تاثیر بیداری اسلامی در تغییر سیاسی کشورهای تونس، مصر و لیبی
وقوع جنبش‌های اخیر کشورهای خاورمیانه و جهان عرب، که از اعتراضات مردمی در تونس آغاز و دامنه آن کشورهای مصر، لیبی، یمن، بحرین و غیره کشیده شده، برخی از نقد و تحلیل‌ها را پیرامون ماهیت این تحولات، علل، انگیزه و زمینه‌های رخدادهای گذشته و حال درکشورهای یادشده مطرح می‌کند، در این خصوص تحلیل‌ها و تعابیر متفاوتی در مورد این خیزش‌ها به کار می‌رود که حاکی از برداشت‌ها و تفاسیر گوناگون گاه متعارض است. گذشته از مباحثی مثل خیزش اسلامی یا بهار عربی، تعابیر دیگری نیز به کار می‌رود که عبارتند از: جنبش‌های دموکراسیخواهی، بنیادگرایی رادیکال، دگرگونی سازنده خاورمیانه، رادیکالیسم سیاسی و...
بسیاری از اندیشمندان سعی کرده‌اند از جنبه‌های ویژه در پرتو دیدگاه‌های گوناگون به بررسی علت، چرایی و دلایل خیزش در کشورهای عربی بپردازند، دسته‌ای نقش گروه‌های سیاسی در انقلاب دست گذاشته‌اند و شمار دیگری به نقش عوامل بیرونی وکسانی نقش شبکه‌های اجتماعی و کسانی دیگر به عوامل اجتماعی و اقتصادی پرداخته‌اند، در مورد اتفاقات اخیر شکل گرفته در کشورهای شمال آفریقا، اگر چه تحلیل‌های متنوع و مختلفی ارائه شده است، اما به اعتقاد اکثریت اندیشمندان این تحولات دارای بنمایه‌های قوی اسلامی می‌باشد، از همین رو است که عنوان بیداری اسلامی برای توصیف آن برگزیده شده است.
واژگان کلیدی: بیداری اسلامی، جنبش‌های اسلامی، تغییر سیاسی، کشورهای شمال آفریقا، تونس، مصر، لیبی
فهرست مطالب
فصل اول :مفاهیم و کلیات تحقیق
1 ـ 1 : مقدمه ............................................................................... ........................................................13
1 ـ 2 : بیان مسئله .............................................................................................................................. 14
1-3: اهمیت و ضرورت تحقیق........................................................................................................... 15
1-4: اهداف تحقیق............................................................................................................................. 15
1-4-1: هدف اصلی تحقیق .................................................................................................................15
1-4-2: اهداف فرعی تحقیق........................................................................................................ ..... 16
1-5:سئوالات تحقیق........................................................................................................................... 16
1-5-1:سئوال اصلی.تحقیق................................................................................................................ 16
1-5-2:سئوالات فرعی........................................................................................................................ 16
1-6: روش شناسی تحقیق...................................................................................................................16
1-6-1: روش تحقیق............................................................................................................................ 16
1-6-2: جامعه آماری............................................................................................................................17
1-6-3: روش نمونهگیری ....................................................................................................................17
1-6-4: ابزار گردآوری داده‌ها............................................................................................................. 18
1-6-5:روش تجزیه و تحلیل............................................................................................................... 18
1-7:پیشینه تحقیق............................................................................................................................... 18
1-7-1: کتاب .......................................................................................................................................... 19
1 ـ 7 ـ 2: پایان نامه................................................................................................................................20
1 ـ 7 ـ 3: مقالات....................................................................................................................................22
1-8:محدودیت‌های تحقیق.................................................................................................................... 24
1-9:تعریف مفاهیم................................................................................................................................. 25
1-10: سازماندهی پژوهش...................................................................................................................... 30
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق
2-1: مقدمه ............................................................................................................................................ 32
2-2:بررسی پیشینه‌ی نظریات کلان روابط بینالملل ........................................................................ 33
2-3: چارچوب تحلیلی نظریه سازهانگاری ......................................................................................... 35
2 ـ 4: سازه انگاری و تحولات جهان عرب.............................................................................................41
فصل سوم : تاریخچه بیداری اسلامی
3-1: مقدمه ........................................................................................................................................... 43
3-2:پیشینه بیداری اسلامی................................................................................................................. 45
3-3: تاریخچه شکلگیری جنبش‌های اسلامی .................................................................................. 47
3 ـ 4: اهداف مشترک جنبش‌های اسلامی............................................................................................49
3-5: گرایش و دوره‌های تاریخی جنبش‌های اسلامی ......................................................................... 51
3-5-1:گرایش تمدنگرا-غربگرا........................................................................................................ 52
3-5-2: گرایش تمدنگرا-اسلامگرا..................................................................................................... 53
3-5-3:گرایش اسلامگرایی سنتی ...................................................................................................... 54
3 ـ 5 ـ 4: گرایش اسلامگرایی اصولگرا.............................................................................................55
3-6: درآمدی بر اسلام سیاسی .....................................................................................................57
3-6-1:مبانی بیداری اسلام سیاسی......................................................................................................58
3-6-2: عوامل ظهور اسلام سیاسی......................................................................................................59
3-6-3: تفاوت اسلام سیاسی با جریان بنیادگرایی ............................................................................59
فصل چهارم – بیداری اسلامی : تونس
4-1:مقدمه: .............................................................................................................................................62
4-2:درآمدی بر تاریخ سیاسی تونس................................................................................................... 62
4-3:تونس پیش از انقلاب .....................................................................................................................63
4-4: ویژگی‌های اساسی نظام سیاسی تونس در دوران حکومت بنعلی ............................................64
4-4-1:دیکتاتوری حزبی........................................................................................................................64
4-4-2: اقتدارگرایی و شخصی بودن قدرت.........................................................................................65
4-4-3:فساد گسترده............................................................................................................................65
4 ـ 4 ـ 4: سیاست سازش با رژیم صهیونیستی.................................................................................. 65
4-4-5:سکولاریسم و سیاست ضدیت با دین........................................................ .... ........................66
4-5:بیداری اسلامی در تونس................................................................................................................69
4-5-1:بررسی دیدگاه‌های گروه‌های اسلامی و نقش آن‌ها در نهضت اسلامی تونس...........................70
فصل پنجم: بیداری اسلامی: مصر
5-1: مقدمه.............................................................................................................................................75
5-2:وضعیت و موقعیت مصر.................................................................................................................75
5 ـ 3 : تاریخ سیاسی مصر.....................................................................................................................76
5-4:راهی برای آغاز تحولات بنیادین در مصر ....................................................................................78
5-5: عزتی که لگدکوب شد..................................................................................................................78
5-6:موج اسلامگرایی.............................................................................................................................81
5-7:مهم‌ترین ویژگی‌های حکومت مبارک ..........................................................................................82
5-7-1:فرسودگی حکومت و عدم گردش نخبگان................................................................................82
5-7-2: شخصی بودن قدرت.................................................................................................................82
5-7-3: دموکراسی ظاهری و سرکوب سیاسی....................................................................................82
5-7-4:اقتدارگرایی مبتنی بر هژمونی حزب حاکم: ...........................................................................83
5 ـ 7 ـ 5: سیاست مبارزه با گروه‌های اسلامگرایان........................................................................... 83
5 ـ 7 ـ 6: سیاست سازش با رژیم صهیونیستی..................................................................................85
5-7-7:فساد گسترده در طبقه حاکم ..................................................................................................85
5-8:چگونگی آغاز حرکت‌های انقلابی در مصر....................................................................................87
5-9:بررسی دیدگاه‌های اخوانالمسلمین و نقش آن‌ها در تحولات مصر..............................................90
5 ـ 10: عوامل سقوط مرسی و آینده اسلامگرایان در مصر...................................................................94
فصل ششم – بیداری اسلامی: لیبی
6-1:مقدمه ..............................................................................................................................................98
6-2: وضعیت و موقعیت لیبی ...............................................................................................................98
6 ـ 3: تاریخ سیاسی لیبی......................................................................................................................99
6-4:ساختار سیاسی-اجتماعی لیبی....................................................................................................100
6-5:ویژگی‌های حکومت قذافی ...........................................................................................................102
6-5-1:اتکا به شبکه‌های قبیلگی و خویشاوندی فقدان نهادهای مدرن.............................................102
6-5-2:اقتدارگرایی و سرکوب سیاسی................................................................................................103
6 ـ 5 ـ 3: مبارزه با گروه‌های اسلامگرا................................................................................................103
6-5-4: فساد گسترده..........................................................................................................................103
6 ـ 6: بیداری اسلامی در لیبی..............................................................................................................105
6-7: چگونگی آغاز حرکت‌های مردمی در لیبی .................................................................................106
6-8: عوامل شکلگیری این حرکت‌ها..................................................................................................107
6 ـ9: شاخصه‌های مهم انقلاب لیبی.....................................................................................................107
6 ـ 9 ـ 1: جنگ داخلی .......................................................................................................................108
6 ـ 9 ـ 2: حمایت ناتو از انقلابیون .....................................................................................................109
6 ـ 9 ـ 3: حمایت قطر و عربستان سعودی.........................................................................................109
6 ـ 9 ـ 4: اسلام سنتی ، مشروعیت بخش مبارزه مردم ....................................................................110
6 ـ 9 ـ 5: کشته شدن قذافی و پسرش...............................................................................................110
6-10:مواضع و نقش گروهها به ویژه اخوانالمسلمین در تحولات لیبی................................................111
فصل هفتم: جمع بندی، نتایج و پیشنهادها
7-1: مقدمه ...........................................................................................................................................115
7 ـ 2: جمعبندی....................................................................................................................................115
7 ـ 3: نتایج تحقیق..............................................................................................................................126
7 ـ4: پیشنهادها.................................................. ...............................................................................130
منابع و مآخذ.........................................................................................................................................133