وضعیت مدیریت آموزشی در منطفه و میزان انطباق برنامه درسی اجرا شده با آن
وظیفه نظام آموزشی ایجاد و انتقال رفتارها و نگرشهای مطلوب و مورد نیاز جامعه و فراگیران از طریق برنامههای درسی با هدایت معلمان است. در نظام کنونی ما تأکید بر مواد و محتوای درسی نسبت به سایر مؤلفههای آموزشی بیشمار است و «کتاب درسی یکی از مهمترین مراجع و منابع یادگیری دانشآموزان محسوب میشود و یکی از مهمترین نقشها را ایفا مینماید به عبارت دیگر در کشور ما بیشتر فعالیتهای آموزشی در چارچوب کتاب درسی صورت میگیرد» در نظام آموزش و پرورش رسمی ما، فعالیتهای سازمان نهضت سوادآموزی به لحاظ مخاطب کمسواد و بیسواد که رقم قابل توجهی از جمعیت ۱۰ سال به بالا کشور را شامل میشود از اهمیت خاص و قابل توجهی برخوردار است.تحقیقات نشان داده که سوادآموزی در توسعه اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، دینی و سیاسی اثر مثبت داشته است که در این میان سهم منابع و کتابهای آموزشی را نباید نادیده گرفت. محتوای کتابهای آموزشی بزرگسالان نقش حیاتی در بهبود زندگی آنها دارد و اگر در ارتباط با مسائل و نیازهایشان باشد مورد استفاده قرار گرفته و عملاً مؤثر خواهد بود. آموزش سوادآموزان زمانی نقش خود را خوب ایفا میکند که محتوای آموزش تدوین شده دربرگیرنده اهداف برنامه درسی باشد.سازمان نهضت سوادآموزی نیز براساس مصوبه هشتصد و سی و سومین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش موظف به اجرای ساختار جدید (مرحله اول آموزش بزرگسالان) شد؛ این مرحله در سه عنوان دوره تعریف شده است: ۱ـدوره سوادآموزی ۲ـ دوره تحکیم سواد ۳ـ دوره انتقالاولین دوره از مرحله آموزش بزرگسالان (دوره سوادآموزی) به منظور دستیابی افراد بزرگسال به حداقل سواد است که به منظور تحقق اهدافی مبنیبر: کسب مهارت خواندن و نوشتن ـ فهم و درک متون ساده فارسی ـ انجام محاسبات ریاضی در حد چهارعمل اصلی ـ آشنایی با قرآن و کسب مهارتهای اولیه روخوانی قرآن ـ آشنایی بیشتر با معارف دینی و فرهنگ اسلامی به میزان حداقل ۴۰۰ و حداکثر ۵۰۰ ساعت آموزش طراحی و اجرا میشود. برای تحقق اهداف فوق در این دوره، دو عنوان کتاب سواد آموزی 1 و 2 طراحی و در چرخه فرآیند آموزش قرار گرفته است. به منظور تعیین میزان مناسب بودن محتوای تعیین شده برای فراگیران باید محتوا مورد ارزشیابی قرار گیرد و از جنبههای مختلف تحت عنوان تحلیل کتب درسی بررسی شود. یکی از این جنبهها اهداف برنامه درسی دوره سوادآموزی است که در قالب دو کتاب تدوین شده است. به منظور تعیین میزان کفایت و پوشش محتوای تعیین شده برای سوادآموزان نیز لازم است محتوای این دوره مورد ارزشیابی قرار گیرد، هرچه میزان انطباق محتوای کتابهای درسی با اهداف تعیین شده بیشتر باشد توفیق تحقق اهداف دوره بیشتر خواهد بود. در این راستا پژوهش حاضر در صدد است محتوای دورهی سوادآموزی را در راستای کفایت و پوشش اهداف برنامه درسی دورهی سوادآموزی برای کتابهای تازه تالیف بررسی کند(علاقه بند،1384). بنابراین پژوهشگر به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که آیا برنامه های درسی اجرا شده مدیریت آموزشی با نیاز های دانشجویان منطبق است ؟
فهرست مطالب.. 2
مقدمه. 3
بیان مسئله. 4
اهمیت و ضرورت پژوهش... 6
اهداف پژوهش... 7
تعاریف عملیاتی و نظری.. 8
مدیریت آموزشی.. 8
برنامه ریز درسی.. 8
مفاهیم نظری.. 9
فراگرد مدیریت.. 9
تعریف مدیریت آموزشی.. 9
ضرورت مدیریت آموزشی.. 10
اهداف مدیریت آموزشی.. 11
مهارتهای سهگانه مدیریت.. 11
کارکردهای مدیریت آموزشی.. 12
ویژگیهای مدیر آموزشی.. 13
ضرورت و اهمیت مدیریت آموزش... 14
مفاهیم و تعاریف مدیریت آموزشی.. 15
ماهیت رشته مدیریت آموزشی.. 17
مشهورترین اندیشمندان رشته مدیریت آموزشی.. 18
برنامه ریزی درسی.. 21
عوامل مهم در افت تحصیلی دانشجویان عبارتند از. 23
راهکارهایی برای کاهش افت تحصیلی.. 26
مدیریت آموزشی و افت تحصیلی.. 29
ارزیابی آموزشی.. 32
نتیجه گیری.. 34
پاورپوینت-دیوار برشی فولادی چیست و چگونه اجرا میشود.
همه چیز درباره دیوار برشی
دیوار برشی
با نیروهای جانبی مؤثر بر یک سازه ( در اثر باد یا زلزله ) به طرق مختلف مقابله می شود که اثر زلزله بر ساختمانها از سایر اثرات وارد بر آنها کاملا متفاوت می باشد . ویژگی اثر زلزله در این است که نیروهای ناشی از آن به مراتب شدیدتر و پیچیده تر از سایر نیروهای مؤثر می باشند . عناصر مقاوم در مقابل نیروهای فوق شامل قاب خمشی ، دیوار برشی و یا ترکیبی از آن دو می باشند . استفاده از قاب خمشی به عنوان عنصر مقاوم در مقابل نیروهای جانبی بخصوص اگر نیروهای جانبی در اثر زلزله باشند احتیاج به جزئیات خاصی دارد که شکل پذیری کافی قاب را تأمین نماید .این جزئیات از لحاظ اجرایی غالبا دست و پاگیر بوده و در صورتی می توان از اجرای دقیق آنها مطمئن شد که کیفیت اجرا و نظارت در کارگاه خیلی بالا باشد از لحاظ برتری می توان گفت که دیوار برشی اقتصادی تر از قاب می باشد و تغییر مکانها را کنترل می کند در حالی که برای سازه های بلند قاب به تنهایی نمی تواند در این زمینه جوابگو باشد . حال به ذکر چند نمونه از دیوارهای برشی می پردازیم :
1-دیوار های برشی فولادی : بعضی مواقع ورقهای فولادی به عنوان دیوارهای برشی بکار می روند . برای جلوگیری از کمانش موضعی چنین دیوارهای برشی فولادی لازم است از تقویت کننده های قائم و افقی استفاده شود.
2-دیوارهای برشی مرکب : دیوارهای برشی مرکب شامل : ورقها ی تقویت شده فولادی مدفون در بتن مسلح ، خرپاهای ورق فولادی مدفون در داخل دیوار بتن مسلح و دیوارهای مرکب ممکن دیگر ، که تماما با یک قاب فولادی و یا با یک قاب مرکب تؤام هستند می شود .
3- دیوارهای برشی مصالح بنایی : از دیر زمان در ساختمانهای مصالح بنایی از دیوارهای مصالح بنایی توپر غیر مسلح استفاده می شده است ولی روشن شده است که این دیوارها از نقطه نظر مقاومت در مقابل زلزله ضعف دارند و لذا اکنون به جای آنها از دیوارهای برشی مسلح نظیر دیوارهای با آجر تو خالی و پر شده با دوغاب استفاده می شود . 4-دیوارهای برشی بتن مسلح : نوع دیگری از دیواهای برشی ، دیوارهای برشی بتن مسلح است که در این مقاله به آن می پردازیم. یکی از مطمئن ترین روشها برای مقابله با نیروهای جانبی استفاده از دیوار برشی بتن مسلح است . دیوار برشی به عنوان یک ستون طره بزرگ و مقاوم در برابر نیروهای لرزه ای عمل می کند و یک عضو ضروری برای سازه های بتن مسلح بلند و یک عضو مناسب برای سازه های متوسط و کوتاه می باشد .
انواع دیوار برشی بتن مسلح :
دو نوع دیوار برشی بتن مسلح وجود دارد :
1-دیوار برشی در جا :در دیوار برشی در جا به منظور حفظ یکنواختی و پیوستگی میلگرد های دیوار ، به قاب محیطی قلاب می شوند .
2-دیوار برشی پیش ساخته : در دیوار های برشی پیش ساخته یکنواختی و پیوستگی با تهیه کلیه های ذوزنقه شکل در طول لبه های پانل و یا از طریق اتصال پانلها به قاب توسط میخهای فولادی صورت می گیرد . تأثیر شکل دیوار : تعبیه بال در دیوارها برای پایداری و شکل پذیری سازه بسیار مفید می باشد .
نیروهایی که به دیوارهای برشی وارد می شوند :
به طور کلی دیوار های برشی تحت نیروهای زیر قرار می گیرند :
1-نیروی برشی متغیر که مقدار آن در پایه حداکثر می باشد .
2-لنگر خمشی متغیر که مقدار آن مجددا در پای دیوار حداکثر است و ایجاد کشش در یک لبه ( لبه نزدیک به نیروها و فشار در لبه متقابل می نماید ) با توجه به امکان عوض شدن جهت نیروی باد یا زلزله در ساختمان ، کشش باید در هر دو لبه دیوار در نظر گرفته شود.
3-نیروی محوری فشاری ناشی از وزن طبقات که روی دیوار برشی تکیه دارد .
توجه : در صورتی که ارتفاع دیوار برشی کم باشد ، غالبا نیروی برشی حاکم بر طراحی آن خواهد بود لیکن اگر ارتفاع دیوار برشی زیاد باشد لنگر خمشی حاکم بر طراحی آن خواهد بود . به هر حال دیوار باید برای هر دو نیروی فوق کنترل و در مقابل آنها مسلح گردد.
طراحی دیوار برشی در مقابل برش :
اگر Vu تلاش برشی نهایی در مقطع مورد طراحی باشد بر طبق آیین نامه ایران باید Vu=5υchd=φchd(fc)^0.5 تعیین نیروی برشی مقاوم نهایی بتن :
الف- حالتی که دیوار تحت اثر برش یا تحت اثر تؤام برش و فشار قرار دارد Vc=υcbwd:
ب- حالتی که دیوار تحت اثر برش و کشش فرار دارد : Vc=υc(1+Nu/(3Ag))bwd (A) در این رابطه کمیت Nu/Ag بر حسب ( N/mm^2 ) می باشد و Nuدر این رابطه منفی می باشد حال اگر محاسبه نیروی برشی مقاوم نهایی بتن ( Vc) با جزئیات بیشتر مورد نظر باشد آنرا برابر با کمترین مقدار به دست آمده از دو رابطه زیر در نظر گرفته می گیریم و Vc=1.65υchd + (Nud)/(5Lw) وVc=(0.3υc+(Lw(0.6υc+0.15Nu/(Lwh)))/(Mu/Vu-Lw/2))hd Nu
نیروی محوری برای فشار مثبت و برای کشش منفی است چنانچه Mu/Vu-Lw/2 منفی باشد رابطه A بکاربرده نمی شود . نیروی برشی مقاوم نهایی Vc برای کلیه مقاطعی که در فاصله ای کمتر از کوچکترین دو مقدار Lw/2 و hw/2 از پایه دیوار قرار دارند برابر با مقاومت برشی مقطع در کوچکترین این دو مقدار در نظر گرفته می شود .
نیروی برشی مقاوم نهایی آرماتور ها (Vs) از رابطه زیر محاسبه می شود Vs = φsAvfy d/S2 Av سطح مقطع آرماتور برشی در امتداد برش و در طول فاصله S2 می باشد چنانچه مقدار Av را در اختیار نداشتیم می توان Vs را از رابطه زیر به دست آورد Vs=Vu-Vc سپس به کمک رابطه فوق Av را به دست می آوریم . برای تأمین برش مقاوم Vsعلاوه بر آرماتور های برش افقی Av آرماتور های برشی قائم نیز باید در دیوار پیش بینی شود آرماتور گذاری در دیوار مطابق زیر انجام می شود : چنانچه Vu=0.0025 فاصله میلگرد های (S2 ) از هم نباید از مقادیر زیر بیشتر باشد : ρn= 3h Lw/5 350سطح مقطع کل بتن در امتداد برش / سطح مقطع آرماتور برشی در امتداد عمود بر برش نباید کمتر از 0.0025 و یا کمتر از مقدار زیر در نظر گرفته شود : ρn=0.0025+0.5(2.5-hw/Lw)( ρh-0.0025) لزومی ندارد ρn>ρh در نظر گرفته شود . طراحی دیوار برشی در مقابل خمش : چنانچه ارتفاع دیوار برشی بلندتر از دو برابر عمق آن باشد مقاومت خمشی آن مشابه تیری که آرماتور گذاری آن در لبه های آن متمرکز است محاسبه می شود .
مقاومت خمشی Mu یک دیوار برشی مستطیلی نظیر دیوار برشی این چنین محاسبه می شود : Mr=0.5AsφsFyLw(1+Nu/(AsφsFy))(1-C/Lw) در رابطه فوق : Mr مقاومت خمشی نهایی دیوار :Nu نیروی محوری موجود در مقطع دیوار: As سطح مقطع کل آرماتور های قائم دیوار Fy : تنش تسلیم فولاد : Qs ضریب تقلیل ظریب فولاد Lw : طول افقی دیوار مقدار C/Lw از رابطه زیر به دست می آید C/Lw=(w+α)/(2w+0.85β1) مقدار β 1 از روابط زیر به دست می آید : Fc=55 N/mm^2 → β1=0.65، w=As/(Lwh)*(φsFy)/( φcfc) φs=0.85 φc=0.6 a=Nu/(Lw*h*φcfc) h عرض دیوار : Fc مقاومت فشاری بتن ابتدا با توجه به آرماتور های قائم حداقل که به علت نیازهای برشی در دیوار تعبیر شده اند ظرفیت خمشی مقطع را به دست می آوریم . همواره باید ظرفیت خمشی بزرگتر یا مساوی نیروی خمشی نهایی دیوار باشد.
( Mr>=Mu) چنانچه ظرفیت خمشی کمتر از نیروی خمشی دیوار به دست آید باید یا با کاهش فواصل یا افزایش قطر آرماتور های قائم مقدار As آنقدر افزایش یابد تا خمش بزرگتر از لنگر خمشی مقطع گردد . شکست برشی لغزشی : در شکست برشی لغزشی ، دیوار برشی به طور افقی حرکت می کند برای جلوگیری از این نوع شکست آرماتورهای تسلیح قائم که به طور یکنواختی در دیوار قرار گرفته اند مؤثر خواهد بود و تسلیح قطری نیز می تواند مؤثر باشد . در قسمت زیر انواع مودهای شکست یک دیوار برشی طره ای گفته شده است : الف ـ گسیختگی خمشی ب ـ شکست لغزشی ج ـ شکست برشی د ـ دوران پی دیوارهای برشی با بازشو ها: شکست برشی یک دیوار برشی با بازشو ها ، اگرچه می توان با به کار بردن مقدار زیادی خاموت باعث اتلاف انرژی شد اما نمی توان انتظار شکل پذیری زیادی از آن داشت بنابراین بهتر است در چنین شرایطی از تسلیح قطری استفاده کرد .
دیوار برشی راهحل مقابله با زلزله
علم مهندسی زلزله ساختمانها در سال 1950 میلادی هم زمان با فعالیتهای گسترده بازسازی پس از پایان جنگ جهانی دوم شروع گردید.
تلاشهای اولیه به منظور مقاومسازی ساختمانها، براساس فرضیاتی نه چندان دقیق بر روی واکنش سازه در اثر ارتعاش زمین صورت گرفت که بدلیل کمبود ابزار تحلیل مناسب و سوابق اطلاعاتی کافی در مورد زلزله، روشهای ناقصی بودند. مشاهده عملکرد سازهها در هنگام وقوع زلزله و همچنین مطالعات تحلیلی و کارهای آزمایشگاهی و جمعآوری اطلاعات مربوط به زمینلرزههای چهار دهه اخیر، امکان ارایه روشی مدرن برای طراحی سازههای مقاومت در برابر زلزله را فراهم آورده است.
در طی دهه 1950، سیستم ”قاب خمشی شکلپذیر“ از سیستم ”قاب خمشی“ که در آن زمان تنها سیستم مقاوم در ساختمانهای چندین طبقه بتنی و فولادی بود ، منشا گرفت و به دلیل رفتار مناسب این سیستم در برابر زلزله، کاربرد آن تا اواخر دهه 1970 ادامه یافت. در طی این مدت سیستمهای جدیدتر و کارآمدتری نظیر دیوارهای برشی و یا خرپاها برای تحمل فشار جانبی باد در ساختمانهای بلند رایج شدند و تقریباً روش ساخت به صورت قاب تنها در این ساختمانها، کنار گذاشته شد.
تحقیقات تجربی و تئوری انجام شده در سراسر جهان طی دهههای 60 و 70 و 80 میلادی منجر به جمعآوری اطلاعات مفصلی در رابطه با واکنش سیستمهای ساختمانی دارای دیوار برشی در هنگام زلزله شد که این مطالعات بر اهیمت قاب خمشی شکلپذیر در کاهش بار زلزله تأکید داشتند. با توجه به اینکه سازههای دارای صلبیت بیشتر (یعنی شکلپذیری کمتر) در هنگام زلزله، تحت نیروهای به مراتب قویتری قرار میگیرند و از آنجا که وجود دیوار برشی در ساختمانها باعث افزایش صلبیت آنها میشود، کاربرد دیوارهای برشی، نامناسب تشخیص داده شد و بیشتر ساختمانها به روش قاب خمشی ساخته شدند. برای نمونه در برخی از کشورها خصوصاً کشورهای توسعه نیافته بدون رعایت حداقل ضوابط شکلپذیری، قابهای ساختمانی از انواع شکننده و فاقد قابلیت تحمل زلزلههای قوی بدون وارد آمدن آسیب شدید به ساختمان، اجرا شدند و همانگونه که در زمین لرزههای چهار دهه اخیر مشاهده شد، بسیاری از ساکنین خود را در ”تلههای مرگ“ گرفتار کردند. آنچه در زیر میآید، بیان خلاصهای از رفتار سازههای دیوار برشی است که در حوادث زمین لرزههای 30 سال اخیر قرار داشتهاند.
زلزله ماه مه سال 1960 شیلی:
اولین گزارش در ارتباط با رفتار ساختمانهای دارای دیوار برشی، مربوط به این زلزله میباشد تجربیات در زلزله شیلی، کاربرد دیوارهای برشی در زلزلههای شدید را درکاهش خسارات سازهای و غیرسازهای، تأیید میکند. در چند مورد، دیوارهای برشی ترک خوردهاند اما رفتار کلی ساختمان تغییر نکرده است.
زلزله ماه ژوئیه سال 1963 یوگسلاوی:
در این زمینلرزه، دیوارهای بتنی غیرمسلح بکار رفته (مثلاً در هسته ساختمان و یا در طول آن) توانستند با مهار کردن پیچش بین طبقات از خسارات عمده جلوگیری کنند و تنها در چند مورد استثنائی قسمتهای تحتانی تیرهای محیطی، در اثر لرزشهای شدید، جدا شده بود.
زلزله ماه فوریه سال 1971 سن فرناندو (کالیفرنیا):
پس از وقوع این زلزله، ساختمان 6 طبقه مرکز پزشکی IN-DIAN HILL با سیستم مرکب قاب و دیوار برشی، تنها نیاز به ترمیم داشت در حالیکه ساختمان 8 طبقه بیمارستان HOLLY CROSS در کنار آن بدلیل اینکه سیستم قاب تنها در آن بکار رفته بود. به شدت آسیب دید و نهایتاً تخریب شد.
زلزله ماه مارس سال 1977 بخارست (رومانی):
در این زلزله که 35 ساختمان چندین طبقه به طور کامل ویران شد، صدها ساختمان بلند و برجهای آپارتمانی که در آنها از دیوارهای بتنی در امتداد کریدورها و یا سرتاسر ساختمان استفاده شده بود، بدون خسارات عمده، سالم و قابل استفاده باقی ماندند.
زلزله ماه اکتبر سال 1985 مکزیکوسیتی (مکزیک):
ویرانیهای این زلزله در مکزیک، به خوبی عواقب عدم استفاده از دیوارهای برشی تقویت کننده را نشان داد. در این زمینلرزه حدود 280 ساختمان چند طبقه با سیستم قاب تنها، به دلیل نداشتن دیوار برشی به طور کامل تخریب شده و از بین رفتند.
زلزله ماه دسامبر سال 1988 ارمنستان:
زلزله ارمنستان در سال 1988 دلیل دیگری بر نتایج منفی حذف دیوارهای برشی در ساختمانهای چندین طبقه است. در این زمینلرزه 72 ساختمان به دلیل نداشتن دیوار برشی، به کلی ویران شده و 149 ساختمان در چهار شهر Leninakam و Spitak و Kirovakan و Stepomavan دچار آسیبهای شدید شدند. با این وجود کلیه 21 ساختمان با پانلهای بزرگ موجود در این چهار شهر هیچگونه آسیبی ندیده و در میان ویرانههای ساختمانهای دیگر، پابرجا ماندند.
در دهههای اخیر روشهای شکلپذیر ساختن سیستمهای سازهای که گاهی قابلیت افزایش مقاومت در برابر زلزله را نداشتند مورد توجه قرار گرفت که ضمن ایجاد احساس امنیت کاذب، هیچگونه بازدهی کافی نداشتند. در ابتدای پیدایش علم مهندسی زلزله، بسیاری از متخصصین مفهوم شکلیپذیری (ductility) را با انعطافپذیری (flexibility) اشتباه کردند و در نتیجه سازههای انعطافپذیر زیادی در مناطق زلزلهخیز جهان ساخته شد. با اینکه تعدادی از آنها شکلپذیر بودند اما هنگام وقوع زلزله، در اثر پیچش زیاد بین طبقات، خسارات غیر قابل جبرانی به این ساختمانها وارد شد. در ساختمانسازی امروزی که تنها 20 درصد کل مخارج مربوط به هزینه در سیستم سازهای و مابقی صرف مخارج کارهای معماری و تأسیسات برقی و مکانیکی میشود. انتخاب یک سیستم سازهای مناسب که امنیت جانی و مالی افراد را در برداشته باشد از اهمیت ویژهای برخوردار بوده و یکی از راههای رسیدن به چنین امنیتی استفاده از دیوارهای برشی در سازههای بتنی میباشد.
جزئیات شکلپذیری دیوارهای برشی که بعد از مطالعات اخیر، در برخی آئیننامهها ذکر شدهاند هنوز در زلزلههای واقعی مورد آزمایش قرار نگرفتهاند. بدون شک استفاده از این جزئیات، باعث شکلپذیرتر شدن دیوارها میشود ولی میزان دقیق بهرهوری از شکلپذیری باید در زلزلههای واقعی و یا مطالعات پیچیده پاسخهای دینامیکی دیوار در اثر زلزله مشخص شود. طراحی دیوار به صورت شکلپذیر هنگامی صحیح است که مقاومت آن از طریق خمش صورت بگیرد نه از طریق برش و همچنین ظرفیت برشی دیوار در هر مقطع از برش آن مقطع که بر مبنای مقاومت خمشی دیوار به دست میآید، بیشتر باشد. علاوه بر این نه تنها ظرفیت برشی نهائی بلکه رفتار عضو بین حالت شروع ترکخوردگی و حالت گسیختگی برشی نیز مشخص باشد.
نتیجه
با اینکه سازههای دیوار برشی در 30 سال اخیر، از فولاد کمتر از مقدار توصیه شده توسط آئیننامههای فعلی آمریکا برخوردار بودهاند اما با این وجود در برابر زلزلههای این سه دهه به خوبی مقاومت کردهاند. بررسیهای انجام شده از سال 1963 به بعد روی عملکرد این سازهها، هنگام وقوع زلزله، نشان دادهاند که با وجود مشاهده ترکهای مختلف، حتی یک مورد ویرانی یا تلفات جانی در سازههای با دیوار برشی گزارش نشده است. اغلب خسارات ساختمانهای با سیستم قاب، در اثرپیچش طبقات (و در نتیجه گسیختگی برشی ستونها) بوده است. البته این دلیل بر عدم مقاومت سازههای قابی طرح شده به روشهای جدید، در برابر زلزله نمیباشد بلکه هدف نمایش قابلیت بالای دیوارهای برشی حتی در صورت آرماتورگذاری با شیوههای قدیمی و غیر علمی است. با مشاهده ویرانی ساختمانها تحت زلزلههای اخیر (1972 نیکاراگوئه و 1985 مکزیک و 1988 ارمنستان)، تأکید بر استفاده از دیوارهای برشی (مخصوصاً در ساختمانهای مسکونی) امری معقول به نظر میرسد و نشان میدهد که ساخت سازههای بدون دیوار برشی در مناطق با زلزلهحیزی شدید یک نوع ریسک محسوب شده که با توجه به عواقب ناگوار آن قابل توصیه نمیباشد.
ترمیم و تقویت سازه های بتنی توسط دیوار برشی
چکیده
دیوار برشی فولادی برای مقاوم سازی ساختمان های فولادی در حدود 15 سال اخیر مورد توجه خاص مهندسان سازه قرار گرفته است. ویژگی های منحصر به فرد آن باعث جلب توجه بیشتر همگان شده است ، از ویژگی های آن اقتصادی بودن ، اجرای آسان ، وزن کم نسبت به سیستم های مشابه ، شکل پذیری زیاد ، نصب سریع ، جذب انرژی بالا و کاهش قابل ملاحظه تنش پسماند در سازه را می توان نام برد. تمام دلایل ما را به این فکر آن وا داشت که استفاده از آن را درترمیم ساختمان های بتنی مورد مطالعه قراردهیم. چون این سیستم دارای وزن کم بوده ، به سازه بار اضافی وارد نکرده و حتی با اتصالاتش باعث تقویت تیر وستونهای اطراف خود می شود. همچنین این سیستم نیازی به تجهیزات خاص ندارد و می توان بدون تخلیه ساختمان و تخریب اعضا سازه ای به بقیه اجزای سازه ای وصل شود. البته طراحی این سیستم در ساختمان های بتنی بغیر از حالت ترمیمی اقتصادی به نظر نمی آید. در این مقاله توضیحات اولیه ای از دیوار برشی فولادی جهت آشنایی بیشتر ارائه شده ، و در قسمت های بعدی بررسی رفتار پانلهای برشی فولادی LYP1 در تقویت وترمیم سازه های بتنی مورد مطالعه قرار خواهد گرفت و تفاوت آن با سیستم بادبندی مشابه مورد توجه قرار خواهد گرفت ، و در آخر نتایج آزمایشات بررسی خواهند شد.
1- مقدمه
دیوارهای برشی فولادی SSW2 برای گرفتن نیروهای جانبی زلزله و باد در ساختمان های بلند در سالهای اخیر مطرح و مورد توجه قرار گرفته است . این پدیده نوین که در جهان به سرعت رو به گسترش می باشد در ساخت ساختمان های جدید و همچنین تقویت ساختمان های موجود به خصوص در کشورهای زلزله خیزی همچون آمریکا و ژاپن بکار گرفته شده است . استفاده از آنها در مقایسه با قابهای ممان گیر تا حدود 50% صرفه جویی در مصرف فولاد را در ساختمان ها به همراه دارد.
دیوار های برشی فولادی از نظر اجرائی ، سیستمی بسیار ساده بوده و هیچگونه پیچیدگی خاصی در آن وجود ندارد . لذا مهندسان ، تکنسین ها و کارگران فنی با دانش فنی موجود و بدون نیاز به کسب مهارت جدید می توانند آنرا اجرا نمایند . دقت انجام کار در حد دقت های متعارف در اجرای سازه های فولادی بوده و با رعایت آن ضریب اطمینان اجرائی به مراتب بالاتر از انواع سیستم های دیگر می باشد . با توجه به سادگی و امکان ساخت آن در کارخانه و نصب آن در محل ، سرعت اجرای سیستم بالا بوده واز هزینه های اجرائی تا حد بالایی زیادی کاسته می شود .
سیستم از نظر سختی برشی از سخت ترین سیستم های مهاربندی که X شکل می باشد ، سخت تر بوده و باتوجه به امکان ایجاد باز شو در هر نقطه از آن ، کارائی همه سیستم های مهاربندی را از این نظر دارا می باشد .
همچین رفتار سیستم در محیط پلاستیک و میزان جذب انرژی آن نسبت به سیستم های مهار بندی بهتر است . در سیستم دیوار های برشی فولادی به علت گستردگی مصالح و اتصالات ، تعدیل تنش ها به مراتب بهتر از سیستمهای مقاوم دیگر در برابر بارهای جانبی مانند قاب ها وانواع مهاربندی که معمولأ در آنها مصالح به صورت دسته شده و اتصالات متمرکز می باشند ، صورت گرفته و رفتار سیستم بخصوص در محیط پلاستیک مناسب تر می باشد .
گزارش اولیه تحقیقات انجام شده در تابستان سال 2000 میلادی در آزمایشگاه سازه دیویس هال دانشگاه برکلی کالیفرنیا نشان می دهد ، ظرفیت دیوار های برشی فولادی برای مقابله با خطراتی مانند زلزله ، طوفان و انفجار در مقایسه با دیگر سیستم ها مثل قابهای ممان گیر ویژه حداقل 25% بیشتر می باشد . در آزمایشگاههای تحقیقاتی استفاده گردیده است که ظرفیت آن حدودأ 6670KN می باشد . آزمایش های مذکور نشان می دهد ، دیوارهای برشی فولادی دارای شکل پذیری بسیار بالائی هستند . به لحاظ اهمیت موضوع بودوجه این تحقیقات که به منظور دستیابی به یک سیستم مطمئن جهت ساخت ساختمان های فدرال آمریکا برای آنکه بتوانند در مقابل خطراتی مانند زلزله ، طوفان و بمب مقاومت نمایند ، توسط بنیاد ملی علوم آمریکا و اداره خدمات عمومی آمریکا تأمین گردیده است .
1: شکلی از دیوار برشی فولادی در سازه های فولادی (با سخت کننده و بدون سخت)
2- ساختمان های ساخته شده با استفاده از دیوار برشی فولادی
اولین ساختمان ساخته شده با استفاده از این روش بیمارستانی در لس آنجلس به نام بیمارستان Sylmar بود. یکی از بزرگترین سازه های ساخته شده با سیستم دیوار برشی فولادی ساختمان شینجوکونومورا 3 در توکیو است که این ساختمان دارای 51 طبقه بوده و ارتفاع آن از سطح زمین 211 متر است . 5 طبقه آن درزیر زمین واقع بوده و 27.5 مترآن پایین تر از سطح زمین قرار دارد و ، برای اجتناب از بکارگیری دیوار برشی بتنی ، از سیستم دیوار برشی فولادی در هسته های مرکزی ساختمان که اطراف آسانسور ها ، پله ها و رایزرهای تاسیساتی می باشد ، استفاده گردید.
یکی از کاربردهای این پانلها در تقویت سازه های بتنی در ساختمان مرکز درمانی در چارلستون می باشد این سازه در اثر زلزله 1963 آسیب دیده بود این ساختمان متشکل از ساختمان های متعددی از یک تا پنج طبقه می باشد که زیر بنای آنها نزدیک به 32500 متر مربع است . برای تقویت این سازه از بهترین تیم طراحی وتحقیقاتی استفاده گردید . بعد از بررسی های فراوان این سیستم را با توجه به دلایل زیر مناسب دانستند :
• جلوگیری از اخلال در کار روزانه و کاهش مشکلات برای بیماران ، بعلت سرعت نصب آن
• جلوگیری از کاهش زیر بنای مفید و اتلاف فضاها
• پیش بینی امکان تغییرات در آینده ، زیرا در دیوار برشی فولادی به سادگی می توان تغییرات مورد نظر را اعم از
• جابجائی معماری و یا ایجاد بازشو به خاطر عبور تاسیسات داد
• جلو گیری از ازدیاد وزن سازه
به جز ساختمان های بالا سازه های فراوانی از جمله
ساختمان مرکزی 54 طبقه بانک وان ملون در پیتسبورگ پنسیلوانیای آمریکا
ساختمان مسکونی 51 طبقه واقع در سان فرانسیسکو
ساختمان 25 طبقه در ادمونتون کانادا
ساختمان 32 طبقه بایرهویچ هوس در لورکوزن آلمان (Byer-Hochhaus)
ساختمان 20 طبقه دادگاه فدرال در سیاتل آمریکا
برای تقویت ساختمان بتنی کتابخانه ایالتی اورگ (Oregon state library) را می توان نام برد که در آن برای تقویت از دیوار برشی فولادی برشی فولادی استفاده شده است .
3- معرفی سیستم دیوار برشی فولادی برای تقویت سازه های بتنی ساخته شده [3]
سال 1995 زلزله در Hugoken-Nanbu4 که زلزله مهیبی بود ، باعث کشته و مجروح شدن انسانهای زیادی شد . ساختمان های بسیاری آسیب جدی دیدند و ساختمان هایی که قبل از سال 1981 و مخصوصأ قبل از 1971 ساخته شده بودند ، خسارت شدیدی را متحمل گردیدند و حتی برخی از آنها فرو ریختند .
این امر نشانگراین است که آیین نامه و مقررات قدیمی برای طراحی ساختمان به نحو مناسبی نیروهای زلزله و شکل پذیری سازه ای را در نظر نگرفته اند .
در سال 1999 زلزله در chi -chi تایوان نیز باعث زیان فراوان و تخریب بسیاری از سازه ها شد . دوباره این ساختمان هایی که قبل از سال 1983 طراحی و ساخته شده بودند ، تخریب شدند و بعد از زمین لرزه 1999 تمام مقررات و آیین نامه های زلزله مورد باز بینی قرار گرفته و همه مقررات قبلی لغو شدند . ضرایب لرزه ای منطقه ای در هرناحیه تایوان تولید و ایجاد گردید . برای مثال شتاب زمین لرزه در منطقه Taichung از 0.23g به 0.33g افزایش یافت .
در نتیجه تقریبا همه ساختمانها در Taichung مطابق با مقررات طراحی جدید احتیاج به مقاوم سازی پیدا کردند. هدف این پروژه افزایش و بهبود بخشیدن مقاومت لرزه ای ساختمان های بتن مسلح می باشد . این پروژه شامل سه زیر مجموعه است که شامل :
• پیدا کردن و پی بردن به میزان کمبود مقاومت لرزه ای ساختمان های بتن آرمه موجود بر اساس آیین نامه جدید
• مساله نیروهای وارد بر سازه کناری و همجوار بعلت تغییر مکانهای بیش از اندازه جانبی آنها
• تحقیق در مورد دو روش برای جذب انرژی توسط پانلهای برشی فولادی و بادبند فولادی برای بهبود مقاومت لرزه ای سازه های موجود .
4- مشخصات لرزه ای پانلهای برشی فولادی با نقطه تسلیم پایین (LYP)
استفاده از دیوار برشی فولادی باعث بهبود مقاومت لرزه ای سیستم در طراحی ساختمان های جدید و مقاوم کردن ساختمان های ساخته شده می شود . صفحات فولادی نازک تمایل به کمانش دارند و از این رو ظرفیت جذب انرژی در این رو صفحات محدود است .
اخیرا روشهای جدید و تکنولوژی های بدست آمده در زمینه فلزات ، صفحات فولادی جدید را در دسترس ما گذاشته است . این نوع فولاد دارای تنش تسلیم کمتر افزایش طول بالا می باشند و توانایی تغییر شکل دادن و جذب انرژی بیشتری را قبل از شکستن از خود نشان می دهند . یکی دیگر از ویژگی های آن پایین بودن نقطه تسلیم است که این باعث افزایش ناحیه پلاستیک آن می شود و باعث جذب بیشتر تنش می شود .
پانلهای برشی فولادی ساخته شده از LYP توانایی جذب و اتلاف انرژی زیادی را دارند ، و می توانند در ساختمان های جدید مورد استفاده قرار گیرد . این نوع پانلها همانند دیوار برشی فولادی نسبت به نیروهای زلزله طراحی و ساخته می شوند . چون این پانلها دارای ویژگی جذب و اتلاف انرژی بالایی هستند ، می توان از آنها بعنوان میراگر برای میرا کردن انرژی لرزه ای استفاده کرد . این نوع میراگر فلزی در هنگام جذب انرژی استحکام کافی را دارند و همچنین نسبت به میراگرهای که در حال حاضر مورد استفاده قرار می گیرند ، نیاز به نگهداری و تعمیر ندارد .
نقطه تسلیم و نقطه نهایی صفحات LYP هردو تحت تاثیر میزان کرنش وارده است . در این تحقیق تاثیر میزان کرنش و نحوه بارگذاری بر روی مشخصات مقاومت لرزه ای پانل صفحه ای مورد آزمایش قرار گرفته است .
مجموعه آزمایشات انجام شده ، مطالعه روی رفتار پانلهای برشی ساخته شده از فولاد LYP تحت سرعت های بارگذاری متفاوت و جابجایی های نموی ، است .
4-1- مطالعات آزمایشگاهی بروی پانل برشی فولاد LYP
پانل فولادی برشی ، ساخته شده از فولاد با نقطه تسلیم پایین ، عامل موثری برای جذب انرژی زیادی است . با طراحی و ساخت مناسب پانلهای برشی فولادی می توان در جذب و تلف کردن مقدار زیادی از انرژی لرزه ای بهره برد . اما رفتار سازه ای این نوع پانل برشی متاثر از شدت کرنشی است .
در 9 نمونه تست شده در آزمایش ، می خواهیم رفتار آنها را در هر یک از نحوه بارگذاری متفاوت مورد ارزیابی قرار دهیم. شکل 2 نحوه طراحی نمونه ها را نشان می دهد . شکل 3 چگونگی آزمایش ها را نشان می دهد . در این نمونه ها نسبت عرض به ضخامت پانل 50 گرفته شده است . لبه های بیرونی اعضأ به خاطر جلوگیری از ترک خوردن اتصالات بین لبه و پانل و صفحه پای ستون تراشیده شده است . این کار بخاطر اجتناب تمرکز تنش و سوق دادن صفحه به ناحیه پلاستیک که قبلا بحث آن را کردیم . در این تحقیق تاریخچه بارگذاری پانل برشی فولادی آزمایش و بررسی شده است . سه سرعت بارگذاری 2.5 ، 5 و 10 mm/sec انتخاب شده است.
برای دستیابی به سرعت کرنشی این نمونه ها بارگذاری تدریجی به جای بار لرزه ای اعمال می شود . برای هر سه حالت متفاوت جابه جایی δy ، 2δy و 3δy را در هر دوره بارگذاری آزمایش را می پذیریم . آزمایش روی سازه تا زمانی که مقاومت به زیر % 80 مقاومت نهایی رسید متوقف می شود.
4-2- بررسی در نتایج آزمایشات :
مطالعات نشان می دهد که چرخش نسبی ۵ آن ها بیشتر از 5% است که بیشتر از زاویه تغییر مکان جانبی مورد نیاز سازه می باشد که معمولا چرخش نسبی سازه ها را 2.5% که بیشتر از آن موجب تخریب در سازه می شود ، در نظر می گیرند . با تغییر شکل اطراف المان و تغییر شکل مورد انتظار و زاویه تغییر شکل جانبی 5% به نظر می رسد که برای پانل برشی کافی می باشد . بدیهی است که تمام نمونه های آزمایش شده زا ویه تغییر مکان جانبی آنها بیشتر از 5% خواهد بود که در جدول 1 نشان داده شده است . در آنها می توان دید که بارگذاری سریع و کند حدودا 16% تفاوت ایجاد کرده است.
تفاوت روی مقاومت نهایی پانل فولادی برشی LYP با با افزایش بارگذاری یکنواخت ، تأثیر نسبت بارگذاری بر روی مجموع ظرفیت استهلاک انرژی قابل صرف نظر کردن است . از شکل 4 می توان دریافت که پانل فولادی آزمایش شده دارای استحکام و جذب انرژی قابل توجهی است و نسبت به دامنه تغییر مکان در شرایط بارگذاری یا تغییر در دامنه حرکت بی تفاوت است .
مقدار انرژی تلف شده پانلهای برشی در هر شرایط بارگذاری لرزه ای ثابت می ماند . مشخصات نمودار بار - جابه جایی پانل برشی شدیدا تحت تأثیر کمانش برشی صفحات نازک فولادی است . معمولا مقاومت نهایی به تدریج بعد از اینکه کمانش برشی اتفاق افتاد ، کاهش می یابد .
ظرفیت تغییر شکل نهایی پانل برشی متأثر از نسبت عرض به ضخامت پانل است . در این مطالعه نسبت عرض به ضخامت نمونه آزمایش شده را 50 می گیریم وشروع کمانش برشی وقتی اتفاق می افتد که زاویه تغییر شکل جانبی آن به 4% برسد . تأخیر در کمانش برشی به تنهایی نشان دهنده افزایش ظرفیت شکل پذیری پانل برشی نیست اما کم شدن آسیب المان های غیر
سازه ای وابسته و مربوط به پانل برشی است
مجموع انرژی تلف شده بستگی به بارگذاری و افزایش جابه جایی ندارد . چون که پریود لرزشی طبیعت تصادفی دارد این مطالعات نشان می دهد انرژی به نسبت تاریخچه بارگذاری بی تفاوت است و این یکی از مزایای پانل برشی همانند میراگرهای لرزه ای است . در پانلهای برشی استهلاک انرژی موثر تحت چرخه بار گذاری تصادفی ثابت می ماند . پانل فولادی می تواند برای تقویت ساختمان های موجود موثر باشد . مطالعات آزمایشی برای تقویت قابهای بتنی توسط میراگرهای برشی فولادی در قسمت بعدی توضیح داده می شود .
5- مقاومت لرزه ای سازه ها با استفاده از مقاومت نهایی پایین در قابهای مهار بندی و پانلهای برشی
کمانش قاب مهاربندی شده (بادبند)
تجربیات قبلی نشان می دهد که ساختمان هایی که مطابق مقررات امروزی طراحی وساخته نشده اند ، نمی توانند در مقابل نیروی زلزله مقاومت کرده و متحمل خسارتهایی می شوند . در تایوان این ساختمانها اکثرا سازه های بتن آرمه هستند و نیاز به ترمیم برای بهبود مقاومت لرزه ای دارند . قابهای ممان گیر (BIB) و پانلهای برشی فولادی ثابت شده که دارای مقاومت بالا و شکل پذیری بالا و حلقه های هیستریسس ثابتی وپایداری دارد . قاب مهار شده با بادبند شامل المانهای باربر و المانهای مهاربندی برای بارهای جانبی هستند .
بارهای محوری توسط المانهای حمال (تیر) مهار می شوند و که تکیه گاههای جانبی المان کار جلوگیری از کمانش عضو را به عهده دارند . دیوار برشی فولادی ساخته شده از LYP مانند یک المان باربر برشی زمانی که به خوبی ، طراحی شود ، می تواند رفتار خوبی در برابر نیروهای لرزه ای داشته باشد . در این تحقیق قابهای قابهای ممان گیر ودیوار برشی فولادی برای مقاوم سازی قابهای بتنی مورد استفاده شده اند و کارایی هر یک از آنها مورد آزمایش قرار می گیرد .
روش آزمایش:
قاب بتنی با مقیاس 0.8 ساخته شده است . شکل 6 نشان دهنده جزئیات قاب بتنی را نشان می دهد . یکی از قابهای بتنی بدون تقویت تست می شود که طبق MRF طراحی شده است . دومین نمونه توسط بادبند ، ساخته شده از فولاد LYP100 مهار شده که طبق BIBLYP طراحی شده است . سومین نمونه بادبند از فولاد A36 و طبق BIBA36 طراحی شده است . چهارمین نمونه توسط دیوار برشی فولادی ساخته شده از فولاد LYP100 مهار شده است .
هر عضو تقویت کننده همانند بادبند و دیوار برشی فولادی متصل به قالب فولادی شکل که به بتن بسته است واز چهار تا H200*200*8*12 شکل ساخته شده در شکل 8 نشان داده شده است . که محور کوچکتر H در قاب بتنی فرو رفته است . گل میخ های برشی به صفحات جان H شکل جوش داده می شوند . بادبند ها و دیوار برشی فولادی به این صورت در طول قاب فولادی به قاب بتنی متصل می شود ، که درون قاب فولادی وبتنی قرار می گیرد .
مشخصات مکانیکی فولاد استفاده شده در لیستی در جدول 2 آمده است . ومقاومت فشاری بتن در هنگام آزمایش 21.8 و 20.7 و 25 و 23.7 Mpa به ترتیب برای MRF و BIB-LYP و BIB-A36 و SSW-LYP بدست آمده است . بارگذاری چرخه ای بطور رفت وبرگشت از طریق جک که کاملا به تیر محکم گشده وارد می شود ،.
نتیجه آزمایش و تحقیق
جمع شدگی قطری بادبند از نوع LYP و A36 که هر دو تحت فشار و کشش قرار می گیرند در نتیجه ترکهای گسترده ای در ستون ایجاد می شود . دیوار برشی فولادی از نوع LYP تغییر شکل غیر متقارنی از خود نشان داده است . زمانی که بار از طرف راست اعمال می شود در اثر لنگر خمشی قاب فولادی از قاب بتنی جدا می شود .
نتایج آزمایشات نشان می دهد که ممانعت از کمانش بادبند و دیوار برشی فولادی درتقویت قابها موثر است . سختی و مقاومت و شکل پذیری قاب ها بعد از تقویت کردن آنها بصورت جزئیات اتصال بین قاب بتنی و قاب فولادی بادبند عامل موثر موثراست . و ساخت آسانی دارد .
بادبند ها باعث بهبود مقاومت و شکل پذیری می شود . بهرحال جزئیات تقویت کننده های قابها برای دیوار برشی فولادی نیاز به مطالعات زیادی دارد.
نتیجه گیری کلی
1- مقاومت تسلیم و مقاومت نهایی فولاد LYP متاثر ار نسبت کرنشی است . مقاومت نهایی پانلهای برشی ساخته شده از فولاد LYP به سرعت بارگذاری آن بستگی دارد . در این مطالعه اختلاف مقاومت نهایی با سرعت بالا و کم حدودا 16% است. یعنی اگر سرعت بارگذاری به طور سریع باشد % 16 بیشتر از حالتی است که بطور کند بارگذاری شود .
2- ساخت و طراحی صحیح پانلهای برشی ساخته شده از فولاد LYP فولاد به چرخش نسبی % 5 رسیده است که لازمه اتلاف انرژی بالایی است .
3- تحت بارپانل برشی ابتدا تسلیم موضعی رخ می دهد و با افزایش بار کمانشپانل رخ می دهد ودر نتیجه پانل به بیرون قوس ورداشته وباعث کشش مقطع می شود . بعد از تسلیم شدن کامل پانل نوارهای بیرونی صفحه از همه آخر باعث جذب انرژی می شود . یعنی ابتدا وسط صفحه باعث جذب انرژی شده و کم کم که به نقطه تسلیم می رسند این جذب انرژی به طرف پانل منتقل می شود که در آخر تمام صفحه به نقطه تسلیم می رسند . که باعث اتلاف و جذب انرژی بسیار زیادی می شوند.
مراجع
1- کتاب مقدمه ای بر دیوار برشی فولادی نوشته دکتر سعید صبوری
2- Astaneh-Asl, A. (2000). “Steel plate shear walls,” U. S.-Japan Workshop onSeismic Fracture Issues in Steel Structure, San Francisco.
3- Seismic Assessment and Strengthening Method of Existing RC Buildings in Response to Code Revision Shun-Tyan Chen -Van Jeng- Sheng-Jin Chen-Cheng-Cheng Chen
طراحی دیوار برشی
یکی از مهمترین مزایای برنامه ETABS ، طراحی دیوار برشی می باشد . این برنامه قادر است دیوارها را بر اساس شرایط دو بعدی و سه بعدی طراحی کند .
برنامه ETABS دیوارها را با سه روش طراحی می کند که انتخاب روش توسط کاربر می باشد.
سه روش طراحی برنامه ETABS عبارتند از :
* روش المان مرزی – تحت عنوان Simppified T and C
* روش میلگردگذاری بکنواخت – تحت عنوان Uniform Reinforceing
* روش عمومی و کامل بر اساس میلگردگذاری دلخواه – تحت عنوان General Reinforceing
یکی از مهمترین مزایای برنامه ETABS ، طراحی دیوار برشی می باشد . این برنامه قادر است دیوارها را بر اساس شرایط دو بعدی و سه بعدی طراحی کند .
برنامه ETABS دیوارها را با سه روش طراحی می کند که انتخاب روش توسط کاربر می باشد.
سه روش طراحی برنامه ETABS عبارتند از :
· روش المان مرزی – تحت عنوان Simppified T and C
· روش میلگردگذاری بکنواخت – تحت عنوان Uniform Reinforceing
· روش عمومی و کامل بر اساس میلگردگذاری دلخواه – تحت عنوان General Reinforceing
روش المان مرزی روشی ساده وسریع است و معمولا در محاسبات دستی از آن استفاده می شود .
دو روش بعدی بر اساس منحنی اندرکنش سه بعدی هستند و دقت بسیار بالائی دارند . در روش دوم مقطع دیوار با میلگردهایی که دارای شماره و فاصله یکسان هستند طراحی می شود . اما در روش سوم فاصله و شماره میلگردها دلخواه است .
پارامترهای طراحی این سه روش و در کل روند طراحی آنها متفاوت می باشد .
در اینجا برای اختصار روش دوم را توضیح میدهم ( فرض میکنم در مدل کردن دیوار هیچ اشکالی ندارید و فقط روند طراحی را توضیح می دهم . ) و انشاالله در آپهای آتی ، روند مدل کردن و طراحی دیوار برشی و همینطور نکاتی که در طراحی دیوار برشی باید به آنها توجه داشت را بطور کامل توضیح خواهم داد.
روش میلگردگذاری بکنواخت – تحت عنوان Uniform Reinforceing
در این روش میلگردهایی با فواصل یکسان و با شماره یکسان مسلح می شود . سپس مقطع بدست آمده بر اساس منحنی اندرکنش سه بعدی P-M-M طراحی خواهد شد .
این روش کاملا دقیق می باشد و برای هر نوع مقطعی قابل استفاده است و تنها محدودیت آن فاصله و شماره یکنواخت میلگردها می باشد .
در ادامه به توضیح پارامترهای طراحی و همینطور روند طراحی می پردازم :
برای دسترسی به پارامترهای طراحی دیوار ، یک دیوار را انتخاب کرده و سپس فرمان Design > Shear Wall Design > View/Revise Overwrites را کلیک کنید .
توصیه های تحلیل و طراحی
امروزه تحلیل و طراحی سازهها عمدتاً با استفاده از فناوری رایانهای صورت میگیرد.
اگر چه سرعت و سهولت در تعریف مدلهای تحلیلی و اخذ جواب میتواند فرصت کنترل و بررسی جوابها را محدود نماید، معهذا با توجه نمودن به نکات ذکر شده در این مقاله در جهت کسب اطمینان از درستی و مناسب و بجا بودن اطلاعات ورودی سازنده مدل و روش تحلیلی بکار گرفته شده، میتوان از بروز خطاهایی که بهراحتی پیش میآید اجتناب نمود.
البته خطاهای بنیادی ناشی از قضاوت نامناسب مهندسی و تعبیر نامناسب واقعیتهای فیزیکی سازهای (واقعی) خارج از شمول بحث این مقاله است
1- نرمافزارهای مورد استفاده
برای یک سازهی "معمولی" استفاده از نرمافزارهایی مثل برنامههای ETABS ، STAAD Pro و SAP مناسب و کافی میباشد. بعضی از نرمافزارها مثل ANSYS امکانات بیشتری داشته و در عین حال سنگینتر میباشد.
بهلحاظ کاربری، نرمافزار ETABS برای یک ساختمان مسکونی (یا اداری، تجاری) قابل استفادهتر است. در صورتی که نرمافزاری مثل SAP برای تحلیل سازههای متنوعتری میتواند مفید باشد. به هر حال چون اصول و مبانی مورد استفاده در این نرمافزارها یکسان میباشد، علیرغم ظاهر متفاوت، در صورتی که کاربرد خاصی را پوشش دهند، با هم فرقی نخواهند داشت.
قبل از کاربری یک نرمافزار، باید با ویژگیهای آن آشنا شد. در این مورد هدف اصلی از آشنایی، این نیست که به سرعت مدل ساخت و تحلیل نمود (گرچه چنین تسلطی نیز مفید است) بلکه منظور از آشنایی با یک نرمافزار عبارت است از آشنایی با اصول و مبانی بکار رفته در هر دستوری از نرمافزار.
لازم است روشهای تحلیلی مورد نظر ابتدا در مورد چند مثال ساده امتحان شده و پس از کسب آشنایی با روش، شرایط تکیهگاهی ...، نوع بارگذاری، حالات بارگذاری... در مورد سازههای (پیچیده) بکار رود. برای مثالهای حل شده میتوان از مراجع مختلف تحلیل سازهها کمک گرفت.
در ضمن دستور کمک و راهنما (Help) که در آن کلیهی دستورات برنامه شرح داده شده است، بهطور معمول دارای پروندهها و پوشههای زیر است:
مثالهایی (Examples) از نحوهی شروع کار با نرمافزار (برای مبتدیان) امکانات مختلف نرمافزار مثل انواع تحلیلهای استاتیکی، دینامیکی، بارهای فزاینده و... مثالهای تأیید نرمافزار (Verification Examples) که جوابهای مثالهای خاصی از مراجع مختلف برگرفته و با جوابهای مدل نظیر نرمافزار مقایسه شده است. مراجع نظری و یا استانداردهای مورد استناد نرمافزارها (گاهی بعضی از این مراجع نیز پیوست نرمافزار است)
2- پیش فرضهای نرمافزارها
هر نرمافزاری در موارد متعددی برمبنای پیش فرضهایی کار میکند که این پیش فرضها (یا موارد قرارداری اولیه) بیشتر برمبنای عرف و عادت رایج مهندسان کشور تهیهکنندهی نرمافزار، انتخاب شده است. برای نمونه نرمافزار SAP در مصالح فولادی مبنای فولاد قراردادی و یا پیش فرض را A36 که تا حدودی قویتر از فولاد (S235JR (ST37-2 میباشد منظور نموده است و کاربر باید از این فرض آگاه باشد.
در مثالی دیگر، در طراحی اعضاء یک سازهی اسکلتی، نرمافزار، پارامترهای طراحی را بهصورت ترکیبی از پیش فرضها و دادههای مدل در نظر گرفته و به نسبت تنش میرسد، در طراحی یک عضو، متغیرهای متعددی دخیل میباشد، همچون طول عضو (ضریب طول موثر...) طول آزاد بال فشاری و... طراح باید از تکتک متغیرها آگاه باشد.
مثلاً ممکن است در شرایطی برای تیر داخل یک کف، در جایی که بال فشاری آن مقید است نرمافزار هیچگونه قید جانبی منظور ننماید و یا مثلاً در شبیهسازی یک تیر لانه زنبوری، متغیرهای طراحی مناسب فرض شده است یا خیر؟
3- تغییر شکلها و تعادل نیروها
تعادل نیروهای وارد به سازه در شرایط مختلف، با استفاده از واکنشهای تکیهگاهی، همیشه باید مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد. چنین تعادلی به سادگی میتواند بهم بخورد (در واقع در روش تحلیل، تعادل همواره برقرار است ولی شرایطی غیر از شرایط مورد نظر میتواند ایجاد شود) و این حالت میتواند اثرات سویی داشته باشد.
در بررسی تعادل نیروها باید دقت داشت که بسیاری از نرمافزارها، واکنشهای مربوط به انواع متفاوت تکیهگاهها (مثلاً بدون نشست و تکیهگاههای فنری) را در یک صفحه (پنجرهی) واحد نشان نمیدهد و باید به این نکته توجه نموده و جداگانه مقدار هر یک و یا جمع آنها را دید.
در عین حال به تغییر شکلهای سازه نیز باید توجه کافی داشت. از طرف دیگر حدود تغییر شکل و حدود نیرو، هر دو، مهم است.
4- کفهای صلب و نیمه صلب
با امکانات نرمافزاری و سختافزاری امروز به تعریف کفهای صلب طبق تعریف آییننامهی 2800 و یا بررسی نیمه صلب بودن آن نیازی نیست. بهراحتی میتوان کفها را با بریدگیها و شکلهای هندسی خاص خود در نظر گرفت.
در این شبیهسازی به ابعاد و جهت تیرریزیها و ضخامت دال (بتنی) روی تیرها باید توجه نمود. در یک مدل سه بعدی تغییر جهت تیرریزی، روی پخش بار (استاتیکی) و روی پخش جرم، که در تحلیل دینامیکی مورد استفاده قرار میگیرد تأثیر خواهد داشت. به این ترتیب در مدل سه بعدی خروج از محوریها را، بهصورت واقعیتری، میتوان منظور نمود.
|5- اجزای سازهای مدل
چه اجزایی از سازه را باید در مدل منظور نمود؟ امکانات نرمافزاری و سختافزاری، امروزه، بسیاری از محدودیتها را از بین برده است.
بنابراین شاید این تصور پیش آید که هر چه اجزای سازهای بیشتر و یا حالتهای بارگذاری بیشتر و... یا رفتارهای سازهای پیچیدهتری منظور شود بهتر خواهد بود.
پیچیدگی مدل نباید چنان شود که اجزای فرعی بر اجزای اصلی سایه افکنده، مدل از کننترل خارج شده و امکان نتیجهگیرری روشن تحلیل، خدشهدار شود. ممکن است در یک مدلسازی تحقیقاتی و یا بررسیهای خاص، مدلهای پیچیدهای در نظر گرفته شود ولی معمول پروژههای عادی نیست. چنانچه لازم باشد میتوان از ردههای متفاوتی از مدلها استفاده نمود.
6- بررسی مدل
مدل باید تحت کنترل تحلیلگر باشد و بهعبارت دیگر جنبههای مختلف مدل (که بهتر است بهصورت نوشته/ سیاهه/ چک لیست “Check list” باشد) همچون هندسه، میزان بارها، حالات بارگذاری، تکیهگاهها (انواع و محل آنها)، و... کنترل شود.
به همین صورت جوابهای مدل (خروجیها) بهصورت کامل باید بازبینی شود. بعضی از اشکالات را به سادگی میتوان از تصاویر اولیهی سازه و یا از تصاویر بعد از تحلیل (تغییر شکل یافته) دید. مثلاً اینکه، آیا تکیهگاهها سرجای خود قرار دارند و یا اعضا به هم متصل شده است یا خیر.
ولی علاوه بر این اشکالات ظاهری، اشکالاتی نیز در تحلیل میتواند بروز نماید که از نوع "نهفته" است و با نگاهی سطحی نمیتوان به وجود آنها پیبرد. باید توجه شود که در بسیاری از موارد، این نوع اشکالات تأثیرگذاری جدی در جوابها دارد.
7- بررسی حساسیتها
اگر چنانچه برخی از فرضیههای محاسبه، شفاف نباشد و به دلایل مختلفی مقادیر آنها امکان تغییر یابد، باید به جای اینکه تحلیل فقط برای میزان مشخص و معینی از متغیرها انجام یابد، برای محدود محتملی از آنها صورت پذیرد. برای مثال، اگر سازهای نسبت به نشست یک یا چند تکیهگاه حساس باشد، در آن مورد لازم است تحلیل حساسیت صورت گیرد تا از پیامدهای ناشی از میزان متفاوت نشست آگاه شد.
یا مثالی دیگر، فرض تکیهگاه گیردار کامل و یا مفصلی کامل (که اغلب موارد بهصورت ایدهآل وجود خارجی ندارند) باعث ازدیاد نیروهای داخلی اعضا (و کمانش و یا کشش زیادی آنها) بهویژه در بارهایی مثل بارهای حرارتی و یا در مقابل حالتهای بارگذاری زلزله خواهد شد، درصورتی که اگر، رهاسازی حتی جزیی تکیهگاهی نیز منظور شود، میزان تغییر شکلها، نیروها و واکنشهای تکیهگاهی تغییرات منطقیتر خواهد داشت.
8- تحلیل با آخرین تغییرات
گاهی بر مبنای جوابهای بهدست آمده از تحلیلهای (ابتدایی)، تحلیلگر تغییراتی در سازه اعمال مینماید.
برای مثال مقاطع اعضا سبک و یا سنگین میشود و.... اعمال چنین تغییراتی باعث تغییر شکل و یا در حا لت کلی تغییر نیروی اجزا میشود. بنابراین لازم است پس از انجام تغییرات (جدی)، تحلیل دوبارهای از مدل صورت گیرد.
9- مستندسازی تحلیل
کارکرد منظم و مستندسازی باید از اهم ویژگیهای لازم یک تحلیل و یک تحلیلگر باشد. با انجام مستندسازی یک تحلیل و بهویژه انجام آن طبق یک روال و دستورالعمل جامع مشخص و معین از پیش تعیین شده (Check list)، به جرأت میتوان گفت که، در یک سازه متعارف، امکان بروز اشکال در تحلیل محو خواهد شد.
این مستندات باید شامل اطلاعاتی از قبیل اسم تحلیلگر (و یا تحلیلگران)، مشخصات (شماره و تاریخ انتشار) نرمافزار ... و تاریخ انجام آخرین تغییرات در مدل... باشد. لازم است، پس از تأیید مدل، نسبت به "قفل نمودن" و یا "منجمدسازی" مدل اقدام شود و برای مثال در وسایل "فقط خواندنی- غیرقابل بازنویسی" حفظ شود.
10- بازتاب تحلیل در نقشهها
هدف نهایی بسیاری از تحلیلها عبارت از اجرای سازهی مدل است، و این کار از طریق نقشهها به مهندس مجری میرسد. لازم است نقشههای (سازهای) با فرضیههای مدل و جوابهای مدل مقایسه گردیده و اطمینان حاصل شود که، ویژگیهای اساسی مدل در آن بازتاب یافته و دچار خدشه نشده باشد.
گرچه در نقشهها به تحلیل (شماره و تاریخ مستندات تحلیل) فعلاً اشاره نمیشود ولی، انجام این امر بسیار مفید خواهد بود و حداقل لازم است این کار روی نسخهی (شخصی) سختافزاری و یا نرمافزاری مهندس طراح، منعکس گردد.
11- ارائهی مدل و جوابهای تحلیل
جوابهای کامل یک تحلیل (سازهای) رایانهای، برای یک سازه نه چندان پیچیده به راحتی به چند صد صفحه خواهد رسید. ارائهی چاپی کامل چنین جوابهایی چندان مفید نبوده و باعث اتلاف وقت (و اتلاف کاغذ و مضر به محیطزیست!) خواهد شد. در صورت نیاز به ارائهی کل جوابها نیز، میتوان آنها را بهصورت نرمافزاری ارائه داد.
در حالت کلی ارائهی مدل و جوابهای تحلیل باید طبق یک استاندارد و الگوی مشخص و معین باشد. در این مورد روشهای زیر پیشنهاد میشود: ارائه مدل تحلیلی نرمافزاری؛ از محاسن این روش این است که همهی کلیات و جزییات مدل قابل دسترسی خواهد بود و از اشکالات آنکه، در صورت در دسترس نبودن آن نرمافزار و یا انتشار خاصی که تحلیل با آن انجام گرفته است، باز کردن مدل ممکن نخواهد بود، در ضمن آشنایی به نرمافزار نیز لازم ا ست. ارائه فرضیهها و جوابهای کلیدی؛ از محاسن این روش وقتبر نبودن آن، لازم بودن آشنایی فرد (بینندهی جوابها) با اصول مهندسی سازه و اصول تحلیل است. از شرایط کافی بودن این روش، تعریف دقیق و مناسب "جوابها و فرضیههای کلیدی" میباشد. جوابها بهتر است بهصورت ترکیبی، توضیحاتی از نمودارها، تصاویر دوبعدی و یا سه بعدی، جداول و لیستها، آمار ... حداکثرها (و یا حداقلها) و حتی المقدور بهصورت نرمافزاری باشد. در مورد نمودارها و تصاویر باید دقت شود که برای مفید بودن آنها، لازم است معیار مقایسهای بهطور روشن همراه آنها ارائه شود. برای تحلیلهایی مثل تاریخچهی زمانی، تصویر "گام به گام" (و یا فیلم) تهیه شود و چنین امکاناتی در نرمافزارها میسر است.
12- بازبینی
برای اطمینان از صحت مدل لازم است، در شرایط متفاوت (و بهتر است در زمانی دیگر) توسط تحلیلگر مورد بازبینی قرار گیرد. البته اگر بازبینی توسط شخص دیگری انجام گیرد میتواند بسیار مفیدتر و مؤثرتر باشد. در واقع انجام چنین امری در طرحهای پیچیده و خاص یک ضرورت است.
حتی در مواردی لازم خواهد بود که تحلیلی مجدد و مستقل انجام پذیرد. از بازبینی و یا بازبینیها فقط آنهایی مؤثر تلقی گردد که مستند شده باشد (بهصورت نرمافزاری و یا سختافزاری) و گرنه، بازبینی مستند نشده، همانند انجام نیافتن آن است.
· منبع : تارنمای مهندسی ایران
مدیریت اجرا و نگهداری سیستمهای آبیاری
مدیریت اجرا و نگهداری سیستم های آبیاری
هدف از نگارش کتاب حاضر آن است که با توضیح کامل مراحل مختلف یک طرح، به گردانندگان تشکل های گروهی در زمینهی اجرای وظایف محوله، کمک شود.
طرح توسعه شامل مراحل زیر است:
- تهیه و جمع آوری اطلاعات
- فرایند برنامه ریزی و طراحی
- تشکیل گروه
- تجهیز گروه
- و سرانجام امور تکمیلی.
هر یک از مراحل فوق به زیر شاخه هایی تقسیم می شوند. توضیحات کامل مراحل یاد شده در کتاب آمده است.
در ابتدای هر فصل یکی از مراحل طرح توسعه شرح داده شده و در ابتدای آن کلیاتی از اطلاعات ذیل درج گردیده است:
گروه هدف: در این قسمت مشخص شده که کدام فرد یا گروه کشاورزی در مرحلهی مورد بحث، مسئولیت دارد. گروه هدف می تواند شامل کلیهی کشاورزان یک روستا و حومهی آن، اعضای گروههای ویژه، اعضای شورا، اعضای هیئت مدیره، کارگران فنی حوزهی آبیاری[1] و غیره باشد.
کارمندان مسئول: در این بخش از کارمندانی از موسسات دولتی یا خصوصی نام برده شده که در مرحلهی مورد نظر، مسئولیت خاصی را برعهده دارند.
NGOها: سازمان های غیر دولتی که در زمینه های خاصی فعالیت دارند.
زمان بندی: مشخص می کند طی چه زمانی پس از اتمام یک مرحله، مرحلهی بعدی آن باید آغاز شود.
اهداف اصلی: نتیجه ای است که طی هر مرحله از طرح توسعه باید حاصل شود.
روش ها: مشخص می کند که در هر مرحله از چه روشهایی می توان بهره جست. (مصاحبه، گفتگوهای گروهی یا خصوصی، نظرسنجی، سخنرانی، مباحثه، مشاهده و...)
اسناد: در هر مرحله از طرح، اسناد و مدارک خاصی مورد نیاز است.
تجهیزات سمعی بصری: گردانندگان تشکل ها باید در هنگام ملاقات با کشاورزان، از امکاناتی مانند فلوچارت، نقشه، طرح و عکس استفاده کنند. بخصوص استفاده از فلوچارت برای جلب توجه و آموزش کشاورزان، در حین سخنرانی توصیه میشود. پس از چند جلسه، بروشور یا اطلاعیه ای که حاوی خلاصه مطالب باشد، باید بین کشاورزان توزیع شود. در ضمیمهی 2، متن کلیهی اطلاعیه ها و فلوچارت ها درج شده است. وظایف ویژهی گروههای آبیاری عبارتند از:
·تهیهی یک طرح اجرایی که شامل جداول توزیع آب آبیاری و الگوی کشت است.
·ارایهی کلیهی اطلاعات لازمه، مانند الگوی کشت و نیاز آبی به حوزهی آبیاری.
تحت این عنوان و به منظور کمک به گردانندگان تشکل ها در راستای اجرای مراحل طرح، یک سری اطلاعات کلی و دستورالعمل های مهم ارایه شده است.
در این راستا برای بیان موضوعات مختلف ازنمادهای متفاوتی استفاده شده است:
B: اطلاعات مهم و یا دستورالعمل.
O : توصیه به پرهیز از شرایطی ویژه یا عدم انجام کاری خاص.
$: فلوچارت هایی که توصیه می شود.
?: بروشور/ اطلاعیه ای که باید توزیع گردد.
`: کپی اسناد و سایر اطلاعاتی که در ضمیمه آمده است.
توصیه می شود گردانندگان تشکل ها با استفاده از اطلاعات کلی مربوط به بازدیدها، گزارش هایی تهیه و ارایه کنند. این اطلاعات می تواند شامل نام روستا، تاریخ بازدید، تعداد کشاورزان بازدید کننده، هدف از بازدید، موضوعاتی که مورد بحث قرار گرفته، تصمیمات گرفته شده وبالاخره سایر اقدامات مقتضی باشد.
نمودار طرح توسعه
جمع آوری اطلاعات
گروه هدف: حاکم و سایر رهبران روستا
زمان بندی: یک یا دو هفته قبل از اطلاع رسانی
× ارزیابی منطقه
× معرفی اجمالی طرح و موسسهی مجری آن و همچنین تبیین اهداف طرح
× معرفی و شرح اجمالی اهداف اطلاع رسانی، قبل از تعیین تاریخ، زمان و هزینهی برگزاری جلسات اطلاع رسانی در روستا
× جمع آوری شماره تلفن های حاکم و کلیهی رهبران روستا
× برگزاری جلسات
اسناد: هیچ
امکانات سمعی بصری: هیچ
اطلاعات و دستورالعمل
گردانندگان تشکل ها باید پیش از بازدید اولیه که نقطهی رسمی آغاز طرح است، محل اجرای طرح را شناسایی، بافت جمعیتی آن را بررسی و اطلاعات ضروری مورد نیاز برای انجام بازدیدهای اولیه را جمع آوری کنند. برخی از اطلاعات مورد اشاره در زیر ذکر شده اند:
·نام روستا.
·نام و شماره تلفن حاکم روستا.
·نقشه هایی که موقعیت روستا و راههای ارتباطی آن را مشخص می کند.
·اطلاعات مربوط به مناطق زیر کشت و تعداد خانوارهای ساکن روستا.
·و سایر اطلاعات و اسناد.
بهتر است برای داشتن تصویری روشن از منطقه و برآورد فاصلهی روستاها و همچنین بررسی وضعیت جاده ها بازدید مختصری از منطقهی اجرای طرح انجام شود.
گردانندگان تشکل ها باید با حاکم روستا یا سایر افراد ذینفوذ تماس گرفته و موسسه، طرح توسعه و اهداف و روشهای انجام آن را معرفی و تشریح کنند. در صورت عدم اطلاع رسانی، ملاقات با آنان در مدت بازدید از روستا، کاری مشکل مینماید. در این شرایط، گردانندگان تشکل ها تنها موفق به گفتگو با عدهی معدودی از بزرگان روستا خواهند شد.
B ملاقات های شخصی گردانندگان تشکل ها با سران روستاها، از اهمیت بسزایی برخوردار است زیرا آنان مسئول انجام امور مقدماتی برگزاری جلسات (اطلاع رسانی تاریخ، زمان و محل برگزاری جلسات و تاکید بر اهمیت حضور آنان در جلسات فوق) می باشند.
ممکن است روستائیان تا پیش از بازدید موسسهی مجری طرح از روستا، حتی نامی از آن نیز نشنیده باشند و برای نخستین بار طی بازدید مسئولان آن با نام موسسه و فعالیتهای آن آشنا شوند.
بدیهی است که در این مرحله هنوز روستاییان از طرح توسعه و اهداف و محتوای آن آگاه نیستند.
B گردانندهی تشکل باید توضیحات مختصر اما کاملی از طرح توسعه و موسسهی مجری آن به کشاورزان ارایه کرده و هدف از بازدید را رایزنی برای تعیین تاریخ، زمان و محل برگزاری جلسات آگاه سازی عنوان کند. در طول مدت بازدید، گردانندهی تشکل تنها به موضوعات کلی زیر اشاره می کند:
·نام موسسهی مجری طرح.
·اهداف اصلی از اجرای طرح: که عبارت از استفاده و ترویج یک سیستم آبیاری پایدار است که در آن گروهها در برنامهریزی، طراحی، نصب، استفاده و نگهداری سیستم های آبیاری، زهکشی و رفاهی دخیل هستند.
·اهمیت برگزاری جلسات آگاه سازی که معرفی موسسه و تشریح طرح به کشاورزان را نیز شامل می شود.
B علاوه بر ساکنان روستاهای بزرگ، حاشیه نشینان آن مناطق نیز باید برای شرکت در این جلسات دعوت شوند.
در پایان بازدید از روستا، کشاورزان باید با همراهی گردانندهی تشکل بر سر تاریخ، زمان و محل برگزاری جلسات به توافق برسند.
B هرچند گردانندهی تشکل می تواند تاریخی را برای برگزاری نشت های آتی پیشنهاد کند اما این کشاورزان هستند که باید با آن موافقت کنند. گردانندهی تشکل باید برنامه های خود را تا حد امکان با سلایق وخواسته های کشاورزان هماهنگ سازد. برای مثال، ممکن است کشاورزان ترجیح دهند که طی فصل کاشت یا برداشت، جلسات در ساعات اولیه روز یا اواخر شب برگزار شوند.
B لازم است سلسله جلسات آگاه سازی در مکانی برگزار شود که تمامی کشاورزان بخوبی با آن آشنا بوده و در آن احساس آرامش و راحتی کنند. جلسات را نباید در محیطی پر ترافیک و پر ازدحام که آلودگی صوتی فروشگاهها، اتومبیلها و مردم مانع تمرکز افکار کشاورزان می شود، برگزار کرد.
گردانندگان تشکل ها باید از رسانه های جمعی و محلی برای ابلاغ تاریخ، زمان و مکان برگزاری جلسات در روستاهای مختلف استفاده نمایند.
همچنین توزیع اطلاعیه یا اطلاع رسانی از طریق بیل بورد نیز راه حل دیگری است که می توان به آن متوسل شد.
مرحلهی 2: فعالیت های آگاه سازی
گروه هدف: کلیهی کشاورزان و نمایندگان موسسات حمایتی
کارمندان مسئول: گردانندهی تشکل و کارمندان سایر موسسات
زمانبندی: طی یک یا دو هفته پس از پایان بازدید اولیه از روستا (مرحلهی1).
× معرفی موسسهی مجری طرح و کارمندان آن و همچنین نمایندگان شرکتهای حمایتی
× ارایهی جزئیات طرح توسعه و اهداف، روش ها و محتوای طرح وتاکید بر اهمیت نقش کشاورزان
× برآورد میزان تمایل کشاورزان برای شرکت در طرح
× برنامه ریزی یک نظر سنجی مقدماتی
× برگزاری جلسات سخنرانی
× ایراد سخنرانی
× مباحثه
اسناد: بروشور 1/2
تجهیزات سمعی بصری: نقشهی آرایش پیشنهادی طرح
اطلاعات و دستورالعمل
هدف از آگاه سازی، اطلاع رسانی به کلیهی کشاورزان در مورد جوانب متعدد طرح مانند اهداف، روش ها، جزئیات طرح و همچنین تبیین نقش و مسولیت های کشاورزان در مراحل مختلف طرح (از طراحی و اجرا تا مدیریت سیستم های آبیاری) است.
به علاوه جلسات آگاه سازی فرصتی فراهم خواهند آورد تا طی آنها، کارمندان موسسه و به ویژه گردانندهی تشکل که در تمام مراحل همکاری بسیار نزدیکی با کشاورزان خواهد داشت، به کشاورزان معرفی شوند. حتی می توان کارمندان موسسات حمایتی را نیز که در جلسات حضور دارند، به کشاورزان شناساند.
اگر تمام کشاورزان در مورد طرح به طور کامل توجیه شوند، خواهند توانست از مراحل اجرای طرح و بایدها و نبایدهای هر مرحله و مسولیت موسسات و نهادها تصویری واقعی بدست آورند.
یکی از نتایج عمدهی فعالیت های آگاه سازی اطلاع یافتن کشاورزان از نقش محوری خود در مراحل مختلف طرح به طرق زیر است:
·مشارکت در طراحی و برنامه ریزی.
·نظارت بر مراحل نصب سیستم هاو در صورت امکان تقبل نصب بخشهای کوچکی از آنها.
·تشکیل و مدیریت گروهها و حوزهی آبیاری.
·پذیرش مسئولیت استفاده و نگهداری از تاسیسات آبیاری، زهکشی و سیستمهای وابسته.
در هر روستای مرکزی باید یک سری جلسات آگاه سازی با رعایت نکات ذیل برگزار شود:
B طول مدت جلسات آگاهسازی نباید بیش از 5/1 ساعت باشد و سخنرانی گردانندهی تشکل یا هر مسئول دیگری نباید بیش از 30 تا 45 دقیقه به طول بینجامد. مدت باقی مانده را می توان به پرسش و پاسخ اختصاص داد.
B برای اطمینان از انتقال درست مطالب به کشاورزان، استفاده از گویشی قابل فهم توصیه می شود. علاوه بر این سخنران باید آرام، شمرده و به قدر کافی بلند صحبت کند تا همه بتوانند صدای او را به خوبی بشنوند.
برای اطمینان از انتقال کلیهی موضوعات به کشاورزان لازم است کشاورزان از واژهها و اصطلاحات بسیار فنی که درک آنها برای کشاورزان مشکل می نماید، به هیچ عنوان استفاده نکنند. به علاوه باید از به کاربردن واژه ها و اصطلاحات انگلیسی نیز پرهیز کرد. برای مثال، بجای استفاده از واژهی انگلیسی Drainage بهتر است از واژهی زهکشی یا تخلیه استفاده شود.
همچنین توصیه می شود مکان برگزاری جلسات، به گونه ای انتخاب شود که دسترسی کلیهی کشاورزان به آن آسان بوده و به علاوه بتوانند بدون ایجاد مزاحمت های صوتی برای همسایگان،آزادانه نقطه نظرات خود را بیان کنند. از مکان های مناسب می توان از مدرسه،مسجد یا در صورت وجود، سالن اجتماعات روستا نام برد.
برای این که مکان برگزاری جلسات، ساکت و آرام بوده و مزاحمت های صوتی محیط بیرون نظم جلسه را مختل نسازد، بهتر است از انتخاب اماکن شلوغ و پرسرو صدا مانند مراکز خرید پرهیز کرد.
B گردانندی تشکل و سایر مسئولین مربوطه باید یک روز پیش از برگزاری جلسه با حاکم روستا تماس بگیرند تا مطمئن شوند که او خبر برگزاری جلسه را به اطلاع کشاورزان رسانده است.
B گردانندهی تشکل و سایر مسئولین مربوطه باید حداقل 30 دقیقه پیش از شروع جلسه، در محل حاضر باشند تا از مهیا بودن همهی شرایط و امکانات مطمئن شوند.
B گردانندهی تشکل و سایر مسئولین مربوطه باید پس از ورود به روستا، از مسئولین روستا بخواهند که از طریق بلندگوی مسجد به روستائیان اطلاع داده شود که جلسه بزودی آغاز خواهد شد.
3/2) ساختار جلسه:
در ابتدای جلسهی آگاه سازی، گردانندی تشکل یا هر فرد دیگری که مسئولیت ایراد سخنرانی را بر عهده گرفته باید به کشاورزان خوش آمد بگوید و از زحمات حاکم روستا در تنظیم و سازماندهی این جلسات قدردانی کند. پس از آن نیز باید کلیهی کارمندان مؤسسه مجری طرح و سایر مؤسسات حمایتی به اختصار معرفی شوند.
پیش از ایراد سخنرانی باید اهداف اصلی طرح و سایر موضوعات اصلی مهم مطرح شده و به طور کامل برای کشاورزان توضیح داده شوند. ایراد سخنرانی باید توسط گردانندهی تشکل یا یکی از اعضای مؤسسهی مجری یا توسط دو نفر از کارمندان مؤسسات حمایتی که در اجرای طرح شرکت دارند، انجام شود. طول مدت سخنرانی نباید بیش از 45 دقیقه باشد چرا که در این صورت کشاورزان به طور فعال به آن گوش فرا نخواهند داد.
B تعداد سخنرانان نباید بیش از 3 نفر باشد. زمان در نظر گرفته شده برای هر یک نیز نباید بیش از 15 دقیقه باشد. اگر تعداد سخنرانان بیشتر شود، احتمال به درازاکشیده شدن زمان سخنرانی و خستگی کشاورزان وجود دارد.
B در صورت امکان ،نقشه یا طرحی از آرایش پیشنهادی شبکهی آبیاری را باید به کشاورزان نشان داد تا بدین وسیله آنان یک دید کلی از طرح در ذهن داشته باشند.
B البته باید به کشاورزان یادآوری کرد که طرح مذکور قطعی نیست و می توان در مرحلهی طراحی مشارکتی نظرات کشاورزان را در آن اعمال کرد (مرحله ی 6).
پس از سخنرانی ، کشاورزان و کارمندان مؤسسات حمایتی باید فرصتی برای طرح سؤالات و نقطه نظرات خود دربارهی کلیات طرح یا جزئیات فنی آن داشته باشد.
در پایان جلسه، گردانندهی تشکل یا سایر کارمندان مؤسسهی مجری طرح باید میزان اشتیاق و میل به همکاری کشاورزان شرکت کننده در جلسه را مورد ارزیابی قرار داده و مشخص کنند که آیا آنان پس از شنیدن نکات مفید طرح، تمایلی به اجرای آن پیدا کرده اند یا خیر.
در آخر نیز لازم است سخنران، جملات خود را با تشکر و قدردانی از حضور و توجه کشاورزان و کارمندان شرکت های حمایتی به پایان برد.
? پیش از شروع سخنرانی یا در پایان جلسه ،باید از شرکت کنندگان خواست تا فرم حضور در جلسه را پر کرده و نام و شماره تلفن خود را نوشته و سپس آن را امضا کنند.
× توزیع و امضای فرم نباید در حین ایراد سخنرانی یا هنگام طرح سؤالات باشد،چرا که تمرکز کشاورزان بهم خواهد خورد.
? در آغاز یا پایان جلسه،نسخه ای از بروشور طرح که در آن،اهداف، روش ها و امکانات طرح درج شده، باید بین کشاورزان و کارمندان شرکت های حمایتی توزیع شود.
B حدود 10 تا 15 نسخهی اضافی از بروشور نیز باید به حاکم روستا تحویل داده شود تا او آن ها را در اولین فرصت به دست غایبین برساند.
ï نمونه ای از کلیات بروشور مذکور در ضمیمهی 2 / 1 آمده است.
4/2) موضوعات سخنرانی:
در سخنرانی باید به موضوعات زیر اشاره شود:
·تشریح اهداف اصلی طرح
· نام روستاهای موجود در طرح
· نام مؤسسات مسئول اجرای طرح
· قوانین اصلی طرح مانند،گفتگو مداری،اعتماد به نفس،مشارکت و استفادهی پایدار از منابع.
· نقش و مسئولیت های کشاورزان، به خصوص در قبال استفاده و نگهداری از سیستم های آبیاری، زهکشی و تأسیسات رفاهی و همچنین دریافت آب بها برای پرداخت هزینه های استفاده و نگهداری از سیستم.
· مراحل طرح
· اهمیت مشارکت در تمام مراحل طرح که شامل تشکیل نهادهای روستایی نیز می شود.
· ارایهی امکانات حمایتی و آموزشی
· ارایه جدول زمانی برای اجرای کلیهی مراحل طرح
مرحلهی 3 : نظرسنجی اولیه
گروه هدف: کلیهی کشاورزان، به خصوص حاکم و مسئولین مهم روستا
کارمندان مسئول: گردانندهی تشکل
زمان بندی: طی چند هفته پس از برگزاری جلسات آماده سازی (مرحلهی 2)
× جمع آوری اطلاعات موثق در مورد طراحی مراحل بعدی و بررسی دقیق تر امکان سوددهی طرح در روستاها و مناطقی که در حوزهی اجرای طرح واقعند.
× معرفی افراد مؤثر در داخل کمیته هایی که نقش مهمی در برنامه ریزی و اجرای طرح در مراحل بعدی آن دارند.
× بررسی میزان آگاهی و تجارب کشاورزان در حوزهی مدیریت،استفاده و نگهداری سیستم های آبیاری و همچنین تشکیل و مدیریت نهادهای روستایی که می توانند در توسعه و اجرای مراحل بعدی طرح مؤثر واقع شوند.
× ایجاد روابط قوی بین کشاورزان و گردانندهی تشکل بر پایهی احترام متقابل. روابط مذکور، برای انجام درست مراحل طرح بسیار ضروری به نظر می رسند.
× انجام مصاحبه های فردی و گروهی
× بازدیدها
× ملاقات های غیررسمی
× و مباحثه
× پرسش نامه (ضمیمهی 1/3)
× طرح کلی نظرسنجی (ضمیمهی 2/3)
× بروشور (ضمیمهی 1/3)
برای اجرای موفقیت آمیز طرح نظرسنجی توسط تیم تحت رهبری گردانندهی تشکل،اجرای دستورالعمل های زیر ضروری است:
جهت جمع آوری اطلاعات مربوط به گروه های واقع در حوزهی اجرای طرح، استفاده از روش های کاربردی گردآوری اطلاعات درنظرسنجی بسیار مهم است. نظرسنجی فرصتی مغتنم برای گردانندگان تشکل ها فراهم می آورد تا طی آن شناخت کلی از گروه ها و درک عمیق تری از کشاورزی آبی منطقه بدست آورند. به علاوه ضمن آن می توان با کشاورزان رابطه برقرار کرد و پایه های اعتمادی متقابل را بنا نهاد که این مهم در طراحی و اجرای مراحل بعدی طرح، اهمیت فوق العاده ای دارد. توضیح مراحل مختلف نظرسنجی در بخش های ذیل آمده است:
1/3) طراحی نظرسنجی:
پیش از آنکه گردانندهی تشکل اجرای نظرسنجی را آغاز کند، باید با حاکم روستا نشستی داشته باشد تا طی آن با او در مورد تعیین تاریخ مصاحبه با کشاورزان مباحثه کرده و به توافق برسد. در صورتی که گردانندهی تشکل بخواهد نظرسنجی یک هفته پس از اتمام جلسات آگاه سازی انجام شود می تواند در پایان جلسهی آگاه سازی بر سر مسایل فوق با حاکم روستا به مباحثه بنشیند.
اگر فاصلهی بین جلسهی آگاه سازی و اجرای نظرسنجی بیش از دو هفته باشد،توصیه می شود مباحثه و توافق در مورد تاریخ اجرای نظرسنجی یک هفته قبل از اجرای آن انجام شود.
زمان در نظر گرفته شده برای اجرای نظرسنجی نباید بیش از دو هفته باشد. چرا که در این صورت ممکن است حاکم روستا زمان دقیق ورود گردانندهی تشکل به روستا را فراموش کند یا حتی ممکن است امکان دسترسی به گردانندهی تشکل وجود نداشته باشد.
B گردانندهی تشکل باید یک روز پیش از آغاز نظرسنجی، طی یک تماس تلفنی یا دیداری کوتاه با حاکم روستا، تأیید توافق در مورد تاریخ های برنامه ریزی شده را بگیرد.
2/3) جمع آوری اطلاعات از منابع ثانویه:
گردانندهی تشکل باید پیش از انجام نظرسنجی، از دفاتر مؤسسات مربوطه بازدید کند و اطلاعات و آمارهای مربوط به جمعیت، مساحت زمین های قابل کشت در منطقه،زمین های آبیاری شده،الگوی کشت و سایر اطلاعات روستاهای واقع در حوزهی اجرای طرح توسعه را استخراج کند.
منبع دیگری که می تواند برای کسب اطلاعات مفید باشد، گزارش امکان سنجی است که توسط سازمان های دولتی به منظور استخراج اطلاعات مربوط به وضعیت موجود کشاورزی در روستاها تهیه گردیده است. این گزارش شامل اطلاعاتی از قبیل الگوی کشت، نوع و شرایط خاک، مساحت زمین های قابل کشت و غیره میباشد.
گردانندهی تشکل باید پیش از اجرای موفقیت آمیز نظرسنجی، با تهیهی پرسش نامه، بروشور،نقشه ها و طرح هایی از منطقهی اجرای طرح آبیاری به تعداد مورد نیاز، و همچنین تدارک تعداد مناسبی نوشت افزار و وسایل مانند کاغذ، مداد،مدادپاک کن، سوزن ته گرد و پوشه، امکانات اجرای طرح نظرسنجی را فراهم کند.
جهت گردآوری اطلاعات مورد نیاز برای نظرسنجی، لازم است گردانندهی تشکل از روش های مشروحه در ذیل استفاده کند.
مصاحبه های رسمی که در آن ها از پرسش نامه استفاده می شود یکی از راههای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز است. گردانندهی تشکل می تواند مصاحبه ها را به صورت فردی یا گروهی (به صورت 5 تا 20 نفره) برگزاز نماید. انتخاب یکی از این حالت ها به نوع اطلاعات مورد نیاز بستگی دارد.
[1] واژه حوزهی آبیاری را به سازمانی اطلاق کرده ایم که مسئولیت مدیریت سیستم آبیاری را برعهده دارد. البته در مورد ضرورت و امکان تشکیل یک حوزهی آبیاری کلیه سهام داران می توانند تصمیم گیری کنند.