گوشه ای از تاریخ شکل گیری تهران قدیم
مقدمه
گاهی دانش آموزان ودوستان درمورد تهران قدیم سوالاتی می کنند که یا تحقیق وتامل می توان به سوالات آنها کامل تر پاسخ داد لذا اینکه تهران چگونه ازدیلمی کوچک ومردمانی اندک با خانه های زیرزمینی تبدیل به شهری بی سروبن شده با آسمان خراش ها وبرج های بلند ومیلیون ها نفرمردمی که ازبام تا شام درتلاش هستند ؟
وقتی به دنبال جواب سوالات به کتاب مراجعه کنیم می بینیم که برای پاسخ به این سوالات کتاب های فراوانی دررابطه با تهران قدیم ازبنا های تاریخی ونحوه شکل گیری آن تا خصوصیات اقلیمی وسیاسی واقتصادی و.... به دست نویسندگان بزرگ ایرانی وخارجی به رشته تحریر درآمده است . واکنون این تحقیق مختصر وفشرده شاید بتواند درمورد چگونگی شکل گیری تهران ومجموعه ای ازبناها واماکن متبرکه وقدیمی این شهر بزرگ پاسخگو باشد . انشا ءا....
معنی تهران
درریشه شناسی عامیانه نام واژه تهران را به دوبخش ته + ران تجزیه کرده اند وآن را به معنی فردی که حیوانات یا افراد دیگر راپیش می راند ویا دراعماق ( زیرزمین ) خانه داشته اند البته این معنی نیز برپایه نوشته های یاقوت حموی درمعجم البلدان وزکریا قزویشی درآثار البلاد واخیار العباد است که می گویند :
« تهرانی ها درخانه های زیرزمینی زندگی می کنند »
ازسوی دیگر برخی ازپژوهشگران دو واژه تهران وشمیران را برابر هم گذاشته اند وتهران را مکان مسطح یاد ازمشت وشمیران را مکان که حد آن برکه یا مخزن آب وجود دارد معنا کرده اند به این ترتیب که ( شمی ) به معنی مکان آبدار و(به ) به معنی مکان مسطح یا دشت یا (ران ) پیوند مکانی ترکیب شده اندو دو واژه شمیران وتهران را ساخته اند برینلو که شمی یا نه با پسوند ران ترکیب می شود .
احمد کسروی نیز تهران را جایگاه گرم وشمیران را جایگاه سرد معنا کرده است یا اینهمه تاکنون این نظرجامعیت وقطعیت نهایی یافته وپاره ای ازصاحب نظران با آن موافق نیستند به سخن دیگرتا امروز معنای علمی ودقیق کلمه تهران کد مورد تایید همه پژوهندگان مشخص نشده است .
سقوط ری ورونق تهران
شهرری پیش ازیورش مغول نیز کما بیش رو به و ایرانی داشت زیرا بنا برشواهد تاریخی جنگ های مداوم میان گروههای مذهبی ری خود درویرانی این شهردخیل بوده است .
زکریا قزونی می گوید : دراهل ری بعضی شافعیه اند وبعضی حنفیه ... وتعصب بین الرفین بسیار است .
تا آنکه اکثر اوقات به کارزار می انجامد وهمه وقت ظفر شافعیه را باشد با وجود قلت انها وغالب عادات براهل ری قتل وسقک است .
پس ازمغولان ری ویرانه با یورش تاتار به سردگردگی تیمورلنگ مواجه شد وآنچه که برجای مانده بود نابود شد وشهر یکسره تبدیل به ویرانه گردید ازاین رو شاید بتوان چنین گفت که جمع کثیری ازمردم ری به دیه تهران گریختند ودرآنجا سکونت گزیدند وهمین باعث اعتبار شد واین آبادی را ازصورت دیلمی کوچک درآورد .
شاه تهماسب عامل شهرت تهران
پس ازویرانی کامل ری براعتبار وتوسعه تهران افزوده شد واین آبادی ازصورت دیلمی کوچک بیرون آمد وشمار بسیاری ازمردمان ساکن ری به تهران کوچ کردند ولی شهرت واقعی تهران مربوط به صد سال پس ازتیمور لنگ یعنی دوره شاه تهماسب صفوی پسر شاه اسماعیل دومین پادشاه سلسله صفویه است .
فهرست مطالب:
1- معنی تهران
2- سقطوری ورونق تهران
3- شاه طهماسب عامل شهرت تهران
4- حدومرز تهران با برج وبارو
5- چهاردروازه تهران
6- تهران پایتخت می شود
7- علل انتخاب تهران به عنوان پایتخت
8- مدارس قدیمی تهران تا پایان دوره محمد علی شاه قاجار
9- مدارسی که درعهد قاجار وپیش ازناصر الدین شاه ساخته شد .
10- بقاع متبرکه وامامزاده ها ده تهران قدیم .
11- بقعه سید اسماعیل (ع)
12- بقه سید امام زاده یحیی (ع)
13- بقعه امام زاده زید (ع)
14- بقعه سید ناصر الدین (سید سفرالدین )
15- بقعه سید ولی
16- بقعه امامزاده سید اسحاق
17- امامزاده ابراهیم
18- بقعه چهل تن
19- زیارتگاه پیر عطار
20- بقعه کوچک هفت دختران
21- بناهای معروف دوره ناصری پس ازتوسعه شهر تهران
22- ساختمان شمسی العماره
23- ساعت شمس العماره
24- باغ ایخلخانی
25- باغ فردوس
26- عشرت آباد
27- ارغونیه یا داودیه
28- الهیه ، خور آذین ، خلازیر
29- حمام های تهران
30- گورستان های تهران
31- نتیجه گیری