مقدمه
نیروی انتظامی که از آن با نام و واژه پلیس در سطح جهانی و بین المللی استفاده می شود یکی از نیروهای نظامی و امنیتی کشور محسوب می شود که امنیت داخلی کشور بر عهده همین نیرو می باشد البته وظایف متعدد و بی شماری خصوصاً در کشور ما بر عهدۀ همین نیرو می باشد . لذا وظیفه اصلی و کلی این نیرو برقراری امنیت و آرامش در سطح جامعه می باشد حال این ایجاد امنیت مستلزم تلاش و کوشش شبانه روزی پرسنل این نیرو می باشد . اهمیت مرزها ، کنترل جاده ها ، پلیس 110 و برخی فعالیتهای امنیتی اکثراً بر عهده نیروی انتظامی می باشد و همین امر سبب شده که ناجا طی سالهای اخیر اهتمام ویژه ای به این بخش ها مبذول دارد . کشور عزیز ما ایران از لحاظ میانگین سنی جمعیت یکی از جوانترین کشورهای جهان می باشد ، لذا فعالیت نیروی انتظامی در آن از حساسیت بیشتری برخوردار است .
با اینکه مردم کشور ما پس از گذارندن جنگ تحمیلی 8 هشت ساله متوجه بسیاری از حربه ها ـ کینه توزی ها و دشمنیهای کشورهای غربی از جمله آمریکا بوده و هستند و بارها قاطعانه پاسخ آنها را داده اند . لذا باید قبول کنیم که نابهنجاری در داخل هر جامعه ای مسئله ای غیر عادی بنظر نمی رسد که بتوان روی آن را سرپوش گذاشت کشور ما نیز از این امر مستثنی نمی باشد . بر حسب آمارهای موجود در جامعه ما برای هر هزار نفر 4 نیروی پلیس وجود دارد و از سوی دیگر بخشی از همین مقدار نیروی پلیس نیز کارکنان وظیفه می باشد بدیهی است که بکارگیری کارکنان وظیفه با آموزشهای محدود و موقت در واحدهای انتظامی مخصوصاً در کلانتریها و پاسگاههایی که محل رجوع مردم با انواع متنوع مسایل می باشند مورد تأیید کارشناسان امور انتظامی و جامعه شناسان نمی باشد چرا که بصورت ناخواسته این کمبودها و فقدان آموزشها سبب نارضایتی نسبی یا کلان در سطح عموم خواهد شد بر این اساس آشنا سازی بیشتر مردم به حوزۀ وظایف و مسؤلیتهای ناجا و از سوی دیگر افزایش آموزش و تربیت نیروهای متخصص و کافی و ضرورتی هستند که پلیس انتظامی و کارکرد کلانتریها و پاسگاهها را به سوی تعالی و کارآمدی افزون تر سائق می گرداند . و انتظار می رود این دو سوی جریان متوازیاً مورد توجه فرماندهان محترم ناجا و برنامه ریزان و کارشناسان در داخل و خارج نیروی انتظامی قرار گیرد .
اگر بخواهیم بصورت کلی از مسئله خارج و آن را تخصصی تر مطرح و در مورد آن بحث نمائیم باید چند خطی بصورت مقدمه در خصوص موضوع مورد بحث ، که کشف علمی جرائم می باشد توضیحاتی ارائه شود .
بزهکاری ریشه در تاریخ زندگی اجتماعی انسانها دارد و به سبب همین استمرار جرم در بستر زمان است که دورکیم ، جامعه شناس فرانسوی نیمه اول قرن بیستم ، از آن به عنوان « پدیده ای عادی » و اجتناب ناپذیر ، در کنار سایر پدیده های زندگی اجتماعی یاد می کند . با این همه در طول تاریخ مواحه انسانها با پدیدۀ جرم تهولات مهمی را در ارتباط با دو مقولۀ مجازات و شیوۀ محاکمه و رسیدگی پیموده است . از شدت مجازاتها به تدریج و بویژه در یکی دو قرن اخیر کاسته شده و مفهوم انتقام و سزا دهی جای خود را به ضرورت بازپروری و بازسازگاری مجرمان داده است و انسانی شدن واکنشها و مجازاتها تحت تأثیر داده های جرم شناختی افقهای جدیدی را به روی علاقمندان حل مسائل جنایی گشوده است .
ادله اثبات دعوای کیفری نیز که یکی از موضوعات دادرسیهای کیفری است تحولات چشمگیری یافته است در طول تاریخ ، شهادت و اقرار در اثبات جرائم نقش اساسی و اغلب انکار ناپذیری را بویژه در دورۀ دلایل قانونی ، ایفاد کرده است . در گذشته ، دلایل قانونی بر قاضی تحمیل می شد و او چاره ای جز صدور حکم محکومیت بر مبنای دلایل ارائه شده نداشت .
اوردالی یا داوری ایزدی ، دوئل قضائی و شیوه های غیر متعارف کشف و اثبات جرائم نیز در کنار شهادت و اقرار یا در صورت فقدان آنها ، جایگاه خاصی را به خود اختصاص می داد و عدالت کیفری طی قرون متمادی با توسل به آنها تأمین می شده است . با این همه پیشرفت علوم و فن آوری در یکی دو قرن گذشته آثار خود را در همه زمینه ها و از جمله وسایل و ابزار کشف و اثبات جرائم آشکار ساخته است ، شهادت و اقرار بویژه در مواردی که تحت شکنجه و تهدید ، اکراه و اغوا اخذ شده باشد به تدریج اعتبار مطلق خود را از دست دادند و در برخی موارد نیز علم روان شناسی مقرون به صرفه بودن آنها را مورد تردید قرار داد .
چنین است که به ارامی دورۀ دلایل قانونی سپری می شود و دورۀ اقناع وجدانی قاضی که از آن گاهی به علم قاضی نیز تعبیر می شود فرا می رسد . در این دوره دلائل علمی به تدریج جایگاه خاصی می یابد .
تا آنجا که حتی شهادت و اقرار نیز در مواردی با محک آنها سنجیده می شود و علم جدیدی به نام جرم یابی ـ که متأسفانه در کشور ما گاهی به غلط از آن به جرم شناسی تعبیر می شود بر شاخه های علوم جنایی افزوده می شود . و پا به پای پیشرفت و توسعه علوم تجربی امکانات علمی و محکمه پسند و مؤثرتری برای کشف و اثبات جرم ، فراروی پلیس و محاکم قرار می گیرد .
تردیدی نیست که پلیس علمی در کشور ما ، نسبتاً نوپاست و به همین دلیل منابع و متون علمی کافی و متناسب با نیاز روز در دسترس دانش پژوهان قرار ندارد .
آنچه که بیان گردید مقدمه ای بود بر اهمیت پلیس و کارکرد آن در جامعه بویژه در جامعه ما که پس از این مقدمه می خواهیم مسئله کشف جرائم را بصورت علمی مورد بازگو و مطالعه قرار دهم .
فهرست :
| ردیف | عنوان | صفحه |
| 1 ـ | تقسیمات علوم جنایی | 1 |
| 2 ـ | اهمیت پلیس علمی | 2 |
| 3 ـ | تشخصی هویت اشخاص | 6 |
| 4 ـ | روشهای قدیمی تشخیص هویت اشخاص ( مجرمان ) | 8 |
| 5 ـ | صحنه جرم و جمع آوری دلایل و مدارک | 26 |
| 6 ـ | مهمترین دلایل و مدارک جرم که معمولاًٌ در صحنه های جرم بدست می آید |
31 |
| 7 ـ | تشخص هویت ژنتیکی DNA | 34 |
| 8 ـ | نتیجه گیری | 35 |
| 9 ـ | فهرست منابع | 36 |
| 10 ـ | ضمائم |
|
تقسیمات علوم جنایی :
علوم جنایی مجموعه علومی است که با پدیدۀ جرم و بزهکاری در ارتباط است و برای کشف جرائم و احقاق حق و تأمین عدالت کیفری در خدمت دستگاه عدالت کیفری قرار می گیرند .
این علوم عبارتند از : حقوق جزا ، جرم شناسی ، سیاست جنایی ، جامعه شناسی کیفری ، روان شناسی کیفری ، روان پزشکی کیفری ، کیفر شناسی و جرم یابی .
جرم یابی که دربارۀ کاربرد علوم مادی در کشف جرائم و شناسایی مجرمان و اثبات جرم بحث می کند ، به سه شاخه پلیس علمی ، پزشکی قانونی و روان شناسی قضائی تقسیم می شود .
بنابراین پلیس علمی ( کشف جرائم ) یکی از شاخه های جرم یابی به حساب می آید که موضوع بحث این مقاله می باشد .
اهمیت پلیس علمی ( کشف جرائم ) :
برای روشن شدن اهمیت پلیس علمی که عمدتاً بر علوم تجربی و دلایل فیزیکی متکی است ابتدا ایجاب می نماید انواع دلایل و به عبارت جامع تر وسایل اثبات جرم مورد توجه و مقایسه قرار گیرد تا از این طریق اهمیت دلایل مادی در مقایسه با دلایل نظری در احقاق حق و تأمین عدالت کیفری روشن می گردد .
دلایل ( وسایل ) اثبات جرم به طور اجمال عبارتند از : اقرار ، قسم ، شهادت ، شهود ، معاینات محلی ، قرائن و امارات و علم قاضی از دیدگاه این بحث این دلایل به دو دسته متمایز از هم تقسیم می شود .
1 ـ دلایل مادی یا شواهد عینی :
همانند آثار انگشت ، خون ، اسپرم ، مو ، اسلحه ، گلوله ، پوکه ، خط ، امضاء و غیره ، این گونه دلایل قابل لمس ، مشاهده و ارائه و استناد بوده و رد و انکار آن غیر ممکن است در ذیل چند نمونه از نقش انکار ناپذیری اینگونه دلایل در کشف جرائم و رد ادعاهای واهی ذکر می گردد .