صنایع ادبی بدیع جناس ایهام تشبیه و غیره

صنایع ادبی بدیع جناس ایهام تشبیه و غیره

مقدمه

بدیع چیست؟

بدیع چنانکه قدما گفته اند علمی است که از وجوه تعیین کلام بحث می کند و از ما بدیع مجموعه شگردهایی است (با بحث از فنونی) است که کلام عادی را کم و بیش تبدیل به کلام ادبی می کند و یا کلام ادبی را به سطح والاتری (از ادبی بودن یا سبک ادبی داشتن) تعالی می بخشد.

مثلا مهم ترین عاملی که به این کلام سعدی حیثیت ادبی بخشیده است آوردن لفظ (خویش) به دو معنی مختلف است (جناس تام) :

غم خویش در زندگی خور که خویش به مرده نپردازد از حرص خویش

به همین لحاظ اگر به جای یک خویش(قوم) و به جای دیگر(خود) بگذاریم دیگر کلام ادبی نخواهد بود.

همین توجه ذهن به وجود این گونه ارتباطات هنری در بین کلمات است که جنبه های زیبا شناختی کلام را مشخص و برجسته می کند و در خواننده احساس التذاذ هنری به وجود می آورد.

گاهی در کلام عواملی است که می توان در مقام تمثیل به آنها(پارازیت) گفت، بدین معنی که گیرنده را در فهم مستقیم پیام فرستنده دچار اشکال می کند و به عبارت دیگر باعث مکث یا وقفه در روانی کلام می شوند. اما دقت در فهم آن ها منجر به درک حیثیت ادبی کلام می شود. شاعر به جای آن که بگوید شیرین تنها ماند، می گوید: «چو تنها ماند ماه سروبالا» و به جای آن که بگوید از چشمان اشک ریخت، می گوید: «فشاند از نرگسان لؤلؤ لالا» و گاهی شاعر دست به «غریب سازی» می زند و فعلی در طی کلام می آورد که از نظر ارتباط با متمم یا مفعول موجب اعجاب و تعجب هنری می شود.

تاریخچه بدیع

کوشش در تبیین مساله اعجاز قرآن کریم، علمی مانند معانی و بیان و بدیع را به وجود آورد؛ این است که در کتب قدیم این علوم، مثال ها بیشتر از آیات قرآنی است. واضع علم بدیع را عبدالله بن المعتز(متوفی در 296 هجری قمری) ذکر کرده اند که صاحب کتاب «البدیع» است.

معمولا کسانی که در علم معانی و بیان کتابی تالیف کرده اند در بخش پایانی کتاب خود به بدیع نیز پرداخته اند. چنان که در تلخیص المفتاح خطیب قزوینی(متوفی در 739) و مطول و مختصر سعدالدین تفتازانی چنین است.

به طور کلی می توان گفت که بعد از تفتازانی در معانی و بیان و بدیع، سخن و نظم و نسق تازه یی مطرح نشد، چنان که کتب معاصران ما- مانند بسیاری از اسلاف- چونکتاب استاد آهنی صاحب معانی و بیان و شادروان رجائی صاحب معالم البلاغه و مرحوم حسام العلما صاحب در رالادب و غیره همه رونویسی هائی از مختصر و مطول است و تنها حرکت تازه در آن ها آنجاست که از شعر فارسی مثال هایی به مطالب تفتازانی افزوده اند(و این کوشش البته ارزشمند است).

قدیمی ترین کتاب بدیع در زمان فارسی، ترجمان البلاغه رادویانی(قرن پنجم) است و بعد از آن حدائق السحر فی دقائق الشعر رشید و طواط(متوفی در 573) که در غالب مواضع به ترجمان البلاغه نظر داشته است. اما آخرین و مهم ترین کتاب کلاسیکی که در آن نظم و نسقی نو دیده می شود کتاب مستطاب المعجم فی معابیر اشعار العجم شمس قیس رازی است(که ام هم به نوبه خود به حدائق السحر نظر داشته است) و بعد از آن کتب مهمی- مگر یکی دو عنوان – در بدیع فارسی تالیف نشده است.

ایهام

در این روش کلمات موهم معانی مختلف اند (حداقل دو معنی). و ممکن است با آن معانی مختلف؛ با کلمات دیگر کلام، رابطه ایجاد کنند. مصادیق آن عبارتند از:

1. ایهام (= توریه، توهیم، تخییل)

کلمه ای در کلام حداقل به دو معنی بکار رفته باشد:

ز گریه مردم چشمم نشسته در خون است ببین که در طلبت حال مردمان چون است

حافظ

مردم در مصراع دوم به دو معنای انسان و مردمک چشم بکار رفته است ودر هر معنی با کلمات دیگر تناسب دارد:

الف: در معنی انسان با نشستن و حال و طلب مربوط است.

ب: در معنی مردمک با گریه و چشم و خون و دیدن مربوط است.

مقدمه ...................................................................................................................1

فصل اول

روش تسجیع ...........................................................................................................16

1- سجع متوازی ....................................................................................................16

سجع و زبان عربی ...................................................................................................16

فصل دوم

روش تجنیس .........................................................................................................19

الف- روش تجنیس در سطح کلمه ........................................................................20

1-جناس تام ..........................................................................................................20

2- جناس مرکب ..................................................................................................21

3- جناس مضارع ..................................................................................................22

5- جناس زاید ......................................................................................................22

الف- جناس مطرف یا مزید: .................................................................................22

ب- جناس وسط ...................................................................................................24

ب- جناس اختلاف مصوت بلند و کوتاه : .............................................................25

ب- روش جناس در کلام .....................................................................................26

فصل سوم

روش تکرار .........................................................................................................28

1- تکرار واک : ..................................................................................................28

الف- همحروفی : ..............................................................................................28

ب: همصدائی : ....................................................................................................29

- تکرار هجا ........................................................................................................30

3- تکرار واژه .....................................................................................................30

الف- ردالصدر الی العجز ...................................................................................30

ب- ردالعجز الی الصدر.......................................................................................30

ج- تشابه الاطراف .............................................................................................31

د- التزام یا اعنات ...............................................................................................31

ه- تکرار یا تکریر................................................................................................32

و- طرد و عکس یا تبدیل و عکس .....................................................................32

4- تکرار عبارت یا جمله....................................................................................33

ارزش تکرار.......................................................................................................33

فصل چهارم

تفنن یا نمایش اقتدار ..........................................................................................35

1- حذف یا تجرید ............................................................................................35

2- توشیح یا موشح ...........................................................................................35

3- واسع الشفتین ...............................................................................................35

4- واصل الشفتین .............................................................................................36

- جامع الحروف ...............................................................................................36

6- رقطا ............................................................................................................36

7- خیفا ...........................................................................................................36

9- ذولغتین .......................................................................................................36

8- فوق النقاط و تحت النقاط ...........................................................................36

فصل پنجم

روش تشبیه..........................................................................................................37

1- مبالغه و اغراق و غلو.....................................................................................37

الف- بیانی........................................................................................................37

ب- حماسی .....................................................................................................37

ج- بدیعی .........................................................................................................38

روش تناسب......................................................................................................39

1- مراعات النظیر (=تناسب، مواخات، توفیق، تلفیق، ائتلاف): .........................39

2- جناس کلمات هم خانواده .........................................................................40

الف- جناس پسوند...........................................................................................40

ب- جناس ریشه.................................................................................................40

3- جابجائی صفت (انحراف در صفت)...........................................................40

فصل ششم

ایهام...................................................................................................................42

2. ایهام تناسب: .................................................................................................44

3. استخدام.........................................................................................................45

فصل هفتم

تعلیل و توجیه.....................................................................................................48

1- حسن تعلیل...................................................................................................48

2- مذهب کلامی .............................................................................................50

3- دلیل عکس..................................................................................................51

4- سوال و جواب ............................................................................................51

خاتمه در بدیع معنوی.......................................................................................52

: 1- تجرید........................................................................................................52

2- مشاکلت .....................................................................................................52

3- لغز یا چیستان ..............................................................................................52

4- معما............................................................................................................53

5- هزل و مطایبه ..............................................................................................53

6- حسن مطلع و حسن مقطع............................................................................53

فهرست ماخذ

خرید فایل

دانلودمقاله استعاره یا تشبیه ؟

تشبیه و استعاره آرایه هایی است که در حماسه و شرح پهلوانی کاربرد گسترده ای دارد و بر پایه ی اغراق در شعر حماسی بکار می روند و گفته اند که « حماسه نوعی از اشعار وصفی است که مبتنی بر اعمال پهلوانی و مردانگی ها و افتخارات و بزرگی های قومی یا فردی باشد به نحوی که شامل مظاهر مختلف زندگی آنان گردد. « و نیز ذکر این نکته ضروری است که : اغراق ذاتی حماسه است و فراتر از یک آرایه یا صنعت شعری باید به آن نگریست ».با مقایسه دو آرایه تشبیه و استعاره و با توجه به اینکه تشبیه ادعای شباهت است و استعاره ادعای یکسانی، می توان نتیجه گرفت که اغراق در استعاره بیشتر است بنابراین استعاره با روح حماسه پیوند زیادی دارد لذا در شعر حماسی هرگاه در انتخاب این دو آرایه مردد باشیم می توانیم استعاره را به عنوان آرایه درست تر برگزینیم . و در بیتی که در درس دوم ادبیات سال سوم دبیرستان آمده به دقت در گزینش د ...

دانلود تحقیق در مورد “ استعاره یا تشبیه ”

دانلود تحقیق در مورد “استعاره یا تشبیه” تعداد صفحات: ۹ فرمت: Word ...