عقد در اثر اشتباه15
فصل اول: مفهوم بطلان و خصائص و ویژگیهای آن.. 15
مبحث اول: تعاریف و مفاهیم.. 15
گفتار اول : مفهوم کلی و اصطلاحی بطلان.. 15
بند اول : مفهوم لغوی و اصطلاحی بطلان در حقوق ایران.. 15
گفتار دوم : مقایسه مفهوم بطلان با مقایسه مشابه. 18
بند اول : عقد باطل و عقد فاسد. 19
بند دوم : بطلان عقد و انفساخ آن.. 22
بند سوم : مقایسه عقد باطل و عقد قابل فسخ.. 25
بند چهارم : مقایسه عقد باطل و عقد غیر نافذ. 27
دیدگاه اول : برپایه عناصر تشکیل دهنده قرارداد. 31
دیدگاه دوم : برپایه مصلحت و اهداف ضمانت اجراهای مربوط به شرایط اساسی عقد. 31
بند پنجم : مقایسه بطلان عقد و عدم قابلیت استناد. 34
مبحث دوم: خصائص و ویژگیهای بطلان در قراردادها به طور کلی.. 35
گفتار اول: مختصات و ویژگیهای بطلان.. 35
بند اول: فقدان اثر تملک در قرارداد باطل.. 35
بند دوم: اثر قهقرائی بطلان.. 38
بندسوم: عدم تأثیر اجازه بر عقد باطل.. 38
بند چهارم: عدم تغییر وضعیت عقد باطل به عقد صحیح.. 39
گفتار دوم : خصائص و ویژگیهای بطلان در برخی از قراردادها41
بند اول: ویژگیهای بطلان درقرار داد نکاح.. 41
بند دوم : ویژگیهای بطلان در قراردادهای احتمالی.. 44
فصل دوم :بطلان قرارداد بواسطه اشتباه47
بطلان قرارداد بواسطه اشتباه47
اشتباه در ارزش معامله و اشتباه در انگیزه قرارداد (جهت)52
فهرست منابع.. 55
منابع فارسی:55
کتابهای خارجی:58
منابع و مآخذ عربی.. 58
منابع و مآخذ به زبان انگلیسی:60
منابع و مآخذ به زبان فرانسوی.. 60
این رساله تحت عنوان بررسی اشتباه در موضوع قرارداد است . ابتدا تعریف اشتباه از لحاظ لغوی و حقوقی و تفاوت آن با واژه های مشابه مثل خطا و سهو و جهل و تعریف موضوع قرارداد و اینکه در مباحث پراکنده مربوط به ایجاب و قبول، شروط و خیارات در کتب فقهی در بررسی قواعد فقهی مانند العقود تابعه للقصود ، المؤمنون عند شروطهم، اصاله اللزوم استنباط و در حد گنجایش این مجموعه مورد بررسی قرار گرفته است .
فهرست مطالب
چکیده. ۱
مقدمه. ۲
طرح تحقیق.. ۴
الف ـ موضوع تحقیق: ۴
ب ـ هدف تحقیق: ۴
ج ـ روش تحقیق: ۵
فصل اول.. ۶
کلیات.. ۶
۱-۱- تعریف و تقسیم بندی اشتباه. ۷
۱-۱-۱- تعریف اشتباه و تفاوت آن با واژه های مشابه : ۷
۱-۱-۱-۱- تعریف اشتباه : ۷
۱-۱-۱-۱-۱- تعریف اشتباه در لغت : ۷
تعریف اشتباه در اصطلاح علم حقوق دانان : ۷
۱-۱-۱-۲- تفاوت اشتباه با مفاهیم مشابه : ۸
۱-۱-۱-۲-۱- تفاوت اشتباه با خطا : ۸
۱-۱-۱-۲-۲- تفاوت اشتباه با جهل : ۸
۱-۱-۱-۲-۳- تفاوت اشتباه با سهو : ۹
۱-۱-۲- تقسیم بندی اشتباه : ۹
۱-۱-۲-۱- تقسیم بندی اشتباه به اعتبار متعلق آن : ۹
۱-۱-۲-۱-۱- اشتباه موضوعی : ۹
۱-۱-۲-۱-۲- اشتباه حکمی(حقوقی) : ۱۱
۱-۱-۲-۲- تقسیم بندی اشتباه به اعتبار کیفیت تحقق آن در ذهن : ۱۲
۱-۱-۲-۲-۱- شبهه مصداقی : ۱۲
۱-۱-۲-۲-۲- شبهه مفهومی : ۱۳
۱-۱-۲-۳- تقسیم اشتباه به اعتبار میزان تأثیر آن در عمل حقوقی: ۱۳
۱-۱-۲-۳-۲- اشتباه معیوب کننده رضا : ۱۵
۱-۱-۲-۳-۳- اشتباه بی اثر : ۱۶
۱-۲- کیفیت تأثیر اشتباه در موضوع با اراده. ۱۶
۱-۲-۱- تحلیل عناصر اراده : ۱۶
۱-۲-۱-۱- مرحله تصور یا ادراک : ۱۷
۱-۲-۱-۲- تدبّر : ۱۷
۱-۲-۱-۳- میل نفس : ۱۷
۱-۲-۱-۴- قصد : ۱۸
۱-۲-۱-۵- قصد ورضا : ۱۹
۱-۲-۲- بررسی اراده باطنی وظاهری : ۲۲
اراده باطنی و ظاهری درفقه امامیه : ۲۲
۱-۲-۲-۱-۱- دلایل طر فداران اراده باطنی عبارتند از : ۲۳
۱-۲-۲-۲- اراده باطنی و ظاهری در قانون مدنی : ۲۴
۱-۲-۲-۲-۱- بررسی اشتباه در اراده ظاهری : ۲۵
۱-۲-۲-۲-۱-۱- اشتباه در بیان اراده : ۲۶
۱-۲-۲-۲-۱-۲- اشتباه در انتقال اراده : ۲۷
۱-۳- مبنای اشتباه در موضوع مورد معامله. ۲۷
۱-۳-۱- اشتباه ناشی از توهم خود شخص : ۲۷
۱-۳-۲- اشتباه ناشی از تدلیس غیر : ۲۸
۱-۳-۲-۱- مفهوم اشتباه ناشی از تدلیس در موضوع قرارداد : ۲۸
۱-۳-۲-۲- ارکان اشتباه ناشی از تدلیس درموضوع : ۲۸
۱-۳-۲-۲-۱- انجام عملیات (عنصر مادی) : ۲۸
۱-۳-۲-۲-۲- قصد فریب (عنصر معنوی) : ۳۱
۱-۴- تعریف موضوع مورد معامله ، اقسام و شرایط آن.. ۳۱
۱-۴-۱- تعریف موضوع مورد معامله : ۳۱
۱-۴-۱-۱- موضوع مورد معامله درفقه امامیه : ۳۲
۱-۴-۱-۲- موضوع مورد معامله در حقوق ایران : ۳۴
۱-۴-۱-۳- نظریات مختلف در رابطه با موضوع مورد معامله : ۳۵
۱-۴-۱-۳-۱- نظریۀ قصد مشترک متعاملین : ۳۵
۱-۴-۱-۳-۲- نظریۀ عرفی بودن موضوع مورد معامله : ۳۶
۱-۴-۱-۳-۳- نظریۀ مختلط : ۳۶
۱-۴-۱-۳-۴- نظریۀ هویت موضوع : ۳۶
۱-۴-۲- اقسام و شرایط موضوع مورد معامله : ۳۸
۱-۴-۲-۱- اقسام موضوع مورد معامله : ۳۸
۱-۴-۲-۱-۱- تقسیم مورد معامله از حیث ماهیت : ۳۸
۱-۴-۲-۱-۱-۱- مال مورد معامله ممکن است عین (یا در حقیقت حق مالکیت عین) باشد : ۳۸
۱-۴-۲-۱-۱-۲- عمل مورد معامله : ۴۰
۱-۴-۲-۱-۱-۳- تحقق تعهد یا سقوط تعهد : ۴۰
۱-۴-۲-۱-۲- تقسیم مورد معامله از جهت وضعیت منطقی ( کلی و جزئی بودن) : ۴۰
۱-۴-۲-۱-۳- تقسیم مورد معامله از حیث خصوصیات نوعی و شخصی ( مثلی یا قیمی بودن) : ۴۰
۱-۴-۲-۲- شرایط موضوع مورد معامله : ۴۱
۱-۵- تاریخچه اشتباه در معامله. ۴۴
۱-۵-۱- اشتباه در معاملات در حقوق رم : ۴۴
۱-۵-۱-۱- دیدگاه مشائیون : ۴۵
۱-۵-۱-۲- دیدگاه رواقیون : ۴۵
۱-۵-۲- اشتباه در معاملات در حقوق فرانسه : ۴۶
۱-۵-۳- اشتباه در معامله در فقه امامیه : ۴۸
۱-۵-۴- اشتباه در معاملات در قانون مدنی ایران : ۴۹
فصل دوم. ۵۰
قلمرو اشتباه در موضوع قرارداد. ۵۰
۲-۱- اشتباه در موضوع.. ۵۱
۲-۱-۱- نظریۀ نوعی : ۵۲
نقد نظریۀ. ۵۳
۲-۱-۲- نظریۀ شخصی : ۵۳
نقد نظریۀ. ۵۶
۲-۱-۲- بررسی نظریۀ شخصی محض : ۵۶
۲-۱-۲-۱- تعارض نظریۀ شخصی محض با اصول ثبوت در قرار دادها : ۵۶
۲-۱-۲-۲- تعارض نظریۀ شخصی با شرایط اساسی صحت قرارداد : ۵۷
۲-۱-۲-۳- تعارض نظریۀ شخصی با اصل تنجیز در قرار دادها : ۵۸
۲-۱-۳- نظریۀ مختلط : ۶۰
نقد نظریۀ. ۶۰
۲-۱-۳-۱-۱-۲- فقه اهل سنت : ۶۲
۲-۱-۳-۱-۲- اشتباه در هویت موضوع : ۶۳
۲-۱-۳-۲- حقوق ایران : ۶۳
۲-۱-۳-۳- حقوق فرانسه : ۶۵
۲-۲- اشتباه در وصف موضوع : ۶۷
۲-۲-۱- اشتباه در وصف کیفی موضوع : ۶۷
۲-۲-۱-۱- اشتباه در وصف مذکور موضوع : ۶۷
۲-۲-۱-۲- اشتباه در وصف ضمنی موضوع ( غیر مذکور ) : ۶۹
۲-۲-۱-۲-۱ اشتباه در وصف ضمنی عرفی : ۷۰
۲-۲-۱-۲-۱-۱- اشتباه وصف ضمنی سلامت موضوع : ۷۰
۲-۲-۱-۲-۱-۲- اشتباه در وصف ضمنی تساوی ارزش دو موضوع : ۷۲
۲-۲-۱-۲-۲- اشتباه در وصف ضمنی طرفین : ۷۳
۲-۲-۲- اشتباه در وصف کمّی موضوع : ۷۳
۲-۳- شرایط تأثیر اشتباه در موضوع قرارداد. ۷۶
۲-۳-۱- اشتباه در علت عمده ی عقد یا اشتباه اساسی : ۷۶
۲-۳-۲- اشتباه باید در قلمرو تراضی باشد : ۷۹
۲-۴- نظریۀ اشتباه مشترک ۸۲
۲-۴-۱ دلایل پیروان نظریۀ اشتباه مشترک : ۸۲
۲-۴-۲- دلایل مخالفان نظریۀ اشتباه مشترک : ۸۴
فصل سوم. ۸۶
اشتباه های موجب.. ۸۶
خیار فسخ.. ۸۶
۳-۱- اشتباهات موجب خیار فسخ.. ۸۷
۳-۱-۱- مبنای اشتباه های موجب خیار فسخ : ۸۸
۳-۱-۲- توجیه خیار فسخ برمبنای نظریۀ اشتباه : ۸۸
۳-۲- اشتباه در اوصاف فرعی (فرعی). ۹۱
فصل چهارم. ۹۵
اثر حقوقی اشتباه در موضوع قرارداد. ۹۵
۴-۱- اثر حقوقی اشتباه در موضوع.. ۹۶
۴-۱-۱- اثر حقوقی اشتباه در اوصاف جوهری موضوع در حقوق اسلام و ایران : ۹۶
۴-۱-۱-۱- اثر حقوقی اشتباه در اوصاف جوهری در کل قرارداد : ۹۶
۴-۱-۱-۱-۱- نظر عدم نفوذ : ۹۶
۴-۱-۱-۱-۱-۱- طرح نظر عدم نفوذ : ۹۶
نتیجۀ نظر. ۹۸
۴-۱-۱-۱-۱-۲- بررسی نظر عدم نفوذ : ۹۹
۴-۱-۱-۱-۲- نظر بطلان : ۱۰۲
۴-۱-۱-۱-۲-۱- حقوق اسلام : ۱۰۲
۴-۱-۱-۱-۲-۱-۱- فقه امامیه : ۱۰۲
۴-۱-۱-۱-۲-۲- حقوق ایران.. ۱۰۴
۴-۱-۱-۲- اثر حقوقی اشتباه در اوصاف جوهری در بعض قرارداد : ۱۰۶
۴-۱-۱-۲-۱- مقدار موضوع قرارداد کمتر از میزان مقرر است : ۱۰۶
۴-۱-۱-۲-۱-۱- اجزای موضوع قرار داد از نظر ارزش مساوی هستند : ۱۰۶
۴-۱-۱-۲-۱-۱-۱- دلیل عرفی ( بر بطلان بعض ) : ۱۰۷
۴-۱-۱-۲-۱-۱-۲- دلیل اداره عقود از جانب شارع (بر بطلان بعض) : ۱۰۸
۴-۱-۱-۲-۱-۲- اجزای موضوع قرار داد از نظر ارزش متفاوت هستند : ۱۰۹
۴-۱-۱-۲-۲- مقدار موضوع قرار داد بیشتر از میزان مقرر است : ۱۱۰
۴-۱-۱-۲-۲-۱- اجزای موضوع قرار داد از نظر ارزش مساوی هستند : ۱۱۰
۴-۱-۱-۲-۲-۲- اجزای موضوع قرارداد از نظر ارزش متفاوت هستند : ۱۱۱
۴-۲- اثر حقوقی اشتباه در هویت موضوع.. ۱۱۱
۴-۲-۱- حقوق اسلام : ۱۱۱
۴-۲-۲- حقوق ایران : ۱۱۲
۴-۲-۳- حقوق فرانسه : ۱۱۳
۴-۳- نتیجه. ۱۱۵
منابع وماخذ. ۱۱۷
فارسی.. ۱۱۷
منابع عربی.. ۱۱۹