چکیده :
به منظور تعیین نیاز غذایی و آبی و دمائی گیاهان فصلی در هر یک از مراحل رشد شامل کاشت بذر تا رسیدن به مرحله گلهدهی که عموماً هدف اصلی در کاشت این نوع گیاهان فضای سبزی باشد و با توجه به اینکه عامل تعیین کننده در بازار صنعت گل، زیبائی و طول عمر گل ها با حفظ طراوت و شادابی است توصیه های تغذیه ای با درک نیازهای غذایی و آبی و مکانی در هر یک از تیره های انتخابی به عمل آمده، تا با توجه به شرایط فیزیکی و شیمیائی خاک هر منطقه به ایده آل خود در جهت پرورش و تکثیر این نوع گیاهان نزدیک شویم.
همچنین توصیه هایی در زمینه چینش هر یک از این گونه های گیاهی در کنار هم و یا در کنار گیاهان دیگر برای ایجاد فضایی سبزی نشاط آور شده است. همچنین در هر یک از تیره های منتخب از گیاهان فصلی طوری به جزئیات مربوط به کشت و کار و نگهداری پرداخته شده که مخاطب با داشتن حداقل مشکلات از لحاظ ناهنجاریهای رشدی و آفات و بیماریها با اصول پیشرفته علمی کار آشنا شود.
مقدمه:
از آن زمان که بشر متعقل، به بلاغت فکری و شعور باطنی رسید برای حفظ بقای خود کوشش نمود و به موازات تلاش برای تهیه غذا و پوشاک و مسکن به حفظ سلامت خویش می اندیشید بنابراین برای تأمین سلامتی و رفع ناراحتی های درونی و برونی جسم خویش درصدد بر آمد که از موهبات الهی مدد بسته و موجبات سلامتی تن را فراهم سازد . مردم ایران نیز از دیر باز به گلکاری علاقه داشتند و از مهمترین کلکاریها در ایران می توان به گلکاری های باغات قصور سلطنتی مظفرالدین شاه اشاره کرد که مظفرالدین شاه پس از مشاهده گلکاریهای زیبا در سفر به اروپا تصمیم به اجراء آن در قصور سلطنتی خود نمود و این کار توسط دو برادر از اهالی چکسلواکی و استخدام آنها برای زیبا سازی فضای اطراف قصر انجام پذیرفت در دوران دیگری مرحوم وسلاف پرتیوا در باغ خود مردم را کم کم آشنا به بعضی گلهای زیبا و جدید نمود. و اینک اگر بخواهیم حرکت تکاملی را در زمینة بهره گیری کامل و بهینه از منابع طبیعی و مالی داشته باشیم باید دانش و عمل در کنار هم باشد. مسلماً برای یک کارآموز رشته کشاورزی بهترین طریقه یادگیری و پرورش گل و احیای فضای سبز نشاط آور به طوریکه هم تکنیک را بیاموزد و هم با مسائل ظریف حین کار آشنا شود اینست که تحت نظر کارشناسان مجرب این امور عملاً آموزش ببیند.
فصل اول
مشخصات تاریخچه تأسیس و توسعه شرکت با واحد تولیدی:
خصوصیات پارکت سیمرغ (مرکز آموزشی گل و گیاه)
مرکز آموزش گل و گیاه واقع در پارک سیمرغ است این پارک واقع در خیابان 30 متری نیروی هوایی است با مساحت حدود m8960 که در سال 1363 تأسیس شده این مرکز حاوی کلاس آموزش- آزمایشگاه و کتابخانه و بخش اداری است. و نمایشگاهی از گل و گیاه نیز در این مرکز دایر است.
کتابخانه این مرکز حاوی کتابهای مختلف در زمینه های کشاورزی، علوم دامی، علف های هرز، سموم و آفات و عکس ها و بروشوها که تماماً مربوط به منطقه 13 است. در آزمایشگاه انواع سموم از جمله بنومیل زینب و کنفیدور و غیره وجود دارد و علفهای هرز خشک شده و تخم گیاهان مثل: آهار، ایری، ناز و حشرات از راستة پروانه ها و سوسک ها و انواع پیوندها مثل اسکنه و تراشه ای و انواع خاکها مثل خاک برگ و خزه ها نام گیاهان موجود در محوطه پارک شامل درختانی مانند چنار- تبریزی- سرو معمولی ، افرا، کاج موگو ، سروبادبزنی و گیاهان دیگر مانند ختمی و یاس و خرزهره و ترون و نهایتاً گیاهان فصلی که چهره زیبا و نشاط آوری به پارک بخشیده اند خصوصیات گلخانه بوستان وحدت: دراین گلخانه که به مساحت 600 متر مربع که بیش از 60 نوع گیاه آپارتمانی و چند نوع گیاه فصلی وجود دارد.
جلوگیری از تولید و تکثیر سلاحهای کشتار جمعی
جلوگیری از تولید و تکثیر سلاحهای کشتار جمعی همیشه یکی از اولویت های اساسی سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا بوده است. از زمانی که جان کندی رئیس جمهور سابق آمریکا نسبت به مخاطرات افزایش قدرت های هسته ای در دنیا هشدار داد تا به امروز دولتمردان ایالات متحده اقدامات مختلفی را برای جلوگیری از تکثیر سلاح های مزبور انجام داده اند.
در زمینه جلوگیری از تولید و تکثیر سلاحهای کشتار جمعی از منظر دکترین بوش دولت ایالات متحده باید پیش از آن که دولتهای سرکش بتوانند این کشور را تهدید به استفاده از سلاحهای کشتار جمعی کنند یا عملاً از این سلاحها بر ضد آمکریکا استفاده کنند آنها را متوقف سازد. در پاسخ به این تهدیدات دولت آمریکا باید با حداکثر استفاده ممکن را از اتحادهایش با سایر کشورها بنماید. همچنین دولت آمریکا باید حداکثر بهره را از دوستی های تازه که با رقبای سابق خود به وجود آورده است ببرد. راههای تازه استفاده از نیروهای مسلح کشور،
1-سابقه فعالیتهای هسته ای ایران
سابقه فعالیت های هسته ای ایران به دوران پیش از انقلاب باز می گردد. در اوایل دهه 1970، ایران با این استدلال که بالاخره زمانی منابع نفتی کشور تمام خواهد شد برنامه تنوع منابع انرژی را در دستور کار خود قرار داد. در این راستا انرژی اتمی اولویت بسیار مهمی تلقی می شد. افزایش عواید نفتی در اوایل دهه 70 و درنتیجه افزایش امکان اجرای برنامه مزبور فیزیکی از دلایل این امر بود. در آغاز ایران تصمیم گرفت که حدود 23 راکتور اتمی را احداث کند. بدین ترتیب، برای عملی شدن این برنامه سازمان انرژی اتمی ایران تأسیس شد.
اما به دلیل نوپا بودن مطالعات و فعالیت های هسته ای در ایران، این کشور به ناچار از جنبه های مختلف مانند نظریات کارشناسی و حتی کارشناسان فنی، سوخت هسته ای و دیگر قطعات و لوازم مورد نیاز به خارجیان وابسته بود، بنابراین به کشورهای غربی شامل آلمان غربی. فرانسه و آمریکا روی آورد و قراردادهای متعددی را با آنها امضاء کرد. ازجمله در سال 1974 قراردادی بین سازمان انرژی اتمی ایران و کرافت و رک یونیون آلمان مبنی بر احداث دو نیروگاه اتمی در بوشهر به امضاء رسید و به دنبال آن، دولت های وقت ایران و آلمان گسترش همکاری اتمی صلح آمیز را در دسترو کار خود قرار دادند. همچنین در سال 1974 ایران 10 درصد از سهام کنسرسیوم اورودیف را خریداری کرد. این کنسرسیوم برای غنی سازی اورانیوم تشکیل شده بود. در همین سال فرانسه در تأمین یک مرکز تحقیقات هسته ای در اصفهان با ایران همکاری کرد و در سال 12976 نیز ایران در باره احداث راکتور هسته ای دیگری در اهواز با فرانسه به توافق رسید.
فهرست مطالب:
اهداف نظامی آمریکا در منطقه خلیج فارس بعد از 11 سپتامبر
مقدمه
گفتار 1: جلوگیری از تولید و تکثیر سلاحهای کشتار جمعی
سابقه فعالیتهای هسته ای ایران
اتهام علیه ایران
موضع جمهوری اسلامی ایران در مبارزه با توسعه سلاحهای کشتار جمعی
سابقه فعالیتهای هسته ای عراق
سلاحهای پرتاب کننده عراق
گفتار 2: تقویت نیروهای نظامی آمریکا در منطقه خلیج فارس
تقویت نیروی زمینی ارتش آمریکا
تقویت نیروی هوایی ارتش آمریکا
تقویت نیروی دریایی ارتش آمریکا
ایجاد یک سیستم دفاع موشکی در منطقه
کاشت و تکثیر گیاهان زینتی
گلکاری، آشنایی با مفاهیم
جایگاه گلکاری در ایران
اهمیت تاریخی: قدمت کشت و کار و نگهداری گلها در ایران شاید همزمان با شروع کشاورزی بوده است. با نگاهی به تاریخ و فرهنگ ایران بنظر میآید که همواره ایرانیان در زمینه موضوعات مرتبط با گلها جایگاه خوب و ارزندهای داشتهاند. اهمیت اقتصادی: شاید قدیمیترین گلخانههای موجود در ایران که در حال حاضر هم فعال هستند قدمتی در حدود 75 – 70 سال دارند. در حقیقت اهمیت اقتصادی این رشته، سابقه طولانی در ایران دارد. زمانی که بسیاری از کشورها نامی در زمینه پرورش گل و گیاه نداشته اند کشور ما با داشتن گلخانههای خوب و قابل قبول در زمان خود وضعیتی مناسب داشته است. کشت و کار پرورش گلهای زینتی در ایران بعنوان یک رشته اقتصادی سابقهای به قدمت احداث گلخانهها ندارد اما از زمانهای گذشته، گلخانهدارها کار تکثیر و پرورش گیاهان را برای سرگرمی، و گذران اوقات فراغت انجام میدادند. در سالهای اخیر بدلیل نیاز روز افزون بازار و خواست افراد جامعه و بدلیل محدود شدن فضای زندگی مردم این وضعیت کاملاً تغییر کرده است. بطوری که در سالهای اخیر احداث گلخانههای نسبتاً مجهز و کارآمد بمنظور کشت و پرورش و تکثیر گیاهان زینتی و نیز توسعه اقتصادی پیشرفت زیادی داشته است. ایران یکی از خواستگاهها و زادگاههای طبیعی گیاهان زینتی از جمله لاله، سنبل، زنبق، سیکلمه و برخی از درختچهها و تعداد زیادی از درختان میوه بشمار میآید، و در منابع علمی دنیا اسناد و مدارک مربوط به این موضوع موجود است. ولی از نظر اقتصادی و صادرات گل و گیاه هنوز موقعیت مناسبی در سطح دنیا ندارد.
جایگاه ایران از نظر جغرافیایی
موقعیت جغرافیایی ایران از دو نظر قابل ارزش است :
- از نظر آب و هوایی
- موقعیت نسبت به کشورهای همسایه.
1- ایران در یک منطقه پر رود با طول روز بلند و روشنایی کامل آفتاب قراردارد و از این نظر میتواند در بسیاری از هزینههای مربوط به گرم کردن و روشن نگه داشتن گلخانهها که برای کاشت و تکثیر گیاهان زینتی اهمیت زیادی دارد، صرفه جویی کند.
2- موقعیت ایران بدلیل قرار داشتن در کنار کشورهای پر مصرف گل و گیاه از نظر اقتصادی حائز اهمیت است. همسایههای شمالی و جنوبی ایران از خریداران بسیار خوب گیاهان زینتی هستند. ایران با داشتن یک بازار متعادل و نسبتاً ثابت و دائمی قادر است جایگاه واقعی خود را در این عرصه پیدا کند.
کشورهای مهم تولید کننده و مصرف کننده گل و گیاه
1- هلند 2- ایتالیا 3- آلمان 4- سوئیس 5- دانمارک 6- بلژیک 7 - سوئد 8- ژاپن 9 - انگلستان 10- استرالیا 11- فرانسه 12- اسپانیا 13- آمریکا
همانطور که مشاهده میکنید هلند مقام اول در بین همه کشورها را دارد و بقیه کشورها در رتبه بعدی قرار گرفتهاند. از لحاظ موقعیت جغرافیایی و آب و هوایی و همچنین وضعیت نیروی کار، ایران در مقایسه با هلند از موقعیت مناسبتر و ارزانتری برخوردار است. ارز آوری گل و گیاه برای ایران یک موقعیت انحصاری است. در کشور ما گاهی ارز آوری گلهای شاخه بریده با ارز آوری نفت مقایسه میشود. بطوری که فروش 2 تا 3 شاخه گل (از بعضی انواع گلها) میتواند ارزآوری معادل یک بشکه نفت را داشته باشد و صادرات گلها و گیاهان زینتی میتواند جانشین صادرات نفت شود. اما پارامترهای لازم و شاخصهای قابل قبول بازار جهانی برای پرورش گل و گیاه را باید مهیا کرد.
رشتهها و زیر شاخههای متعددی در رابطه با گلکاری یا Flowery culture وجود دارد. یکی از این موارد استفاده از اندامهای گیاهان زینتی میباشد. از لحاظ موقعیت مصرفی گیاهان زینتی را به سه دسته تقسیم میکنند :
گیاهان یک ساله یاAnnual Plants ؛ گیاهان زینتی که بعنوان گلهای فضای سبز استفاده میشوند. این گیاهان معمولاً مقاوم به سرما نیستند و دوره زندگی نسبتاً کوتاهی دارند. مانند گل اطلسی و آحار.
گلهای دائمی یا Perennial Plants؛ گیاهانی که بیش از یک سال در فضای آزاد قابلیت رشد و نمو دارند. مانند گل تاجالملوک، داودی و زنبقهای دائمی.
گیاهان آپارتمانی یا Indoor Plants؛ گیاهانی که فقط در فضای محدود آپارتمانها و گلخانهها قابل نگهداری هستند. مانند برگ انجیلی و فوتوس.
انجام تحقیقات برای صادرات گلها و گیاهان زینتی یک امر مسلم و ضروری است. همچنین مجموعه عواملی که در این راستا باید مد نظر قرار گیرند عبارتند از :
نوع خاک و بستر مورد پرورش گیاهان؛
نوع محصول ارائه شده؛
تداوم تولید در طی یک زمان معین.
انواع گلکاری یا Flowery culture
گیاهان گلدار گلدانی یا Pot Plant؛ گیاهانی که در فضای مستور آپارتمان رشد و نمو میکنند و بخش زینتی آنها همان گل است. مانند گل حنا، سیکلامن ایرانی، آزالیا و ...
گلهای شاخه بریده یا Cut Flowers؛ گروه بسیار بزرگی از گیاهان زینتی در این رده هستند. تعداد زیادی از گیاهان زینتی بعنوان بخشهای بریده شده و جدا از پایه مادری قابل عرضه به بازار هستند. نظیر انواع میخک، ژربرا، رز و ارکیده.
بسته به نوع بازار و سلیقه خریداران تقریباً همه گیاهان Cut Flowers شبیه بهم عرضه میشوند. اینطور که برآورد نشان میدهد معمولاً میخک، رز و ژربرا سه محصول رده اول تا سوم گلها شناخته شدهاند.
درختان، درختچهها و پیچهای زینتی یا Trees, Shrubs and Climbers؛ این مجموعه در کشت و کار گیاهان زینتی جایگاه ارزندهای دارد و ایران میتواند در این قسمت موقعیت خوبی کسب کند.
تاسیسات گلکاری
تعریف گلخانه: گلخانه یاGreen house به فضای محدودی اطلاق میشود که قابلیت کنترل شرایط محیطی مناسب را برای رشد گیاهان از نواحی مختلف در طی فصول مختلف یک سال داشته باشد. طبق این تعریف از جمله عملکرد گلخانه، فراهم کردن شرایط محیطی لازم و مورد نیاز محصولی معین است.
گلخانهها بر حسب اینکه چه نوع مصالح ساختمانی در آنها بکار برده شده است به نوع ثابت و متحرک تقسیمبندی میشوند. گلخانههای ثابت و متحرک بنا بر نیاز در موقعیت معین، در جایی که مدنظر ما است احداث میشوند.
گلخانههای ثابت، به گلخانههایی گفته میشود که مصالح ساختمانی بکار رفته در آنها از جنس پایدار و با دوام باشد. پس باید سالیان سال از آنها استفاده کرد. بنابراین نکاتی در ساخت گلخانههای ثابت باید در نظر گرفته شود.
نکات مهم در احداث گلخانههای ثابت
1. فاصله گلخانه تا بازار مصرف؛
2. کیفیت آب از نظر سختی؛
3. وجود بازارهای فروش محلی؛
4. دسترسی به کارگران متخصص.
انواع گلخانه های ثابت
گلخانه یکطرفه: از یک جهت از نور کامل آفتاب بر خوردار است و از جهت دیگر از مصالح ساختمانی پوشیده شده است. این نحوه ساخت و ساز گلخانه برای مناطقی با شرایط محیطی نسبتاً دشوار بسیار مطلوب است. در مناطقی که سرمای شدید یا یخبندانهای طولانی وجود دارد، ساخت این گلخانهها به صرفه میباشد.
گلخانه دو طرفه: از دو جهت بطور کامل از نور آفتاب بهرهمند است. این گلخانه برای کشت و پرورش بسیاری از محصولات، ایدهآل و مناسب است. زیرا از جهت نور و درجهی حرارت بطور کامل از نور خورشید بهره میبرد.
گلخانه نیمه دو طرفه: از یک جهت بطور کامل از نور آفتاب برخوردار است و از جهت مقابل تا نیمه از مصالح ساختمانی پر شده و نیمه دیگر از جنس شفاف (شیشه) است.
گلخانه های سه گانه هر کدام برای یک اقلیم معین مناسب میباشند. اما بطور کلی برای مناطق مختلف ایران گلخانههای دو طرفه بسیار مناسب و مطلوب هستند. چرا که در کشور ما، به علت برخورداری از نور فراوان مخصوصاً در زمستان میتوان در مصرف سوخت صرفه جویی بسیار خوب و با ارزشی داشت.
عوامل قابل کنترل در گلخانه ها
1.درجه حرارت؛
2.نور؛
3.رطوبت؛
4. مقدار گاز کربنیک(Co2).
هر کدام از عوامل قابل کنترل در گلخانهها جداگانه توضیح داده میشوند.
درجه حرارت در گل خانه ها
تنظیم درجه حرارت در گلخانهها شرط اولیه برای رشد و نمو بسیاری از گیاهان است. نیاز گیاهان به درجه حرارت دامنههای مختلفی دارد. بعضی از گیاهان درجه حرارتهای بالاتری نیاز دارند مثل گیاهان مناطق گرمسیری. بعضی دیگر در درجه حرارتهای کمتر از 20 درجه سانتیگراد هم بخوبی رشد و نمو میکنند، مانند گیاهانی که از مناطق سردسیری منقل شدهاند نظیر پامچال که در جنگلهای شمال دیده میشود.
اما چگونگی تنظیم درجه حرارت در گلخانهها بستگی به سیستم گرمایی دارد. انواع بخاریها یا سیستمهای گازی و ... میتوانند مورد استفاده قرار بگیرند. اما دو شرط اولیه موجود در عامل گرم کننده عبارتند از:
1- توان توزیع یکنواخت دما در سطح گلخانه را دارا باشد؛
2- فاقد اثرات مخرب زیست محیطی باشد.
نیاز نوری گیاهان
همه گیاهان به یک اندازه به نور نیازمند نیستند. بعضی از گیاهان نیاز به نور فراوانی دارند و بعضی دیگر به نور کمتری نیاز دارند. بنابراین گیاهان را از نظر نیاز نوری به سه گروه بزرگ تقسیم میکنیم:
گیاهان روز بلندLDP : Long Day Plants برای به گل رفتن بین 10 تا 14 ساعت به نور نیاز دارند، مانند گیاهان فصلی تابستانه نظیر آحار، اطلسی، ناز و میمون.
گیاهان روز کوتاه SDP: Short Day Plants برای به گل رفتن نیاز نوری کمتر از 12 ساعت دارند. که در نقطه مقابل گیاهان روز بلند قرار میگیرند، مثل گل داودی.
گیاهان بی تفاوت به طول روز NDP: Neutral Day Plants برای نگهداری در منزل بسیار مناسب و مطلوب هستند. مثل گل حنا یا بگونیا که حساسیتی نسبت به طول روز ندارند و در تمام طول سال گل دارند.
به گل بردن گیاهان روز کوتاه در طی ساعات روشنایی، طولانی به موضوع کنترل نور بر میگردد. در کشور ما با توجه به اینکه روزهای آفتابی خیلی زیاد است باید نیاز نوری گیاه شناخته شود تا گیاه در طی روزهای بلند بخوبی از رشد رویشی برخوردار باشد. لذا گیاهان روز کوتاه را به وسیلهی پایین آوردن ساعات روشنایی، بوسیله یک پرده تیره رنگ، و اصطلاحاً ایجاد شبهای طولانی به گل میبریم.
نور در گلخانه ها
در گلخانهها مقدار نور را به وسیلهی پوشاندن شیشهها با حصیر، پاشیدن گِل و یا رنگهای قابل شست و شو و یا با استفاده از چادرهای الکترونیکی، کنترل میکنیم.
کنترل رطوبت در گلخانهها
تأمین رطوبت یکی از پارامترهای مهم در گلخانهها است. برای رشد و نمو گیاهان، البته باید نیازهای رطوبتی گیاهان را بشناسیم. بعضی از گیاهان به رطوبتهای خیلی بالا نیاز دارند و بعضی دیگر به رطوبت کمتری نیاز دارند، مثل گل کاغذی. بعد از شناخت نیاز رطوبتی گیاهان، آنها را در گلخانههای خاص خود جایگزین میکنیم یعنی همه گیاهان در یک نوع گلخانه نگهداری نمیشوند. در سطوح تخصصی و بزرگ، هر گلخانه برای یک محصول و یا تعدادی محصول مشابه با نیازهای یکسان در نظر گرفته میشود.
راهها و روشهای مختلفی برای تأمین رطوبت گلخانهها وجود دارد که عبارتست از:
1. آبیاری؛
2. پاشیدن آب به سقف و کف و جدار گلخانه؛
3.کاربرد دستگاههای بخار ساز.
گاز کربنیک در گلخانهها
کاربرد Co2 تقریباً معادل استفاده از مواد غذایی، کاربرد پیدا کرده است. در کشور ما که گیاهان از لحاظ نوری در وضعیت مناسبی قرار دارند میتوان با بالا بردن مصرف Co2 راندمان محصول را نیز بالاتر برد.
وجود Co2برای انجام عمل فتوسنتز ضروری است. این واکنش شیمیایی منجر به تولید محصول سبز یا عملکرد گیاه میشود . در این واکنشCo2 عامل بسیار مهمی تلقی میشود.
فرمول فتوسنتز
6 CO2 + 6 H2O à C6H12O6 + 6 O2
گلخانههای ایزوله و با شرایط استاندارد دارای Co2هستند. لذا گلخانههایی که ارتباط کمتری با فضای خارج دارند و یا گلخانههایی که تبادل گازی کمی دارند و در معرض رفت و آمدهای مکرر و متوالی نیستند برای مصرفCo2 مناسبتر هستند.
عوامل مؤثر در میزان مصرف Co2
1. فصل و موقعیت زمانی: در فصلهای گرم و پر نور سال مقدار مصرف Co2 بیشتر است؛
2.نوع محصول: بسته به نوع محصول نیاز به Co2 نیز متفاوت است؛
سن گیاه: گیاهان مختلف در سنین مختلف نیازهای متفاوتی به Co23.دارند.
بسترهای کشت، تکثیر و پرورش گیاهان زینتی
انواع محیطهای کشت برای ریشهزایی
- ماسه؛
- پرلایت؛
- ورمیکولایت؛
- مخلوط ماسه و پرلایت.
ماسه
- محیط کشت معروف؛
- فاقد هر گونه عناصر؛
- ارزش آن به واسطه وجود تخلخل کافی، وجود اکسیژن و حفظ رطوبت.
اولین محیط کشت ماسه است که برای ریشهدار کردن گیاهان ارزشی خاص دارد، زیرا قلمههای جدا شده از پایههای مادری ذخیره غذایی به اندازه کافی دارند. اندازه ذرات ماسه و تخلخل بین این ذرات بسته به نوع قلمهها متفاوت است پس بهتر است که برای قلمههای مختلف اندازه معینی از محیط کشت را استفاده کنیم.
پرلایت
- منشا آتشفشانی؛
- سفید رنگ؛
- فاقد هرگونه ذخیره غذایی؛
- ارزش آن به واسطه ذخیره آب تا 4 برابر وزن خود.
دومین محیط کشت که برای تکثیر قلمهها استفاده میکنیم پرلایت است. و به دلیل خصوصیات ذکر شده، در ریشهدار شدن قلمهها یا گیاهانی که در غیر محیط خاک پرورش مییابند بسیار مفید و مناسب است. اندازه ذرات پرلایت بین 4- 2/1 میلیمتر است و بسته به نوع مصرف و نوع قلمه برای تکثیر از پرلایتهای نرم و نسبتاً درشت استفاده میکنیم. معمولاً مخلوطی از پرلایتهای خیلی نرم و نسبتاً درشت به نسبت مساوی ترکیب میکنیم و بعنوان یک بستر ریشهزایی از آن استفاده میشود.
ورمیکولایت
- ماده معدنی از نوع میکا؛
- حاوی سیلیکات منیزیم، آلومینیم و آهن است.
در حقیقت یک رس حرارت دیده است که میتواند مقدار زیادی آب را جذب کند. ورمیکولایت بدلیل قیمت نسبتاً بالایی که دارد مصرف چندانی ندارد. بعلاوه بعلت جذب آب حجمش زیاد میشود و نباید تحت فشار قرار گیرد، زیرا تخلخلش را از دست میدهد. فقط در موارد خاص برای سازگاری دادن یک گیاه حاصل از کشت بافت در محیط جدید از این ماده استفاده میشود. بنابر این برای تکثیر معمول و متداول گیاهان عمدتاً ماده مورد مصرف پرلایت یا ماسه است.
مخلوط ماسه و پرلایت
- به نسبت مساوی مخلوط میشوند؛
- در سطح کاربردی مصرف زیادی دارد.
چهارمین محیط کشت، مخلوط ماسه و پرلایت است. به نسبت مساوی یک حجمی از پرلایت و ماسه نرم (همان چیزی که در اصطلاح باغبانی ماسه بادی میگویند) را با هم مخلوط میکنند و قلمهها را در آن قرار میدهند. بعد از ریشهدار شدن قلمهها و اطمینان از حجم ریشه، قلمهها به محل مناسب دیگر انتقال مییابند.
محیطهای کشت قلمهها فاقد هر گونه ذخیره غذایی بوده و بدلیل آنکه فوقالعاده سبک هستند تخلخل زیادی دارند و نمیتوانند مواد غذایی را به مدت زیادی در خود نگه دارند. بعد از ریشهدار شدن گیاهان چون نیاز به عناصر معدنی در گیاه خیلی بالا میرود، در یک خاک مناسب که ذخیره کافی این مواد را دارند کشت میشوند.
محیطهای پرورشی گیاهان – کشت خاکی
- متداولترین محیط کشت شناخته شده خاک یا Soilاست. تعریف خاک و انتظاری که از خاک برای نگهداری طولانی یک گیاه میرود، بسته به نوع گیاه و نیاز خاص غذایی آن گیاه متفاوت است. گیاهان علفی و آپارتمانی نیاز به یک بافت بسیار سبک دارند، بافتی که تخلخل کافی دارد و آب را به اندازه مناسب در خود نگهداری میکند و ریشهها در آن بخوبی تنفس میکنند.
- ترکیبی با نسبت مساوی از خاک برگ، ماسه بادی و خاک زارعی و دارای یک بافت خوب و مناسب برای پرورش گیاهان آپارتمانی اصطلاحاً خاک سبک نامیده میشود.
- خاک سنگین در باغبانی کاربرد خیلی زیادی ندارد، فقط گیاهانی که ساختمان ریشهای بسیار قطور و قوی دارند مثل گل کاغذی و همچنین شاهپسند درختی و درختچه ختمی چینی در خاکهای سنگین بهتر رشد و نمو میکنند.
- غیر از خاک ترکیبات مصنوعی دیگر مثل پیت هم استفاده میشود. Peatخاکی است که از بقایای در حال تخمیر اندامهای مختلف گیاهی بوجود آمده است. پیتهای طبیعی حاصل تخمیر خزهها هستند. دو خزه معروف بنامهای Sphagnum و Hyponum در اروپای شمالی به وفور یافت میشوند و معادنی که از این خزهها در اروپای شمالی بدست آمده تحت عنوان تورب یا پیت خالص به بازار عرضه میشوند. پیتPH بسیار پایینی دارد و برای گیاهان اسید پسند و آنهایی که نیاز به PH پایین دارند بسیار مناسب و ایدهآل است.
هیدروپونیک – کشت بدون خاک گیاهان
- پرلایت؛
- ورمیکولایت؛
- پشم سنگ؛
- پوکه معدنی.
البته این مواد فاقد هر گونه ذخیره غذایی هستند و مواد غذایی بطور مصنوعی به این سیستمها باید اضافه شوند. پرلایتی که مواد غذایی لازم به آن اضافه شده باشد بحث محیط کشت هیدروپونیک Hydroponic را به میان میآورد. معادن خاک پیت در چند ناحیه (عمدتاً در شمال ایران) شناسایی شدهاند ولی این معادن دقیقاً حاصل تخمیر دو خزه معروف هاپونوم Hyponum و اسفاگنوم Sphagnum نیستند. پیت یا تورب ایران رنگ روشنتری دارد در حالیکه پیت اروپا دارای رنگ قهوهای بسیار تیره است. PH پیت در معادن ایران خیلی زیاد و گاهی بیش از 7 میباشد (یعنی از حد خنثی کمی بالاتر است) ولی PH پیتهای اروپایی حدود 5/4 است. همچنین معادن کشف شده در ایران قابل توسعه در سطح وسیع نمیباشند.
رشد و نمو
مهمترین عامل بعد از بستر رشد، عوامل موثر در رشد و نمو گیاه میباشند. ابتدا تفاوت بین رشد و نمو را یادآور میشویم (البته این تفاوت در فرهنگ نامه انگلیسی بیشتر نمایان است).
رشد یا Growthبزرگ شدن سلولها و افزایش تعداد سلولها را گویند. به عبارت دیگر منظور از رشد افزایش تعداد و حجم سلولهاست.
نمو یا Developmentبه مفهوم اختصاصی شدن و تمایز سلولهاست. ممکن است سلولی رشد زیادی داشته باشد ولی نمو نکرده باشد. هر وقت گیاه از مرحلهای وارد مرحلهی دیگر شود نمو یافته است. مثلاً گیاه گلخانهای را در نظر بگیرید که چند سالی رشد رویشی داشته ولی تا زمانی که وارد فاز گلدهی نشده باشد نمو نداشته است. به معنای دیگر نمو پدیدهی تخصصی شدن سلولهاست.
عوامل موثر بر رشد و نمو
داخلی:
الف) عوامل ژنتیکی،
ب) هورمونهای نباتی.
خارجی:
الف) حرارت،
ب) رطوبت،
ج) نور،
د) گازها.
ابتدا به تعریف عوامل داخلی میپردازیم. خصوصیاتی را که عوامل خارجی بر آن بیتاثیرند را عوامل ژنتیکی میگویند. وقتی خصوصیات، صفر ذاتی هستند طوری که عوامل خارجی بر آنها بیتاثیرند، برای مثال اگر گیاهی گلهای صورتی دارد عوامل خارجی نمیتوانند رنگ گلهای آن را تغییر بدهند.
کنترل اعمال فیزیولوژی گیاهان در مبحث هورمونها گنجانده شده است.
استفاده از ترکیبات دارویی مشتق از گیاهان، نه تنها قدمت زیادی دارد، بلکه بهدلیل عوارض جانبی بیشمار داروهای شیمیایی از یکسو و نارساییهای متعدد طب نوین در درمان برخی از بیماریها با گذشت زمان، بار دیگر پرورش و تولید گیاهان دارویی با رشد قابلتوجهی روبرو شدهاست. در مقالة حاضر سعی شده است تا ضمن معرفی برخی از روشهای بیوتکنولوژیک مورد استفاده در شناسایی و تولید گیاهان دارویی، اهمیت اقتصادی متابولیتهای دارویی مشتق از این گیاهان و ارزش بالای آنها برای کشورهایی همچون ایران که دارای تنوع بالایی از گیاهان دارویی هستند مشخص شود:
مقدمه
سابقة استفاده از گیاهان دارویی به زمانهای بسیار دور برمیگردد؛ بهطوریکه حتی در کتب قدیمی مانند انجیل و کتاب مقدس باستانی هند (ودا)، استفاده از برخی گیاهان در درمان بیماریها توصیه شده است. اما قدمت استفاده از گیاهان دارویی، بهمعنی روند رو به کاهش آن در دنیای مدرن امروزی نیست. امروزه در جوامع صنعتی و در بسیاری از کشورهای پیشرفته و درحال توسعه، استفاده از طب سنتی و گیاهان دارویی برای حفظ سلامتی، بهدلیل افزایش اعتماد مردم به استفاده از این گیاهان، بسیار چشمگیر است.
طبق برآوردی که توسط سازمان بهداشت جهانی ( WHO ) صورت گرفته است، بیش از 80 درصد مردم جهان (نزدیک به 5 میلیارد نفر)، برای درمان بیماریها هنوز از داروهای گیاهی استفاده میکنند. تقریباً یک چهارم داروهای تهیهشدة دنیا دارای منشأ گیاهی هستند که یا مستقیماً از گیاهان عصارهگیری شدهاند و یا بر اساس ترکیب گیاهی، مدوله و سنتز شدهاند. کار بر روی طب سنتی و استفاده از گیاهان دارویی، در سراسر جهان و بهخصوص هند، ژاپن، پاکستان، سریلانکا و تایلند در دست انجام میباشد. در اروپا و در کشورهایی از قبیل آلبانی، بلغارستان، کرواسی، فرانسه، آلمان، مجارستان، هلند، اسپانیا و انگلستان و همچنین ترکیه، حدود 1500 گونه از گیاهان دارویی و معطر مورد استفاده قرار گرفته و در حدود 1400 محصول گیاهی در اروپا و ایالات متحده تولید میشود. در حدود 25 درصد از داروهای تجویزشده در ایالات متحده، حاوی حداقل یک ترکیب فعال گیاهی هستند. در چین، فروش داروهای سنتی در طول 5 سال اخیر دو برابر شده است. در هند نیز صادرات گیاهان دارویی نسبت به سالهای قبل سه برابر شده است. تعداد زیادی از فرآوردههای دارویی مشهور از گیاهان بدست میآیند. مثلاٌ، معمولترین مسکن، یعنی (آسپرین) از گونههای Salix (بید) و Spiraea بهدست میآید. همچنین داروهای ضد سرطانی چون Paclitaxel و Vinblastine فقط از منابع گیاهی حاصل میشوند.
بنابراین استفاده از روشهای بیوتکنولوژیک بهمنظور تکثیر و افزایش توان ژنتیکی گیاهان دارویی و همچنین شناسایی سریعتر و دقیقتر ژنوتیپهایی که فرآوردة بیشتری تولید میکنند، میتواند بسیار مفید و از لحاظ تجاری سودآور باشد. در مطلب حاضر، روشهای مختلف بیوتکنولوژیک که میتوانند در زمینة افزایش بهرهوری گیاهان دارویی بهکار روند معرفی خواهند شد.
1- کاربردهای " کشت بافت " در زمینة گیاهان دارویی
یکی از بخشهای مهم بیوتکنولوژی "کشت بافت" است که کاربردهای مختلف آن در زمینة گیاهان دارویی، از جنبههای مختلفی قابل بررسی است: