شناخت ارتباط میان افسردگی شغلی کارکنان بانک ملی و کارکردهای خانوادگی آنها
با توجه به روند ارتباط تعاملی بین کار و زندگی خانوادگی، جای تعجب نیست اگر کار کانون اصلی زندگی بیشتر افراد باشد، نیاز به نزدیکی، صمیمیت و دیگر نیازهای اجتماعی آنان، احتمال زیاد در محیط کار بیش از هر مکان دیگر بر آورده می شود. کار محور اصلی زندگی ما را تشکیل می دهد، به خصوص به دلیل ساعات طولانی کار و تغییرات در هنجارهای اجتماعی انواع تعارضهای کاری و خانوادگی وجود دارد. آنها شامل تنیدگیهای شغلی، بار کاری زیاد (فشارهای روانی ناشی از تلاش برای انجام نقشهای گوناگونی که با انرژی و زمان فرد همسازی ندارد، تعارض و فشار روانی همراه با ناهمسازی و یا تعارض درباره انتظارات نقش) و نیز مشکلات مربوط به مراقبت از کودک، نگهداری از بزرگسالان و مسایل مربوط به تعادل بین شغل، خانواده ها و نیازهای شخصی می باشد. در نهایت، فشارهای روانی دارای کیفیت واگیر است و به جنبه های دیگر فرد نیز سرایت می کند (بولگر[1] و دیگران 1989).
به احتمال زیاد، مسایل خانوادگی بر زندگی کاری و زندگی کاری نیز آشکارا بر زندگی خانوادگی تاثیر می کذارد. تحقیقات ملی در آمریکا نشان می دهد که 72 درصد مردان و 83 درصد زنان تعارض مهمی را بین انتظارات و نقشهای خانوادگی و کاری تحربه می کنند (کوپر[2] 1992)
تعارضهای کاری و خانوادگی هنگامی به وجود می آید که فشارهای مربوط به نقش و انتظارات در کار خانواده با یکدیگر ناهمساز باشند، مانند زمانی که شرکت در یک نقش، مشارکت در نقش دیگر را غیر ممکن می سازد. به سه طبقه بندی کلی از تعارضهای کار و خانواده می توان اشاره کرد:
تعارضهای مبتنی بر زمان، تعارضهای مبتنی بر فشار روانی و تعارضهای مبتنی بر رفتار. (گرین هاوس و دیگران 1987)
تعارضهای مبتنی بر زمان عبارت است از اینکه چگونه زمان اختصاص یافته به یک نقش باعث کاهش توجه به نقش دیگر می شود، مانند زمانی که ملاقاتهای دیر وقت شبانه با جلسات مدرسه کودک در تعارض است تعارضهای مبتنی بر فشار روانی عبارت است از تجاوز نشانه های تنیدگی مانند خستگی و تحریک پذیری از یک نقش به نقش دیگر تعارضهای مبتنی بر رفتار عبارت است از ناهمسازی رفتار در یک نقش با رفتار مورد انتظار در نقش دیگر، مانند زمانی که از کارمندان در محیط کار عینی بودن و غیر عاطفی عمل کردن و در خانواده گرم یا عاطفی بودن در نقش پرورشی مورد انتظار است.
در یک بررسی بون اورتنر[3] به این نتیجه رسیدند که درگیریهای کاری پدر بر رفتار والدین و خانواده اثر می گذارد به ویژه مردانی که ساعات طولانی کار می کنند، به طور طبیعی وقت کمتری صرف فرزندان و فعالیتهای مشترک زناشوئی می کنند اما این امر بستگی به اولویتهای نقش زن و مرد و نیز انتظاراتشان از ادواج دارد. برای مثال، ارزشها، انتظارات و توقعات در مشاغل معینی کاملا آشکار است و بازتاب آن را می توان در قواعد و رفتار خانوادگی مشاهده کرد.
البته شایان ذکر است که امروزه، نشانه هایی که حاکی از یکی شدن نیازها و ارزشهای کارکنان و اتحادیه ها دیده می شود و بین کار و خانواده رابطه تعادلی به وجود آمده است. ارزشهای رشد شخصی و تعادل بین خانواده، فرد و شغل، ضرورت نیاز به انعطاف پذیری در برنامه کاری، مرخصی‌های خانوادگی، حمایتها و پاداشهای مناسب و نیز غنی سازی محیط کار را بیش از پیش محسوس می سازد. اتحادیه ها به تدریج این نیازها و ارزشها را نوسازماندهی می کنند و انطباق می‌دهند اتحادیه ها برخوردارند. این شرکتها به تدریج فرهنگ و ارزشهای صنفی خود را تغییر می‌دهند تا خط مشی های خانوادگی- دوستانه را بخش مهمی از راهبردهای کسب و کار خود سازند، این همکار و یا رابطه تعاملی بین خانواده و کار، اساس استخدام بهترین کارگران و نگهداری آنان و تامین وفاداری و بهره وری لازم برای شرکتها به منظور حفظ موقعیت رقابت آمیز در دنیای جدید اقتصاد محسوب می شود. (نوابی نژاد 1378)
بر این اساس، در پژوهش حاضر رابطه فرسودگی شغلی با کارکردهای خانوادگی کارکنان بانک ملی مورد مطالعه قرار می گیرد. بدین منظور تعدادی از کارمندان این موسسه با استفاده از روشهای علمی مناسب به عنوان نمونه مطالعه انتخاب گردیده و به وسیله پرسشنامه های دقیق و مناسب در زمینه فرسودگی شغلی و کارکردهای خانواده داده ها جمع آوری شده است.
فهرست مطالب
مقدمه: 1
بیان مساله: 4
اهمیت مساله: 6
هدف کلی: 7
اهداف جزئی: 7
فرضیات: 8
تعاریف نظری و عملی: 8
فرسودگی شغلی: 11
فرسودگی شغلی: 12
تاریخچه مفهوم فرسودگی شغلی: 12
مرحله اولیه یا پیشگام: 13
مرحله تجربی 14
تعاریف مختلف فرسودگی شغلی: 16
نشانه های مرض فرسودگی شغلی: 20
1) تحریک پذیری فزاینده 23
علل و عوامل فرسودگی شغلی 23
الف) عوامل محیطی: 24
1) ویژگیهای شغلی: 24
2) ویژگیهای سازمانی: 25
3- ویژگیهای حرفه ای 25
ب) عوامل فردی 27
1) ویژگیهای جمعیت شناختی 27
2) ویژگیهای شخصیتی 28
3) گرایشات شغلی 29
رویکرد های مختلف نسبت به فرسودگی شغلی: 30
رویکرد تبادلی چرنیس 32
رویکرد روانشناختی- اجتماعی 33
مدلهای فرسودگی شغلی: 34
ب) مدل منابع- نیازهای شغلی: 36
کاهش فرسودگی شغلی: 37
راهبردها و تغییرات فردی: 37
راهبردها و تغییرات سازمانی: 38
خانواده 41
خانواده از دیدگاههای جامعه شناسی: 42
خانواده از دیدگاه ههای روانشناسی: 44
انواع و اشکال خانواده: 46
کارکردهای خانواده از دیدگاههای جامعه‌شناسی 49
حفاظت و نگهداری فیزیکی 52
ارزیابی خانواده و کارکردهای آن از دیدگاه روانشناسی: 54
مدل مک مستر از کارکرد خانواده: 55
حل مساله: 56
ارتباط: 58
نقشها: 58
پاسخ دهی عاطفی: 59
آمیختگی عاطفی: 60
کنترل رفتار : 61
پیشینه تحقیق در رابطه با فرسودگی شغلی : 63
پیشینه پژوهش در رابطه با کارکردهای خانواده: 69
مطالعات انجام شده در خارج از کشور: 71
روش تحقیق: 75
جامعه آماری: 75
نمونه آماری: 76
روش و شیوه عملی نمونه‌گیری: 79
ابزارهای اندازه گیری و چگونگی جمع آوری داده ها: 79
ابزار سنجش فرسودگی شغلی: 80
ابزار سنجش خانواده: 82
روشهای آماری برای تجزیه و تحلیل داده ها: 85
حل مسأله 91
نتیجه گیری و بحث: 93
نتیجه گیری و بحث: 94
نتیجه گیری کلی و پیشنهادهایی برگرفته از یافته های پژوهش: 97
1-5- محدودیتهای تحقیق: 101
پیشنهادهایی برای پژوهشگرهای دیگر: 102
منابع و ماخذ فارسی: 103
منابع و ماخذ لاتین 109
پرسشنامه فرسودگی شغلی مازلاک 111
ابزار سنجـش خانواده 113
پرسشـنامه 115
ابزار سنجش خانواده 118