بررسی و مقایسه میزان اضطراب کلی دانش آموزان دختر و پسر در ازدواج مجدد پدر و مادر
چکیده:
موضوع پژوهش حاضر،و بررسی و مقایسه میزان اضطراب کلی دانش آموزان دختر و پسر محروم از پدر که مادرشان ازدواج مجدد کرده اند و آنهایی که مادرشان بعد از فوت پدر ازدواج مجدد نکرده اند وهمچنین دانش آموزان دخترو پسر دارای هر دو والد اصلی، می باشد که این افراد در پایه سوم راهنماییو در محدوده سن16-14سال قرار گرفته اند و نمونه گیری بصورت تصادفی از کلیه مدارس راهنمایی دخترانه و پسرانه شهر تهران در سال تحصیلی84-83 انجام گرفته است 0
بررسی و مقایسه به وسیله اجرای آزمون اضطراب آر0بی0کتل صورت گر فته است وهمچنین پرسشنامه ای به منظورتفکیک دانش آموزان محروم از پدرکه مادرشان ازدواج مجدد کرده اندودانش آموزان محروم از پدرکه مادرشان ازدواج مجدد نکرده اند همچنین بررسی نظارت آنها دراین امر تهی هشده واز دانش آموزان خواسته شد که پس از اتمام پاسخگویی به آزمون به سوالات این پرسشنامه جواب دهند.
سرانجام اینکه فرض کلی پژوهش مبنی بر معناداربودن تفاوت میزان اضطراب دانش آموزان محروم از پدرکه مادرشان ازدواج مجدد کرده اند وآنهایی که مادرشان ازدواج مجدد نکرده اند تایید نشد0 البته بین میانگین این دو گروه تفاوت وجودداشت بطوریکه میانگین اضطراب گروه اول کمتر ازمیانگین اضطراب گروه دوم بود0 ولی دوفرض دیگر پژوهش مبنی برتفاوت میزان اضطراب دوگروه ذکرشده دربالا بادانش آموزان دارای هردو والدتایید شد0 همچنین مطابق بانتایج پاسخهای دانش آموزان به پرسشنامه دوم اینطور گزارش می شودکهاکثرا" باامرازدواج مجدد مادرمخالف بوده وآنهایی که مادرانشان ازدواج مجدد کرده اند دلیل این امررابیشتراصرار اطرافیان می دانند.
تقدیم به : پدرومادرم، عزیزانی که وجودشان برایم همه مهرووجودم برایشان همه رنج ، آنان که فروغ نگاهشان، گرمی وروشنی رویشان سرمایه های زندگی ام بوده وخواهد بود.
خواهرانم، که محبت هایش را هرگز فراموش نخواهم کرد
تقدیر:
اینک که به لطف ایزدمنان موفق شدم دوره به یادماندنی دانشگاه راپشت سربگذارم برخودلازم می دانم که به رسم ادب
وسنت نیکوی سپاس ازتمام اساتید بزرگواری که توفیق شاگردی درمحضرشان راداشته ام سپاسگزاری نمایم بویژه ازاستاد محترم وعزیزم جناب آقای سعید بهشتی که درانجام این
پژوهش مراازراهنماییهاوحمایتهای بی دریغ خویش بهره مند ساخته اند کمال تشکر و قدردانی رادارم.
فصل اول
بیان مسئله
مقدمه
ازدواج مسئله مهمی است که بسیار سفارش شده است زن ومرد افریده شده اند تا درکنار یکدیگر قرار گرفته وآرامش یابند . زن ومردی که هر کدام تنها زندگی می کنند می توانند باازدواج به افق تازه ای از زندگی دست یافته و بامشارکت یکدیگر بسیاری از مشکلاتشان را که شاید به تنهایی از عهده حل انها بر نمی امد ند را حل کنند وهمچنین از نظر سلامت روانی نیز تامین می شوند.هر چند ممکن است بعضی از ازدواج ها سرانجام خوشایندی نداشته باشد.
و کانون به علت های مختلف از هم بهپاشد ولی در مجموع می توان گفت که در روزگار پر کشمکش امروز ، شاید تنها جای امنی که می توان یافت محیط خانه و زندگی در کنار افراد خانواده است .
در خانواده علاوه بر حضور زن ومرد که بعد ها نقش مادر وپدر را بر عهده می گیرند ، فرزندانی نیز وجود دارند
که تر بیت وپرورش آنها بسیار حائز توجه واهمیت است وپدر ومادردر قبال این امر نقش اساسی برعهده دارند که باید بامشارکت یکدیگر این نقش راایفا کنند . حال اگر هر یک از آنها در انجام وظیفه خود کوتاهی کنند یا اینکه در محیط خانواده حضورنداشته باشد عوارض ناگواری در پی خواهد داشت که دامنگیر همه اعضای خانواده مخصوصاً فرزندان خواهد شد، چرا که فرزنان والدین خود را تنها تکیه گاه خویش دانسته ودرغیاب آنها ممکن است دچارآسیب های جبران ناپذیری شوند.
عدم حضور والدین می تواند علل های مختلفی همچون طلاق مرگ آنها سفرهایطولانی و... داشته باشد که واکنش فرزندان در قبال هر کدام متفاوت است . آنها ممکن است از والد تنها انتظار زیادی داشته ودائم نگران باشند که آینده آنها چه خواهدشد . وظیفه والد تنها نیز بسیارمشکل می شود چرا که باید در یک لحظه هم نقش پدر را بازی کندوهم مادرراوتمام مسئلولیت های زندگی را به تنهایی به دوش بکشد.ااو باید تصمیم بگیرد که چگونه ازعهده وظایف خود برآید وکوچکترین تصمیم او در مورد اداره ی زندگی می تواند تاثیرات عمیقی برکل ساختار خانواده مخصوصافرزندا وسلامت روانی آنها داشته باشد. والدتنها ممکن است تصمیم به ازدواج مجدد بگیردتابتواند بامشارکت همسر جدید خود مشکلات رابهتر حل کند . فرزندان در قبال این امر واکنش های متفاوتی خواهند داشت که البته بر اساس سن وجنس آنها متفاوت می باشد .
البته کیفیت تاثیر ازدواج مجدد هنوز بطور مطلق بیان نشده واحتیاج به بررسی وتحقیقات گسترده ای دارد .
باتوجه به میزان وتعداد زیاد خانواده های تک سرپرست و واکنش های اطرافیان و جامعه در قبال این مسئله به نظر می رسد بایستی ابعاد مختلف آن مور د بررسی قرار گیرد تا شاید نتایج این پژوهشها بتواند پشتوانه تصمیم زنان ومردان همسر از دست داده جهت اخذ مناسب ترین تصمیم ها و تامین بهترین شرایط برای خود و فرزندانشان وهمچنین روشن شدن وظا یف ناپدری ونامادری در برابر فرزندان باشد .
بیان مسئله
درنظام فرهنگی هر جامعه ،نها د خانواده نقش اساسی بر عهده دارد ،امروزه بر خلاف آنچه درگذشت مرسوم بوده ، الگوی تازه ای از مشارکت زن و مرد درانجام امور خانه و تربیت فرزندان پدید آمده است که از آن جمله ،نقش پدر در رسیدگی به فرزندان و دقت در تربیت آنان است . تجربه تازه استفاده از ظر فیت فرزندان توسط پدران نشان داده است که کارکرد آموزشی خانواده دو چندان شده و تعامل والدین -کودکان معنای عمیق تری یافته است (فضائلی هاشمی،1381)
بیشتر ما فکر می کنیم تاثیر گذ اری پدران بر فرزندان خود ،به شکلی مستقیم از طریق ارتباط رو در رو ی روزانه صورت می گیرد و با این تصور عده ای فکر می کنند که تاثیر پدران بر فرزندان کمتر از مادران است زیرا وقت کمتری را با بچه ها می گذرانند .اما چنین تصوری لزوما درست نیست ،پدرانی که به نحو مطلو بی در دسترند ،می توانند الگوی پشتکارو انگیزه موقیعت بیشترفرزند خود باشند ،فرصت مکرربرای مشاهده و پیروی از یک پدرشایسته به رشد توانائی آموزشی و حل مسئله فرزندان کمک می کند( فضائلی هاشمی، 1381)
حذف نقش پدرخانواده فقدان او می تو ا ند عوارض جبران ناپذیری برساخت خانواده، مخصوصا فرزندان داشته باشد.
در غیاب پدر که یکی از دلایلش می تواند فوت او باشد مادر باید به تنهایی تمام مسئولیت زندگی و فرزندان را به عهده بگیرد وکی نیست که با مشکلات وموانعی روبرو خواهد شد که شاید مبارزه بااین مشکلات ازعهده او بر نیاید.
بعضی مادران بدنبال ازدست دادن همسر خود،ممکن است تصمیمبه ازدواج مجدد بگیرند و در نتیجه امروزه با متداول شدن این امر بررسی تاثیرات آن بسیار ارزشمند خواهدبود.
ازدواج مجدد مادر و ورود ناپدری در خانواده هر چند مزیتها ی مشخص چندی از جمله کاهش فشار اقتصادی بر مادر ، کمک به تربیت فرزندان ، رها شدن مادر خانواده از انزوا وتنهایی و.....را دارد، مشکلات زیادی را نیز به همراه داشته باشد .البته این مشکلات در ابتدای امر کاملا عادی است و شاید در طولانی مدت حل شود .
با ازدواج مجدد مادر ،دوفرهنگ خانوادگی متفاوت در یک خانه جمع میشوند و فرصت نیست تا زوجها تفاوتهای خود راچاره کنند ،در صورتیکه در اولین ازدواج معمولافرصت دارند پیش از آنکه بچه ها بزرگ شوند اختلافاتشان را حل کنند . فرزندان نیز در صورت ازدواج مجدد اغلب نسبت به تحمیل ارزشها ،احکام و کارهای روزمره خانواده جدید حساس هستند و واکنش نشان می دهند ، همچنین آنها ناپدری را جانشین پدر اصلی خود می دانند و ممکن است علاقهای به او نداشته باشند ( فضائلی هاشمی ، 1381 (
با توجه به وجود این مسائل متوجه می شویم که خطرات بسیاری ممکن است فرزندان و سلامت روانی آنها را تهدید کند که پرداختن به آنها حائز اهمیت است .
در این پژوهش ، پژوهشگر به دنبال آن است که پس از انتخاب تصادفی دانش آموز دختر و پسر سوم راهنمایی کلیه مدارس شهرستان تهران در سال 84-83 که در سه گروه محروم از پدر که مادرانشان ازدواج مجدد کردهاند و آْنهایی که مادرانشان ازدواج مجدد نکردهاند و همچنین گروهی از دانش آموزان دارای هر دو والد اصلی و اجرای آزمون اضطراب کتل ،میزان اضطراب آنها را به علت اینکه اضطراب یکی از مهمترین عوامل تهدید کننده سلامت روانی افراد است ، مقایسه و رابطه آنها را ارزیابی کند .
طرح پژوهش
روش پژوهش
پژوهش حاضرازنوع پژوهش حاضرازنوع مطالعات علی __ مقایسه ای است ازآن جهت که اثرات متغیر پیش بینی( ازدواج مجدد ویا عدم آن بعداز مرگ پدر) رابر روی متغیر ملاک ( میزان اضطراب فرزندان) بررسی می کند وبه
مقایسه نتایج آن با یکدیگر وبا فرزندان دارای هردو والد می پردازد.
میزان اضطراب افراد مورد نظر پژوهش به روش آزمایشی وبا اجرای آزمون اضطراب کتل محاسبه گردیده است.
جامعه آ ماری
جامعه شامل گروهی ازافراد است که یک یا چند صفت مشترک دارند واین صفات مورد توجه پژوهشگر است (مصاحبی، 1381):
جامعه آماری این پژوهش را کلیه دانش آموزان دختروپسرپایه سوم راهنمایی شهر تهران تشکیل می دهند که شامل سه گروه می با شند:
1) جامعه دانش آموزان دختر وپسر سوم راهنمایی که دارای هردو والد اصلی هستند(گروه کنترل)
2) جامعه دانش آموزان دختر وپسر پایه سوم راهنمایی که محروم از پدربوده ومادرانشان ازدواج مجدد کرده اند.
3) جامعه دانش آموزان دختر وپسر پایه سوم راهنمایی که ازمحروم از پدربوده ومادرانشان ازدواج مجدد نکرده اند.
نمونه و روش نمونه گیری
نمونه گروه کو چکتری از جامعه است که برای مشاهده وتجزیه و تحلیل انتخاب شده است .
پژوهشگربر اساس اطلاعا تی که از گروه نمونه جمع آوری می کند، اقدام به نتیجه گیری برای کل جامعه می نماید( مصاحبی،1381).
شیوه نمونه گیری در این پژوهش ، بصورت نمونه گیری تصادفی می باشد که از سه جا معه مشخص شده 30نفر بصورت تصادفی ( 15 نفر دخترو15نفرپسر) انتخاب شده است.
شیوه جمع آوری اطلاعات
فنون وابزار مورد استفاده در این پژوهش به شرح زیر می با شد:
1) فیش برداری از منابع مختلف از جمله کتاب ، پایان نامه وسا یتها ی اینترنتی
2)استفاده از آزمون اضطراب آر. بی . کتل برای ارزیابی اضطراب افراد نمونه که به صورت
تصادفی انتخاب شده اند :
این مقایسه اضطرابی احتمالا مؤثرترین ابزاری است که بصورت یک پرسشنامه کوتاه فراهم آمده است که می تواند مکمل تشخیص بالینی باشد ونتیجه عینی با هدفهای پژوهشی بدست دهد.
این پرسشنامه را می توان بدون مراقبت بکار بست، بدین معنی که وقتی مراجع در اتاق انتظار است می تواند به چهل ماده تست در تقریبا پنج دقیقه پاسخ دهد ( سوالات ضمیمه پژوهش شده است).
جنبه خصوصی این موقعیت تا وقتی که هنوز فرد شناخته شده نیست ناراحتی کمتری برای او به دنبال دارد ومو جب می شود که وی بیش از موقعیت مصاحبه مستقیم ، عینی وصادق باشد، زیرا انحراف وتاثیری که بر اساس تلقین ایجاد می گردد دراین موقعیت به مراتب کمتر است. این مقیاس اضطراب را می توان درهردوجنس ودرهمه سنین بعداز 15-14سالگی ودرهمه فرهنگها به کار بست. تصحیح پرسشنامه نیز به کمک پنجره تصحیح ودرکمتر از پنج دقیقه صورت می پذیرد . نمره اصلی یاکلی به صورت یک نمره طرازشده اضطراب کلی ازمجموع امتیازات 40سؤال آزمون بدست می آیدکه می توان آن را باتوجه به دستورالعمل زیر تفسیر کرد:
» نمره بین0تا3نشان دهنده شخصی آرا م ،بلغمی، راحت وتنش زدوده است.
» نمره بین 4تا6 نشان دهنده درجه متوسط اضطراب است.
» نمره 7تا8 نشا نگر شخصی است که ممکن است به طور مشخصی یک روان آزرده مضطرب باشد.
» نمره 9تا10 معرف فردی است که به وضوح، خواه به منظوراصلاح موقعیت خود وخواه به منظور مشورت یا روان درمانگری به کمک نیاز دارد.
رعایت این نکته دراجرای تست ضروری است که نباید به آزمودنی گفت که اورا به کمک تست اضطراب پاسخ می د هند ، بلکه باید از تست به عنوان ورقه خود تحلیل گری یاد کرد.
ازآغازسال1367باهمکاری از دانشجویان رشته روانشناسی دانشگاه تهران درراه تبیین هنجارایرانی برای این تست اقدام شد ( دادستان و منصور،1376).
3) علاوه براجرای آزمون کتل ، دراین پژوهش از پرسشنامه ای شامل 13سؤال استفاده شده است که توسط
دانش آموزان محروم از پدر تکمیل شده است.
اعتبار وروایی پرسشنامه اضطراب کتل
دررابطه با اعتبار این آزمون باید گفت که از طریق همبستگی مقیا سها با عامل های موجود دراین آزمون بایک عامل عمومی ( نوروز گرایی) که توسط کتل وهمکارانش بر اساس فقدان سازش پذیری، خستگی مفرط، تمام
شدن انرژی و انعطاف پذیری بدست آمده است مشخص می شود که ازاعتباروروایی بالایی برخوردار است
( دادستان و منصور،1368).
همچنین تمایز اضطراب ونوروز براساس عامل ساختن طیف وسیعی ازپاسخ های رفتاری درتست های عینی آزمایشگا هی که نشان دهنده مو قعیت ها در ابعاد بسیار کوچکترهستند پی ریزی شده وبامحاسبه همبستگی بین نمرات حاصل ازاین مجموعه های تستی و تشخیص ها وارزشیابی های روانی مورد تأیید قرار گرفته است ( دادستان ومنصور،1368).
بین دو پرسشنامه NPE (NEUROTIC PERSONALITY FACTOR ) کتل که به اندازه گیری عامل نوروز ومقیاس اضطراب کتل بطور کلی یک همبستگی قوی بدست آمده است.همچنین بین مقیاس اضطراب کتل و6 عامل از 16 عامل پرسشنامه شخصیت کتل همبستگی بالایی بدست آ مده است.
روش اجرای آزمون
پس از ملاحظات مقدماتی لازم، برای برقرار کردن یک رابطه خوب با بیمار یا آزمودنی، آزمونگره تست رادرمقابل اوقرارداده وازاو می خوا هد که آن را تکمیل کند، بدین ترتیب اجرای تست بصورت فردی اجرا می شود.
نباید به آزمون گفت که اوبه یک تست اضطراب پاسخ می دهد ، بلکه باید ازتست به عنوان ورقه خود تحلیل گری یاد کرد. آزمونگرباید ضرورت صداقت درپاسخ دادن را مورد تأ کید قرار داده ونیز خاطر آزمودنی را از این بابت که نتایج محرمانه است، آسوده بسازد. پاسخ ها روی ورقه تست یادداشت می شود ومدت پاسخ دادن برای فردی با ظرفیت خواندن متوسط درحدود پنج دقیقه است. به هر شخصی که وقت بسیارزیادی صرف پاسخ دادن می کند بایدیادآورشد که نخستین پاسخ به هر سؤال مورد نظر است.
روش آماری
برای تجزیه و تحلیل آماری نتایج این پژوهش پس ازاجرای وپرسشنا مه ها وبدست آوردن نمرات ، ابتدا جدولی از نمرات خام افراد سه گروه عنوان شده، به تفکیک جنسیت دررابطه با آزمون اضطراب کتل وپرسشنامه ضمیمه آن تهیه می گردد. سپس میانگین نمرات این سه گروه مشخص وبرای تعیین معناداری تفاوت بین میانگین ها وآزمون فرضیه ها ازفرمول تحلیل واریانس استفاده می شود.