عوامل مؤثر بر ارتقاء تمکین مؤدیان مالیاتی اداره کل مالیاتی
امروزه نقش نظام های مالیاتی در هر کشوری در تأمین درآمدها از محل منابع مالیاتی بر هیچکس پوشیده نیست. در بعد اجتماعی، هدف عمده از وضع مالیات کاهش فاصله طبقاتی و توزیع مجدد درآمدهاست. هدف اقتصادی از وضع مالیاتها، تثبیت نوسانهای اقتصادی، تخصیص بهینه منابع بین بخشهای مختلف و کمک به تسریع فرآیند توسعه بخشی یا منطقه ای می باشد و هدف بودجه ای دولتها از وضع مالیاتها نیز، تأمین مالی بودجه دولت می باشد.
متأسفانه مالیاتها در اقتصاد ایران اثر بخشی لازم و کافی را نداشته چراکه نقش و تأثیر درآمدهای نفتی در تأمین هزینه های جاری علاوه بر اینکه موجب اتکاء درصد بالایی از بودجه کشور به درآمدهای نفتی شده، زمینه رشد هزینه های جاری را نیز فراهم نموده و مانع شکوفایی ظرفیتهای واقعی اقتصاد کشور گردیده و از طرفی دولت را از داشتن یک درآمد ثابت و قابل اطمینان و اعتماد محروم کرده است بطوریکه اکنون با گذشت زمان زیاد این موضوع به یک مشکل اساسی در کشور تبدیل شده است.
توجه بیشتر به نقش مالیات در بودجه دولت و انجام اقداماتی به منظور افزایش سهم درآمدی آن در کشور ضرورت دارد چراکه از یک سو با محدودیت ظرفیت منابع طبیعی و از سوی دیگر به دلایل گوناگون از قبیل ابداع روش های جدید تولید و دستیابی به جانشین های مناسب با نوسان تقاضا و قیمت ها در بازار جهانی روبرو هستیم، از این رو نمی توان مدت طولانی به درآمد فروش منابع نفتی اتکا کرد.
سند چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران در بخش امور اقتصادی در بند 42، بر حرکت برای تبدیل درآمد نفت و گاز به دارایی های مولد به منظور پایدارسازی فرآیند توسعه و تخصیص و بهره برداری بهینه از منابع تأکید خاص کرده است که این امر توجه برنامه ریزان را به سایر منابع درآمد غیر نفتی دولت که در رأس آن مالیات، به عنوان منبع درآمدی قابل اطمینان قرار دارد؛ نمایان می کند. در ماده 2 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بر لزوم توسعه افزایش سهم درآمدهای غیر نفتی ( مالیاتها و سایر درآمدها ) از کل منابع بودجه تأکید شده به گونه ای که تا پایان برنامه چهارم اعتبارات هزینه ای دولت به طور کامل از طریق درآمدهای مالیاتی و سایر درآمدهای غیر نفتی تأمین شود.
دولتها به تنهایی و بدون مشارکت مردم قادر به وصول مالیات نخواهند بود. و در این راستا دولت باید به دنبال یافتن دلایل عدم پذیرش مالیات از سوی مردم بوده و نسبت به رفع آن علت ها اقدام نماید. این پژوهش نیزدر جهت یافتن عوامل موثر بر ارتقاء تمکین مؤدیان مالیاتی می باشد.
قسمتی از متن:
سعی در اشاعه فرهنگ مالیاتی
برای حسن اجرای قانون اگرچه وجود ضمانت اجراء و مدیریت و سازماندهی مطلوب و رعایت اصول مالیاتی شرط لازم به حساب می آیند اما این شرایط کافی نخواهند بود، بلکه فرهنگ و بینش و اعتقاد مؤدیان و مأموران مالیاتی در انجام دقیق وظایف مالیاتی نقش بسزائی خواهد داشت. مأموران مالیاتی را باید در مواجهه با مؤدیان بتوانند در فکر و اندیشه آنان تأثیر بگذارند. مؤدیان نیز باید مستمرأ از طریق مطبوعات و صدا و سیما و سایر رسانه های گروهی نسبت به انجام وظایف قانونی راهنمائی شوند، حتی اهمیت مالیات امروزه ایجاب می نماید که مباحثی از مالیات در دروس دبیرستانی دانش آموزان گنجانیده شود ( رزاقی ، 1388 ، 29 ).1
تا مردم از سنین نوجوانی با این عنصر اجتماعی و اقتصادی آگاهی داشته و با مشاهده نتیجه سیاستهای مالی دولت با میل و رغبت بیشتری با مأموران مالیاتی همکاری نمایند اهمیت فرهنگ مالیاتی بخصوص در دهه اخیر مورد توجه وزارت امور اقتصادی و دارائی قرار گرفته و ضمن انتشار فصلنامه ای به نام " مالیات " که توسط دانشکده امور اقتصادی صورت می گیرد، بعضأ در حدود امکانات موجود اقدام به نشر آگهی ها و تبلیغات مالیاتی از طریق دفتر روابط عمومی و ارشاد نیز می نماید .
21-2- مشارکت مؤدیان مالیاتی در پرداخت مالیات
طراحی، برنامه ریزی و اجرای سیاست های مشارکت مؤدیان مالیاتی نیازمند توجه به الزامات و پیش شرطهایی است. به نظر می رسد دقت و عمل کردن به جای برخی از این الزامات در راهکارها می تواند به پیشرفتهای فزاینده ای در زمینه کیفیت بخشی به قوانین و مقررات، ارائه تسهیلات به مؤدیان مالیاتی و غیره که همگی در رسیدن به آن اتفاق نظر دارند منجر شود. یکی از موارد مهم در این زمینه بررسی و تدوین طرح جامع برنامه مشارکت مؤدیان مالیاتی می باشد. در حال حاضر به دلیل فقدان استراتژی کلان، سیاست مشارکت مؤدیان فاقد طرح جامع زمان بندی شده و مراحل اجرایی است در نتیجه وظایف بخشهای گوناگون و نیز نقش های متفاوت ستاد به درستی معلوم نیست، از سوی دیگر نبود این طرح جامع بررسی و نقد این سیاست را نیز به طور عملی ناممکن می سازد. در صورت استفاده از مشارکت مؤدیان مالیاتی، تأثیر مثبتی در تصمیم گیری ها و فعالیت ها بوجود خواهد آمد. مسئولیت پذیری مؤدیان، اعتماد به نفس داشتن کارکنان، بالا بردن عملکرد سازمان وخوشنودی بالای مؤدیان از جمله تأثیر مدیریت مشارکتی بر کارایی سازمان می باشد.
22-2-پیشینه تحقیق
1- رونالد گامینگس و دیگران[1] ( 2005 ) در مقاله خود تحت عنوان "اثرات روحیه مالیاتی نسبت به تمکین مالیاتی " بیان می کند که کوشش های اجباری سازمان مالیاتی می تواند تمکین مالیاتی را افزایش دهد.
2- کریستینا مورفی[2] ( 2008 ) در مقاله خود تحت عنوان " وادار کردن به تمکین مالیاتی : تنبیه کردن یا تشویق کردن " به این موضوع اشاره دارند که دو استراتژی برای تمکین وجود دارد، اولین مورد استراتژی مبتنی بر تنبیه کردن ودومی مربوط استراتژی مبتنی بر تشویق کردن.
3-لوراسور[3] ( 2004 ) در مقاله خود تحت عنوان " یک مدل اقتصادی از تمکین مالیاتی با تأکید بر اخلاق شخصی و گروهی " هر دو نوع عامل اخلاق شخصی و اجتماعی تمکین را بررسی کرده است. وی در ادامه بیان می کند نرخ های بالای مالیاتی باعث افزایش فرار مالیاتی شده و همچنین مؤدیان هنگامی که دریابند درجامعه افراد زیادی هستند که نسبت به مالیات خود تمکین نمی نمایند، آنها نیز اقدام به فرار مالیاتی می کنند.
4-هنریک[4] ( 2009 ) در مقاله خود تحت عنوان " مسئله فرار مالیاتی و اهمیت اعتماد " مفهوم فرار مالیاتی را از لحاظ ده نوع مختلف مالیات مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و به تغییرات در چگونگی پرداخت مالیاتها می پردازد. وی بیان می دارد به جای بحث پیرامون فرار مالیاتی به عنوان یک پدیده معمول باید مالیاتهای مختلف را بصورت جداگانه بررسی نمود. همچنین در ادامه عنوان می کند کسانیکه به همشهریان خود اعتماد نمی کنند به احتمال بیشتر معتقدند که آنها از پرداخت مالیات طفره می روند اما عدم اعتماد سیاستمداران حتی تأثیر عمیقتری دارد مخصوصأ برای مالیاتهایی که دوباره توزیع می شوند و یا به لحاظ مالی باید پرداخت شوند. از اینرو برای سیایتمداران مهم است تا مورد اعتماد دیگران باشند به منظور اینکه قادر باشند تا مالیاتها را برای حفظ وضعیت رفاهی جمع آوری کنند.
5-مارتینی[5] ( 2003 ) در مقاله خود تحت عنوان " فرار مالیاتی و فیزیولوژی از کنترل های اجتماعی " می نویسد در تصور معمول از علم اقتصاد در فرار از پرداخت مالیات، انتخاب مالیات دهندگان برای اجتناب از پرداخت مالیات به مسئله بیطرفی در سیستم مالیاتی بستگی دارد.
هدف این مقاله ایجاد یک فنداسیون و اساس فیزیولوژی معطوف کردن توجه هایک درباره رفتار انسانی به عنوان یک فرایند پیروی از قوانین و مقررات می باشد. طبق نظریه اصلی مالیات دهندگان با قوانین مالیاتی که اصولأ بتوانند رضایت کاملی از آنها داشته باشند موافق تر هستند.
6-چن[6] (2003) در مقله خود تحت عنوان " فرار از مالیات در الگوی رشد درون رو " در این الگو دولت نرخ مالیات را بهینه می کند، حال آنکه اشخاص فرار از مالیات را بهینه می سازند. این الگو نرخ مالیات، فرار از مالیات و رشد اقتصادی را مورد بررسی قرار می دهد و آنها را با نظام های اقتصادی همانند یکدیگر ( به استثنای آنهایی که دور از فرار از مالیات هستند ) مقایسه می کند. همچنین درباره تأثیرات سه سیاست دولت درباره نرخ مالیات، فرار از مالیات و رشد اقتصادی تحقیقاتی کرد و پی برد که افزایش هزینه ها و جریمه های فرار از مالیات باعث کاهش فرار مالیاتی می شود. درحالیکه افزایش در رسیدگی مالیاتی فرار از مالیات را تنها زمانی کاهش می دهد که هزینه اجرای مالیات خیلی بالا نباشد. قاعدتأ این سه سیاست به علت تأثیر غیر مستقیم آنها بر روی فرار از مالیات و نرخ مالیاتی مطلوب، تأثیرات نامعلومی بر روی رشد اقتصادی دارند. این الگو تنظیم شده تا از نظر کمی تأثیرات سیاستهای ذکر شده در بالا را ارزیابی کند. معلوم شد که این سه سیاست از لحاظ کمی در منبع فرار از مالیات مؤثر هستند اما با آثار رشد کم همراه هستند مگر اینکه حد خارجیت دولت خیلی بالا باشد.
1-G. Cummings, Martinez-Vazquez, Mckee, Torgler.
2-Murphy
3-Loraser
4-Henrick
1- Martti
[6]-Chen
چکیده: 1
مقدمه: 2
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1 مقدمه 4
2-1 بیان مسأله 4
3-1 ضرورت انجام تحقیق. 5
4-1 اهداف تحقیق. 6
5-1 چارچوب نظری تحقیق. 6
6-1- فرضیه های تحقیق. 7
7-1- قلمرو تحقیق. 8
8-1-تعاریف واژه ها ومفاهیم کلیدی. 8
فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق
1-2 مقدمه 12
2-2تاریخچه مالیات ایران. 12
3-2-تعاریف ومفاهیم مالیات.. 14
4-2-مقایسه زکات ومالیات.. 16
1-4-2-وجوه اشتراک.. 16
2-4-2-وجوه اختلاف.. 17
5-2-ویژگیهای نظام مالیاتی کارآمد 18
6-2-ارزیابی نظام مالیاتی ایران. 18
7-2-مشکلات فعلی نظام مالیاتی ایران. 20
8-2-سال مالیاتی. 20
9-2-اشخاص مشمول مالیات.. 20
10-2-معرفی سازمان مالیاتی کشور. 21
11-2-اهداف دولت از وصول مالیات.. 21
12-2-طبقه بندی مالیاتها در ایران. 23
1-12-2-مالیاتهای مستقیم 23
2-12-2-مالیاتهای غیر مستقیم 25
3-12-2-مقایسه مالیات مستقیم وغیر مستقیم 26
13-2-مراحل مالیات از شروع تا زمان قطعی شدن. 27
1-13-2-شناسایی مودی. 27
2-13-2-تشخیص مالیات توسط کارشناس ارشد مالیاتی. 28
3-13-2-بررسی وتائید مالیات تشخیصی توسط رئیس گروه 28
4-13-2-ابلاغ برگ تشخیص به مودی مالیاتی. 28
5-13-2-بررسی پرونده توسط رئیس امور مالیاتی. 29
6-13-2-رسیدگی به اعتراض مودی در هیات بدوی حل اختلاف.. 29
7-13-2- رسیدگی به اعتراض مودی در هیات بدوی حل اختلاف تجدید نظر.. 29
8-13-2-رسیدگی به پرونده در شورای عالی مالیاتی. 30
9-13-2-هیات ماده 251 مکرر. 30
10-13-2-رسیدگی پرونده در دیوان عدالت اداری. 30
11-13-2-وصول مالیات.. 31
14-2-تمکین مالیاتی. 31
15-2-علت نپرداختن مالیات.. 32
16-2-تشویقات وتسهیلات مالیاتی. 33
17-2-مجازاتهای مالیاتی. 34
18-2-تخصص وکارایی ماموران مالیاتی. 36
19-2-عدالت مالیاتی. 36
20-2-سعی در اشاعه فرهنگ مالیاتی. 37
21-2-مشارکت مودیان مالیاتی. 37
22-2-پیشینه تحقیق. 38
فصل سوم: روش تحقیق
1-3-مقدمه 43
2-3-روش تحقیق. 44
3-3-معرفی ابزار گردآوری اطلاعات.. 45
4-3-معرفی جامعه آماری. 46
5-3-بررسی معیارهای نکوئی پرسشنامه تحقیق. 46
6-3-روش تجزیه وتحلیل داده ها 48
7-3-مدل مفهومی تحقیق. 48
فصل چهارم: تجزیه وتحلیل داده ها
1-4-مقدمه 50
2-4-تحلیل توصیفی متغیرهای تحقیق. 50
1-2-4- وضعیت جنسیت ماموران مالیاتی. 51
2-2-4- وضعیت تحصیلات ماموران مالیاتی....................................................................51
3-2-4- وضعیت پایگاه شغلی مأموران مالیاتی...................................... ...........................53
4-2-4-وضعیت سابقه خدمت مأموران مالیاتی..................................................................54
1-3-4- تحلیل توصیفی پرسشهای فرضه یک.....................................................................55
2-3-4- تحلیل توصیفی پرسشهای فرضیه دو....................................................................56
3-3-4- تحلیل توصیفی پرسشهای فرضیه سه...................................................................58
4-3-4- تحلیل توصیفی پرسشهای فرضیه چهار................................................................61
5-3-4- تحلیل توصیفی پرسشهای فرضیه پنج...................................................................65
فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات
1-5 مقدمه 67
2-5 تشریح نتایج آزمون فرضیه ها 67
3-5-نتیجه گیری کلی تحقیق. 69
4-5-پیشنهادها 70
1-4-5-پیشنهادات مبتنی بر یافته های تحقیق. 70
2-4-5-پیشنهادات برای محققان آتی. 71
پیوست ها
پیوست الف : 73
پیوست ب : 80
منابع و ماخذ
منابع فارسی: 84
منابع لاتین: 86
چکیده انگلیسی: 87