بررسی و تحلیل سجایای اخلاقی پهلوانان در شاهنامه فردوسی
فردوسی بزرگترین شاعر حماسه سرای ایران و شاهنامه – اثر گرانقدر ایشان – یکی از بزرگترین کتابهای حماسی، اخلاقی و اجتماعی است.
شاهنامه، جامع همهی علوم انسانی و اخلاقی است و آیینهی تمام نمایی است که، همه فضیلتها و رذیلتهای اخلاقی در آن با ذکر نمونههایی از کردار پهلوانان و شاهان ذکر می گردد. کمتر اثری همچون شاهنامه این گونه تصویرسازی را در برابر دیدگان خواننده ایجاد می کند.
کردار و رفتار انسانهای بزرگ در طول تاریخ سرمشق زندگی بوده است. در این میان صاحبان زور و قدرت بدنی جایگاه ویژهای دارند. فردوسی، پهلوانان خود را ابتدا با لباس حلم و ادب می آراید و بعد روانه میدان میکند، گویی میدانسته که ابیات شیرین شاهنامه برای همیشه و در تمام نقاط عالم همواره تازه و «به روز» خواهد بود. اکنون با گذشت چندین قرن نام و آوازهی پهلوانان نامی شاهنامه هنوز زنده است، زیرا پهلوانان شاهنامه، انسانهای بزرگی بوده اند، که هیچگاه از فضیلت ها و سجایای اخلاقی تخطّی نکرده و همواره نیکی را بر بدی و خیر را بر شر ترجیح دادهاند. در این تحقیق، تنها نمونههای بسیار جزئی از منش و کردار پسندیدهی پهلوانان شاهنامه، مورد بررسی قرار گرفته است، و الا در این مجال اندک نمیتوان تمام سجایای اخلاقی شاهنامه را بررسی نمود.
کلمات کلیدی: پهلوان، سجایای اخلاقی، شاهنامه، فردوسی، ایران، کردار، میدان جنگ، انسان
فهرست مطالب
چکیده
فصل اوّل:
کلیاّت و مقدمات پژوهش
1-1- مقدمه. 2
1-2- بیان مسئله. 3
1-3- پرسشهای اصلی تحقیق. 3
1-4- اهداف تحقیق. 4
1-5- ضرورت و اهمیّت تحقیق. 4
1-6- تعریف واژه ها و اصطلاحات پژوهش. 4
فصل دوم:
مرور مطالعاتی
2-1- مبانی نظری پژوهش. 7
2-2- پژوهشهای گذشته. 9
فصل سوم:
روش تحقیق
3-1- روش تحقیق. 12
3-2- شیوه وابزار جمع آوری اطلاعات. 12
3-3- بیان قلمرو تحقیق. 12
3-1-1- محدوده وموضوع پژوهش. 12
3-1-2- کاربرد پژوهش. 12
3-4- روش تجزیه وتحلیل داده ها. 13
فصل چهارم:
ارائه و تجزیه و تحلیل داده ها
4-1- مقدمات پژوهش. 15
4-1-1- مقدمه. 15
4-1-2- زندگینامه فردوسی. 16
4-1-3- ویژگی های هنری شاهنامه. 17
4-1-4- سرچشمهی داستان های شاهنامه. 20
4-1-5- بخشهای اصلی شاهنامه. 21
4-1-6- حماسه. 22
4-1-7- خصوصیات حماسه. 24
4-1-8- اسطوره. 25
4-1-9- پهلوان و پهلوانی در اسطوره. 26
4-1-10- انسان آرمانی شاهنامه. 28
4-1-11- مروری بر اخلاق و مکاتب اخلاقی. 29
4-2- مهم ترین سجایای اخلاقی پهلوانان در شاهنامهی فردوسی. 33
4-2-1- شاهنامه و سجایای اخلاقی. 33
4-2-2- حمد و ثنا و توکّل به خدای پهلوانان درشاهنامهی فردوسی 35
4-2-3- خردمندی پهلوانان در شاهنامهی فردوسی. 40
4-2-4- وفاداری پهلوانان به ملک و میهن در شاهنامهی فردوسی 44
4-2-5- آزادگی و حقجویی پهلوانان. 46
4-2-6- صلح وآشتیجویی پهلوانان، درشاهنامهی فردوسی. 47
4-2-7- دادگری و عدالتخواهی پهلوانان در شاهنامهی فردوسی. 51
4-2-8- پند و عبرت پذیری پهلوانان. 54
4-2-9- حفظ نام و ننگ وآوازهی پهلوانان شاهنامه. 55
4-2-10- فتوّت و جوانمردی پهلوانان شاهنامه. 60
4-2-11- نیکی و نکوکاری پهلوانان در شاهنامهی فردوسی. 61
4-2-12- تواضع و فروتنی پهلوانان در شاهنامهی فردوسی. 63
4-2-13- نگاه داشتن خشم و غضب توسط پهلوانان در شاهنامه. 64
4-3- گذری بر سجایای اخلاقی پهلوانان نامدارایرانی شاهنامه. 65
4-3-1- سجایای اخلاقی رستم، بزرگ مرد شاهنامه. 65
4-3-1-1- اعتقاد رستم به خدا. 66
4-3-1-2- صلح جویی رستم. 68
4-3-1-3- جوانمردی رستم. 69
4-3-1-4- خردمندی رستم. 70
4-3-1-5- امانتداری رستم. 71
4-3-1-6- آزادگی رستم. 72
4-3-2- سجایای اخلاقی سیاوش در شاهنامه. 74
4-3-2-1- شخصیّت اخلاقی سیاوش. 74
4-3-2-2- خردورزی سیاوش در شاهنامهی فردوسی. 76
4-3-2-3- عفّت و پاکدامنی سیاوش در شاهنامهی فردوسی. 81
4-3-2-4- وفای به عهد سیاوش در شاهنامهی فردوسی. 82
4-3-3- سجایای اخلاقی گودرز در شاهنامهی فردوسی. 84
4-3-3-1- ویژگیهای شخصیّتی گودرز در شاهنامه. 84
4-3-3-2- یزدانپرستی گودرز در شاهنامهی فردوسی. 85
4-3-3-3- شجاعت و دلاوری گودرز. 86
4-3-3-4- امانتداری و صداقت گودرز. 87
4-3-3-5- تواضع و فروتنی گودرز. 88
4-3-3-6- خرد و حکمت گودرز. 89
4-4- گذری بر سجایای اخلاقی پهلوانان انیرانی شاهنامه. 91
4-4-1- سجایای اخلاقی پیران ویسه در شاهنامه. 91
4-4-1-1- خردمندی پیران در شاهنامه ی فردوسی. 92
4-4-1-2- طرفداری پیران از صلح وآشتی در شاهنامه. 93
4-4-1-3- نام نیک و عزّت نفس پیران در شاهنامه. 94
4-4-1-4- فداکاری پیران در شاهنامه. 94
4-4-1-5- مهربانی پیران در شاهنامه. 95
4-4-1-6- وفای به عهد پیران درشاهنامهی فردوسی. 95
4-4-1-7- یزدان پرستی پیران. 96
4-4-2- سجایای اخلاقی اغریرث در شاهنامهی فردوسی. 97
فصل پنجم:
نتیجه گیری و پیشنهادها
1-5- نتیجه گیری. 104
2-5- پیشنهادها. 105
منابع و مآخذ. 106