معرفی مسجد گوهر شاد
•مسجد جامع گوهرشاد مشهد، یکی از مسجدهای مشهور ایران و جهان اسلام و یادگاری ارزشمند و ماندگار از هنر و معماری تیموریان است. عملیات احداث این بنا به همت گوهرشاد آغا، دختر امیر غیاث الدین ترخان، همسر شاهرخ بن تیمور گورکانی و در دوران استانداری پسرش بایسنقر میرزا، به سال ۸۱۸ ق/۷۹۴ ش در ضلع جنوبی حرم رضوی آغاز شد و در سال ۸۲۱ ق/۷۹۷ ش به اتمام رسید.
ساخت بنای مسجد جامع گوهرشاد توسط معمار معروف عصر تیموریان، قوام الدین بن زین الدین شیرازی و با استفاده از آجر و گچ و به شیوه معماری اسلامی در شرق صورت گرفت. بانو گوهرشاد یکی از زنان نامدار عصر تیموری است که مورد احترام امیر گورکانی بوده، در امور مملکتی مورد مشورت قرار می‌گرفت. نام او در دو محل از بنای مسجد، یکی در بالای درِ ورودی ایوان دارالسیاده و دیگری در کتیبه ایوان مقصوره با خط زیبای شاهزاده بایسنقر میرزا با کاشی معرق به عنوان بانی مسجد نگاشته شده و به یادگار مانده است.
. مسجد گوهرشاد مشهد، وسیع‌ترین مسجد موجود در مجموعه بناهای آستان قدس رضوی است و صحن آن با ۲۸۵۰ مترمربع مساحت از نظر قدمت، کهنترین صحن میباشد که در جنوب حرم مطهر امام رضا علیه السلام احداث شده است.
وسعت کل مسجد جامع گوهرشاد مشهد ۹۴۱۰ مترمربع است و از جهت شمال با عرض ۸۷ متر به رواق دارالسیاده و دارالحفاظ، از جنوب با عرض ۶۵/۹۸ متر به صحن قدس، از شرق با طول ۳۰/۱۰۹ متر به رواق در دست احداث امام خمینی قدس سره (صحن موزه سابق)و از غرب با طول ۱۰/۱۰۷ متر به بست شیخ بهایی محدود شده است. صحن مسجد تقریبا مربعی است به مساحت ۲۸۵۰ متر به طوری که ۳۰/۵۶ متر طول و ۶۵/۵۱ متر عرض دارد و از نظر وسعت، نهمین صحن از مجموعه ده صحن قدیمی و جدید در اماکن متبرکه رضوی است.
مسجد گوهرشاد مرکب از یک صحن، چهار ایوان و یک گنبد فیروزه‌ای و دو گلدسته زیبا و هفت شبستان است و به جهت قدمت تاریخی، سبک معماری و زیبایی‌های هنری یکی از مهمترین آثار باستانی مشهد و صنعت معماری ایران اسلامی میباشد که مورد علاقه زائران و مجاوران است و به عنوان یکی از جاذبه‌های مذهبی تاریخی و فرهنگی مورد توجه و بازدید باستان شناسان، جهانگردان و دیگر علاقه‌مندان میباشد.
مسجد جامع گوهرشاد، دارای چهار ایوان با سردرهای مرتفع میباشد که به قرینه در وسط چهار ضلع مجموعه مسجد بنا گردیده، بزرگترین آن‌ها ایوان مقصوره نام دارد که در ضلع جنوبی (قبله) صحن واقع است. و دارای ۳۵ متر طول با عرض‌های مختلف ۱۳ تا ۱۵ متر و ارتفاع سردر ایوان ۲۷ متر و تا گنبد ۴۰ متر و قطر پایه‌ها در دو طرف ۶ متر و ارتفاع مناره‌ها ۴۱ متر و ارتفاع تا عرقچین ۲۹ متر و محیط گنبد از بیرون ۸۵/۶۱ متر میباشد.
یکی ازآثار تاریخی ایران که اخیرا در فهرست جهانی آثار تاریخی به ثبت رسیده است، مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی است. مجموعه ای مشتمل بر ساختمان هایی با سبک های معماری آذری و اصفهانی که همه از شاهکارهای معماری ایران در دوره صفویه به شمارمی‌آیند.
آرامگاه شیخ صفی الدین و ساختمان های پیرامون آن در سده ی هشتم بنیاد نهاده شده، گر چه به گواهی آثار بازمانده، پیش از روزگار شیخ صفی در آنجا ساختمان هایی بوده است. ولی آنچه امروز دیده می شود از شیوه ی آذری و افزوده های پس از آن شیوه ی اصفهانی است که از شاهکارهای معماری بشمار می رود.
ساختمان های پیرامون آرامگاه یا گنبد الله الله در برگیرنده ی خانقاه چینی خانه، آرامگاه شاه اسماعیل و بی بی آغا ماه منیر، حرم خانه، جنت سراء تالار تنبی و چله خانه می باشد.
•منزل و خانقاه شیخ صفی در همین مکان قرار دارد، و بر طبق وصیّت شیخ ، جنازه اش را در اتاقی جنب خلوتخانه و باغچه و حوضخانه دفن کردند و بر قبر او بنایی ایجاد کردند تا علاوه بر مقبره شیخ صفی و مرقد شاه اسماعیل اول - آرامگاه‌های دیگری از شاه زادگان صفوی و فرزندان وی را در این بقعه و محل شهیدگاه قرار دهند. به گفته بیوک جامعی (۱۳۷۹)، مجموعه نفیس بقعه شیخ صفی‌الدین به نام عارف نامدار شیخ صفی‌الدین اردبیلی جد سلاطین صفویه، در سال ۷۳۵ ه. ق. به دست فرزند وی صدرالدین موسی بنا شد. پس از شروع حکومت صفویه، به سبب ارادت شاهان صفوی به جد خود، واحدهای مختلفی به این مجموعه اضافه شد. به ویژه در دوره شاه عباس اول و از آن جا که وی ارادت فراوانی به شیخ صفی الدین داشت و بسیار به زیارت مقبره وی می‌رفت، برای تکمیل و تزیین این اثر، کارهای فراوانی صورت گرفت. در عصر صفوی، بقعه شیخ با حضور استادان بزرگ عهد صفوی چنان به زیور آراسته شد که هم چنان پس از گذشت چندین قرن به عنوان یکی از مفاخر تاریخی و فرهنگی ایران به شمار می‌آید.
•یکی از موارد منحصربه‌فرد این مجموعه این است که این بقعه حاوی ده‌ها اثر بدیع در مضامین مختلف رشته‌های هنری است که از آن جمله می‌توان به عالی‌ترین نوع کاشی کاری معرق و مقرنس و گچ‌بری کتیبه‌های زیبا و نفیس و خط خطاطان بزرگ دوره صفوی (میر عماد، میر قوام الدین، محمد اسماعیل و...) منبتهای ارزنده، نقره کاری، تذهیب و طلاکاری، نقاشی و تنگ بری و غیره اشاره کرد. این اثر از ساختار معماری فخیمی برخوردار است که گرد هم آمدن فضایل هنری نامبرده، آن را در مجموعه‌های تاریخی ایران شاخص و متمایز نموده‌است.
سردر ورودی
•سر در ورودی بقعه در جبهة شرقی میدان عالی قاپو قرار دارد که درِ دو لنگة چوبی آن به حیاط بزرگ باز می شود. در مقابل این سردر، در جانب غربی همین میدان ، سردر اصلی بقعه به نام عالی قاپو قرار داشته است که در دوران شاه عباس دوم به دست یوسف شاه بن ملک صفیا ساخته شده بود. به استناد کتیبة معرّق بدنة این سردر، که در انبار بقعه نگهداری می شود، کاشیکاری آن را اسماعیل بن نقّاش اردبیلی در 1057 انجام داده است . این سردر در 1321 ش بکلی برچیده شد
مقدمه
uمسجد جامع نیریز:
این بنا در شهرستان نیریز در 220 کیلومتری جنوب شرقی شیراز واقع گردیده و یکی از قدیمی ترین مساجد ایران است که به تأسی از معماری دوره ساسانی، با نقشه یک ایوانی ساخته شده و در طی دوره های بعدی، الحاقاتی بدان افزوده شده یا تعمیراتی در آن به عمل آمده است.
یکی از گمان‌هایی که در مورد اسم نی ریز می‌برند نام نیزه ریز میباشد که به خاطر نیزه سازی در دوره هخامنشی میباشد.
نقشه کنونی مسجد عبارت از یک صحن مربع مستطیل، دو ایوان جنوبی و شمالی، رواق ها و شبستان های اطراف صحن است . با توجه به بررسی هایی که توسط آندره گدار صورت گرفته، بخشی اصلی و قدیمی مسجد، ایوان عمیقی به طول 18 و عرض 5/7 متر است که با طاق گهواره ای- با شکستگی قوسی اندک - پوشش یافته است.
تاریخچه
مسجد جامع فهرج به عنوان کهنترین مسجد باقی مانده در ایران زمین در زمان سعید بن عثمان در سال 45 ه.ق بنا گردید.
نقشه این مسجد و قرارگرفتن محراب آن در محور عرضی و تزیینات بکار رفته در آن،حاکی از آن است که این بنا در صدر اسلام بنا گردیده است.
این بنا کاملا به سبک وسیاق معماری عصر ساسانی بنا گردیده ونقشه اصلی آن بسیارساده می باشد و در واقع تقلیدی از طرح و شکل مسجد النبی است.
سامان دهی مسجد جامع فهرج:
مسجد جامع فهرج اولین بار توسط زنده یاد استاد محمدکریم پیرنیا در سال ١٣۴٩ به جامعه علمی ایران معرفی شد .
توصیف بنا
مسجد جامع فهرج در روستایی به همین نام در جنوب شرقی و 22کیلومتری شهریزد قرار دارد. این بنا در بخش قدیمی روستا و در سمت جنوب شرقی فضای مربع شکل کوچکی که به "حسینیه" معروف می باشد، قرار گرفته است.
طرح کلی مسجد از یک شبستان و رواقی به دور یک حیاط مرکزی تشکیل شده است عمق این شبستان دو دهانه وعمق رواق آن یک دهانه میباشد.
محراب که بر سمت قبله تا کید می کند از جمله ویژگی های معماری مساجد ایرانی در این دوران است.
یکی از اصیل ترین ساختمان های شیوۀ خراسانی، مسجد جامع فهرج است.
بررسی ازدیدگاه معماری
معماری این مسجد ،بجز پلان آن، کاملا ساسانی بوده و همه تزیینات به شیوه پیش از اسلام است.
طرح اصلی مسجد، بسیار ساده است و شبستانی با ده دهانه دارد.
قوس ها، همه ناری (بیضی) است و طاق ها نیز ناوی و آهنگ است و مانند بنا های پیش از اسلام، بلندی و افراز شکوهمندی دارد.
مدرسه خان شیراز
معمار : استاد حسین شماعی
سال ساخت : ۱۰۲۴ هجری قمری
سبک (دوره): صفویه
محل دقیق : شیراز
توضیحات:
بنای تاریخی مدرسه خان در شهر شیراز قرار گرفته است . این بنای تاریخی مدرسه ای وسیع و دلباز است که در دوران سلطنت شاه عباس کبیر به وسیله الله وردیخان والی فارس و فرزند او امام قلی خان ساخته شده است .
¨مدرسه خان از جمله بناهای مدارس معروف و بزرگ علوم فقهی دوران صفویه می باشد که در محله اسحاق بیگ شیراز واقع گردیده است ؛ این بنا به همت الله وردی خان افشار والی شیراز و سپه سالار شاه عباس صفوی بنا شد ، پس از مرگ ایشان پسرش سردار نامی ایران ، امام قلی خان در سال ۱۰۲۴ هجری قمری کار بنا را به اتمام رسانده است، زیر بنای این محل که به سبک بناهای درون گرا ساخته شده ۷۶۸۶ متر مربع می باشد.
سردر ورودی این مدرسه با تزئینات بسیار عالی و ارتفاع چشم گیر ، با کاشی های هفت رنگ تزیین شده و گل بوته های روی کاشی ها از جمله شاهکارهای هنر و معماری و کاشی کاری بوده همچنین بالای سردر، یک کتیبه با خط ثلث و با قلم درشت نوشته شده که بیانگر ذوق والای هنر مند ان ایرانی است .
تعداد حجره های ان 92 عدد به حروف اسم مبارک حضرت محمد (ص) است. دو اتاق آن و اتاقهای درس خارج مجمو عا چهارده میشود که با جمع کردن تعدادی از عناصر عدد صد و ده اسم حضرت علی بدست می اید