بررسی مقایسه ی تأثیر تمرین های پلایومتریکی در آب و خشکی بر توان بی هوازی ناجیان غریق
مقدمه:
بهبود در رکوردهای ورزشی مدیون پژوهش های متخصصان در زمینه های مختلف تربیت بدنی و علوم ورزشی است. یکی از این زمینه ها که پژوهش های بسیاری نیز در آن صورت گرفته، علم تمرین وابسته به فیزیولوژی ورزش می باشد.
ورزشکاران و قهرمانان رشته های مختلف ورزشی با توجه به ماهیت رشته ورزشی خود از نظر عوامل مختلف آمادگی جسمانی و حرکتی دارای نیازها و اولویت های ویژه ای می باشند.
به عبارت دیگر، هر یک از رشته های ورزشی به یکی از عوامل قدرت، استقامت، توان، انعطاف پذیری، سرعت و یا تلفیقی از آن ها نیاز دارند که با توجه به نوع رشته ورزشی با یکدیگر متفاوتند (حسینی، 1377 ).
قدرت عضلانی، پایه و اساس برنامه های بدن سازی و آمادگی جسمانی بوده که در رشته های مختلف ورزشی جایگاه خاصی دارد. به عنوان مثال: در رشته ورزشی شنا و نجات غریق علی رغم نیازی که به عامل قدرت احساس می شود، عامل سرعت در اولویت بعدی قرار می گیرد (کاستیل و همکاران، 1369).
یکی از مهم ترین عوامل موفقیت ورزشکاران در رشته های سرعتی، برخورداری از توان بی هوازی و سرعت عکس العمل بالاست. از آنجا که فعالیت هایی نظیر شنای سرعت، وزنه برداری، دوومیدانی و به طور کلی ورزشهای سرعتی نیاز به تولید نیروی بیشینه عضلانی دارند، برای تامین انرژی موردنیاز خود شدیداًً به دستگاه فسفاژن[1] (آدنوزین تری فسفات- فسفوکراتین) متکی هستند. تمرین های سرعتی بی هوازی علاوه بر کسب قدرت، با ایجاد تغییراتی در کارایی حرکت، ظرفیت انرژی زایی هوازی و ظرفیت تامپونی، باعث بهبود در اجرای مهارت شده و در
رویدادهای ورزشی که فوق العاده بی هوازی هستند، خستگی را به تعویق می اندازد(ویلمور و همکاران، 1384).
یکی از بهترین شیوههای افزایش توان بیهوازی در رشتههای سرعتی، تمرینهای نسبتاًًً جدیدی به نام پلایومتریک[2]است است (ماساموتو و همکاران 2003، رابینسون و همکاران2004، میلر2002، مقدم1381). این تمرینها اولین بار توسط والری بورزوف[3] از قهرمانان رشتهی دوومیدانی اجرا شد و منجر به رسیدن وی به عرصهی قهرمانی در دوومیدانی گردید و سپس، پژوهشهای بیشتری در جهت تأثیر این شیوهی تمرینی در سایر رشتههای ورزشی نیز شروع شد(رادکلیف و همکاران، 1381). اصطلاح پلایومتریک اولین بار در سال 1975به وسیلهی فرد ویلت[4]، یکی از مربیان دوومیدانی به وجود آمد که از دو واژهی پلایو + متریک به معنای فزایندگی قابل ارزیابی گرفته شده است.
مزیت این نوع تمرینها در این است که موجب آمادگی دستگاه عصبی- عضلانی میشود و در نتیجه به ورزشکار اجازه میدهد تا در فعالیتهایی که همراه با تغییر جهت هستند، به شکل نیرومند و سریعی عمل کند. ورزشکاران رشتههایی مثل: بسکتبال، والیبال، دوهای سرعت، پرش
ارتفاع، اسکی، شنا و سایر ورزشهایی که به توان بالایی نیاز دارند، از این نوع تمرینها بسیار سود میبرند. از مزایای دیگر تمرینهای پلایومتریک، نوع حرکتهای آنست.
در این روش تمرینی، حرکتهایی چون: لیلی کردن، پریدن، جهش با یک پا، جهش با هر دو پا و تاب خوردن وجود دارد که آموزش و یادگیری آنها نیز بسیار آسان است(شارکی، 1374).
از طریق این تمرینها ورزشکار قادر خواهد بود انقباض درون گرای[5] قویتری را پس از انقباض برون گرا[6] اعمال کند. از اینرو با توجه به اینکه تمرینهای پلایومتریک منجر به افزایش توان میشود، نقش این شیوهی تمرینی در مهارتهایی مانند شنا ] و نجات غریق[ که عامل توان در آنها نقش اصلی را ایفا میکند مورد بررسی قرار گرفته و مشخص شده که این تمرینها در بهبود رکورد و پیشرفت ورزشکاران مؤثر است(کاستیل و همکاران، 1369).
بیان مسئله:
برای این که ناجی غریق[7] بتواند به سرعت شنا کند باید قادر باشد نیروی زیادی را به سرعت و با شدت کافی از طریق دستها و پاها برای پیشروی در آب به کار ببرد. به بیان دیگر برای پیشروی در آب به قدرت و سرعت انقباض نیاز دارد که هر دو عامل را میتوان از طریق تمرینهای پلایومتریک بهتر افزایش داد (امیرخانی، 1381).
بهطور کلی تمرینهای پلایومتریک، تمرینها یا حرکتهایی هستند که برای دست یابی به نوعی از حرکت واکنشی- انفجاری، قدرت و دامنه حرکتی را با یکدیگر پیوند میدهد. از تمرینهای پلایومتریک اغلب به عنوان تمرینهای پرشی و پرشهای عمقی یاد می شود در حالی که هر تمرین یا حرکتی که از بازتاب کششی برای تولید واکنش انفجاری استفاده کند، نوعی تمرین پلایومتریک است (بومپا، 1382). با توجه به اینکه در عملیات نجات غریق اکثر انقباضهای عضلانی از نوع درونگرا میباشد و این مهارت به هماهنگی عصبی عضلانی بالایی نیاز دارد؛ تمرینهای پلایومتریک باعث افزایش نیروی انقباض درونگرا (کوتاه شونده) و افزایش هماهنگی عصبی- عضلانی میشود و پژوهشهای انجام شده روی تمرینهای مختلف ورزشی در زمینهی این تمرینها، بیانگر اثر مثبت آنهاست(بومپا، 1382).
از سوی دیگر بهبود توان از عناصر مهم افزایش قابلیت اجراهای ورزشی است که به صورت حاصل ضرب نیرو در سرعت بیان میشود. توان عضلانی برای پرتابها، پرش و ضربهها ضروری است. بهعلاوه توان برای تغییر جهت سریع و افزایش شتاب و حرکت در شروع رشتههایی مثل دوهای سرعت و شنا در مسافت های کوتاه مدت نیاز است.
از آنجا که در رشتهی نجات غریق، هدف ناجیان غریق، رساندن رکورد به پائینترین حد ممکن است، در نتیجه فرد ناجی باید از توان و آمادگی بیهوازی بالایی برخوردار باشد تا بتواند از عوامل سرعت جسمانی در این رشته به خوبی استفاده کند(چو، 1378).
با در نظر گرفتن اوقات استراحت کم و عدم دسترسی همهی ناجیان به وسایل بدن سازی(وزنه)واحتمال آسیبدیدگی آنها در اثر کار با وزنه، یکی از دغدغههای آنها راجع به مفید بودن تمرینهای بدنسازی بدون وزنه جهت بالا بردن توان بدنی و بهبود رکوردها میباشد.
تمرینهای پلایومتریک بر توان بیهوازی افراد تأثیر دارد (رابینسون و همکاران 2004 ، ماساموتوو همکاران 2003، میلر2002، شهدادی 1378، آروین1377). اما در شرایط محیطی و اجتماعی مختلف این تأثیر یکسان نیست. با توجه به زودبازده بودن و عدم نیاز به وسایل خاص، این سوال مطرح می شود که:
آیا انجام تمرینهای پلایومتریک در آب، به اندازهی انجام این تمرینها در خشکی، موجب بهبود توان بیهوازی ناجیان غریق و ارتقاء رکوردهای آنها میشود؟ با توجه به این مسأله، پژوهشگر قصد دارد تأثیر دو روش تمرین پلایومتریک درون آب و خارج از آب را در توان بیهوازی ناجیان غریق مورد بررسی و مقایسه قرار دهد تا چنان چه تفاوت معنا داری را مشاهده نمود بر اساس آن به ناجیان پیشنهاد کند تا از آن تمرین خاص استفاده نمایند.
هدف از اجرای این پژوهش، مقایسهی تأثیر تمرینهای پلایومتریک آب و خشکی بر توان بیهوازی، طول شیرجه، رکورد 33 متر شنای کرال سینهی سربالا، توان حداکثر، توان حداقل و توان متوسط در ناجیان غریق شهرستان مشهد بود. در این فصل دربارهی روش پژوهش، جامعه و نمونهی آماری، نحوهی گزینش آزمودنیها، متغیرها، ابزارهای اندازهگیری، نحوهی جمع آوری داده ها و روشهای آماری توضیحاتی ارائه میگردد.
روش پژوهش:
این پژوهش از نوع نیمه تجربی میباشد و با ا ستفاده از طرح آزمون مقدماتی و نهایی (پیشآزمون و پسآزمون) با سه گروه: آب، خشکی و کنترل اجرا شده است.
جامعه آماری:
تعداد کل ناجیان غریق شهرستان مشهد 2000 نفر میباشد ولی با توجه به تعریف ناجی غریق در این پژوهش، جامعه آماری این پژوهش را کلیهی ناجیان غریق شهرستان مشهد تشکیل میدهند که در سال 1387 در کسوت ناجی غریق فعالیت دارند و تعداد این افراد 570 نفر میباشد.
نحوه گزینش آزمودنی ها:
نمونههای اولیهی این پژوهش را 24 نفر از ناجیان غریق فعال شهرستان مشهد تشکیل میدادند که بهطور داوطلب حاضر به شرکت در تمرینها و آزمونهای این پژوهش شدند. این افراد بهطور تصادفی به سه گروه هشت نفره تحت عنوان گروه تمرینی آب، گروه تمرینی خشکی و گروه کنترل تقسیم شدند که دو نفر از آزمودنی ها (یک نفر از گروه آب و یک نفر از گروه خشکی) در پسآزمون شرکت نداشتند.
متغیرهای پژوهش:
متغیرهای مستقل:
1- انجام تمرینهای پلایومتریک در خشکی 2- انجام تمرینهای پلایومتریک در آب .
متغیرهای وابسته:
1- رکورد 33 متر شنای کرال سینه سر بالا 2- طول شیرجه 3- توان بیهوازی(آزمون وین گیت) 4- توان حداقل 5- توان حداکثر 6- توان متوسط.
برنامه تمرین:
برنامهی تمرین شامل شش هفته تمرین بود که هر هفته شامل سه جلسه و در هر جلسه بین 45 تا 60 دقیقه تمرین انجام میشد که شامل مراحل زیر بود:
الف) گرم کردن شامل: دویدن نرم و حرکتهای کششی به مدت 10 دقیقه.
ب) انجام تمرینهای منتخب پلایومتریک توسط هریک از گروههای تمرینی آب و خشکی.
ضمناًًً جهت یکسان بودن فشار تمرینی در آب و خشکی، پس از به دست آوردن حداکثر تعداد ضربان قلب هر یک از آزمودنیها (سن - 220)، تعداد ضربان قلب وی را در محدودهی 80% تا 90% حداکثر ضربان قلب بهدست آورده، و به وسیلهی ساعت پلار که به مچ دست او بسته میشد، بهطور دقیق کنترل میشد.
ج) بازگشت به حالت اولیه به مدت پنج دقیقه.
لازم به توضیح است که آزمودنیها در دورهی تمرینی این پژوهش به انجام تمرین ورزشی دیگری مشغول نبوده اند.