بررسی و نقد قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی مصوب سال 77 و ریشه یابی فقهی آن
هدف از این تحقیق تعیین یک سیاست و خط مشی مشخص جهت کمک به قانون گذار در تدوین و تغییر مقررات مربوط به این عنوان است. با توجه به مشکلاتی که از حیث اجرای قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی وجود دارد و قانون موجود بطور کامل آنها را پیش بینی نکرده و در عمل مواجهه با ایراد هست و در عمل مواجه با ایراد هست و در مجموع هدف رفع اجمال و ابهاماتی است که در متن این قانون وجود دارد و لازم است که دانشکده های حقوق و مراکز آموزشی- تحقیقاتی به این قبیل مسایل پرداخته شود به این امید که محاکم کیفری رویة یکسانی در استنباط از قانون نحوة اجرای محکومیتهای مالی در پیش گیرند و بدین ترتیب از صدور آراء متفاوت در رسیدگی به مسائل واحد جلوگیری شود و نظام کیفری هرچه تمامتر منسجم تر گردد و یا سایر نظامهای پیشرفته کیفری در راه مبارزه با بزهکاری و تقلیل جرائم همسو گردد هدف عمده از تنظیم این رساله و بررسی پیرامون آنها دو چیز است یکی نقد مقررات و رویة نادرست و غیر عادلانه در مورد محکومین مالی که هم با کرامت انسانی و عدالت فردی و اجتماعی مغایر بوده و هم مانع رشد و توسعه در کشور است و دیگری تبیین دیدگاه واقعی اسلام در زمینه نحوه وصول دین از مدیون با عنایت به مقتضیات زمان و مکان و تحولات عظیم اجتماعی که ناگزیر در فهم احکام تأثیر گذار است. تا سرانجام قانونگذار در صدد اصلاح آن برآمده و آن را با الزامات بین المللی دولت ایران که تخلف از آن در سطح جهانی و به ویژه مجامع حقوق بشری انتقادات و گاه تصمیماتی را در قالب صدور قطعنامه علیه دولت ایران بر می انگیزد هماهنگ سازد.
فهرست مطالب
فصل اول-کلیات................................................................................................. 1
مقدمه........................................................................................................................................................ 1
هدف تحقیق(اهداف مطالعاتی).......................................................................................................... 6
پیشینه تحقیق(تاریخچه مطالعاتی)................................................................................................... 7
روش تحقیق............................................................................................................................................ 7
بیان فرضیات........................................................................................................................................... 8
سؤالات تحقیق........................................................................................................................................ 8
اصطلاحات تحقیق................................................................................................................................. 9
سیر تاریخی و سابق حبس ممتنع از پرداخت محکوم به........................................................ 12
فصل دوم مبانی فقهی قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی......................... 20
مبحث اول- مسؤولیت محکوم علیه و اعسار در قرآن................................................................ 20
گفتار اول- مسؤولیت ناشی از دین.................................................................................................. 20
گفتار دوم- اعسار در قرآن................................................................................................................. 23
مبحث دوم- سیره فقها در مورد مسؤولیتهای ناشی از دین و اعسار..................................... 25
گفتار اول- مسؤولیتی ناشی از دین در بیان فقها........................................................................ 25
گفتار دوم-وجوب اشتغال بکار مدیون............................................................................................ 32
گفتار سوم- ماهیت حبس مدیون ممتنع از پرداخت دین از نظر فقها................................. 35
گفتار چهارم- مشروعیت حبس در فقه اسلامی.......................................................................... 40
گفتار پنجم- اعسار در سیره فقها و روایات اسلامی................................................................... 45
مبحث سوم- مسؤولیت در حقوق اسلام....................................................................................... 48
گفتار اول- قاعده ضمان ید............................................................................................................... 48
گفتار دوم- قاعده لاضرر..................................................................................................................... 49
گفتار سوم- قاعدة نفی عسر و حرج............................................................................................... 52
فصل سوم- طرز وصول جزای نقدی و محکوم به در قوانین ایران..................... 55
مبحث اول- حکم دادگاه در امر جزایی......................................................................................... 55
گفتار اول- بازداشت بدل از جزای نقدی....................................................................................... 55
گفتار دوم- التزام یا تخییر................................................................................................................. 62
گفتار سوم- عدم تسری حکم ماده یک به محکومین مواد مخدر........................................... 63
گفتار چهارم- جواز یا عدم جواز تسری احکام مندرج در ماده 1 و2 به احکام سابق الصدور
و در حال اجرا...................................................................................................................................... 69
گفتار پنجم- رابطه ایام بازداشت با حبس بدل از جریمه......................................................... 71
گفتار ششم- برگشت پذیری حبس به جزای نقدی................................................................... 76
گفتار هفتم-آیا جزای نقدی قابل تقسیط است؟......................................................................... 77
گفتار هشتم- عیوب بازداشت بدل از جزای نقدی و راه حلهای جایگزین........................... 82
گفتار نهم- سرنوشت ماده 696 قانون مجازات اسلامی............................................................. 87
مبحث دوم- حکم دادگاه در امور حقوقی..................................................................................... 89
گفتار اول-مفهوم ممتنع و چگونگی بازداشت وی....................................................................... 89
گفتار دوم- آثار بازدداشت محکوم علیه ممتنع در امور مالی.................................................. 95
گفتار سوم-تأخیر اجرای حبس....................................................................................................... 98
گفتار چهارم- اعسار از پرداخت محکوم به.................................................................................. 102
گفتار پنجم- آیا ضمان عاقله در پرداخت دیه،در صورت امتناع از تادیه منجر به بازداشت می گردد؟ 108
گفتار ششم- امکان یا عدم امکان بازداشت مدیران و شرکاء اشخاص حقوقی بلحاظ عدم پرداخت محکوم به 113
گفتار هفتم-مستثنیات دین............................................................................................................. 115
گفتار هشتم-ایرادات وارده بر بازداشت محکوم علیه................................................................ 120
گفتار نهم-ماهیت حبس ممتنع از پرداخت محکوم به............................................................ 126
فصل چهارم-معامله به قصد قرار از ادای دین.................................................. 132
مبحث اول- مبنای نظری معامله به قصد فرار از دین.............................................................. 133
مبحث دوم-ارکان جرم انتقال مال به قصد فرار از دین........................................................... 135
گفتار اول-وجود دین یا محکومیت مالی....................................................................................... 135
گفتار دوم-انتقال مال توسط مدیون............................................................................................... 136
گفتار سوم-قصد فرار از ادای دین.................................................................................................. 139
گفتار چهارم- عدم تکافوی باقیمانده اموال برای پرداخت بدهی........................................... 140
مبحث سوم-لزوم آگاهی انتقال گیرنده از قصد بدهکار........................................................... 142
مبحث چهارم- قابل گذشت بودن بزه انتقال مال بقصد فرار از تأدیه دین.......................... 143
نتیجه گیری.......................................................................................................................................... 144
قانون نحوة اجرای محکومیتهای مالی............................................................................................ 151
آیین نامه اجرایی قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی ........................................................ 152
بخش اول جزای نقدی....................................................................................................................... 152
بخش دوم: سایر محکومیتهای مالی............................................................................................... 155
منابع حقوقی و فقهی......................................................................................................................... 157
منابع