مشارکت نوعی سهیم شدن در طراحی و اجرای تصمیمات معطوف به هدف می باشد که مشارکت کنندگان برای تحقق آن هدف مشترک با دیگران به کنش متقابل می پردازند (قاسمی پویا، 1380). بنابراین، در اینجا درگیری ذهنی پدید آمده برای مشارکت کنندگان آنان را بر می انگیزد تا برای دستیابی به هدف های گروهی تلاش نمایند و در مسئولیت کار شریک شوند. در این تعریف سه مقوله؛ درگیر شدن، یاری دادن و مسئولیت پذیری نهفته است (طوسی، 1372).
مدارس، جهت حل مسائل خود نیازمند مشارکت عوامل درون و برون سازمانی در تصمیم گیری ها و اقدامات خود می باشند. در این ارتباط والدین به عنوان عوامل اساسی برون سازمانی و نمایندگان جامعه پیرامونی، نقش قابل توجهی خواهند داشت. در واقع، بدون مشارکت فعال و مداوم والدین، مدارس به اهداف حقیقی خود دست نمی یابند. از این رو، مشارکت و همکاری والدین در فرآیند تصمیم گیری آموزشگاه از سیاستهای اساسی نظامهای آموزشی پیشرفته است.
بر این اساس، منظور از مشارکت والدین در امور آموزشگاه، مجموعه اقداماتی است که میزان نفوذ و مسئولیت والدین را در فرآیند تصمیم گیری مدارس افزایش می دهد و نوعی حس مالکیت و تعلق به سازمان در آنان بوجود می آورد (میر کمالی، 1378). در این تعریف منظور از مشارکت، دادن اختیار به والدین برای تصمیم گیری در اموری است که به آنها مربوط می شود و فلسفه اصلی مشارکت دادن والدین، بوجود آوردن حسن تعلق و مالکیت در آنها نسبت به مدرسه می باشد (میرکمالی، 1378).
مشارکت والدین در امور مدارس شامل طیف وسیعی از انواع زمینه ها خواهد بود که می تواند شامل مشارکت در عرصه های آموزشی، انضباطی، مالی، فرهنگی و اجتماعی بوده و به طور مستقیم (با حضور در مدرسه) و یا غیر مستقیم (در محیط بیرون از مدرسه) انجام شود.
به رغم اهمیت مشارکت والدین در امور آموزشگاه، با این حال، یکی از مسائل اساسی آموزش و پرورش بسیاری از کشورهای جهان مسئله عدم مشارکت و ارتباط والدین در تصمیم گیریهای مدرسه می باشد (میر کمالی، 1378). تحقیقات انجام شده در ایران نیز، موید وجود مشکل در این زمینه است. به عبارت دیگر در ایران نیز، چنانچه باید والدین در امور مدارس مشارکت نمی یابند.
سپهری (1373) اشاره دارد که میزان تبلیغات آموزش و پرورش برای روشنگری و تشویق به امر مشارکت خیلی کم است. بنابراین، عامل آگاه سازی به عنوان یکی از اساسی ترین پارامترهای مطلوب جهت جلب مشارکت والدین در امور آموزشگاه از طریق تبلیغات کمتر مورد توجه بوده است.
قاسمی پویا (1377) اشاره کرده است که در حال حاضر همه مدیران در جلب مشارکت های مردم فعال نیستند و مدیرانی که می توانند نقش بسیار ارزشمندی در جلب مشارکت مردم داشته باشند، به علت های گوناگون آنطور که باید و شاید در این زمینه فعال نیستند. او سپس، کاستی های مدیران در جلب مشارکت مردم در امور آموزش و پرورش را ناشی از کاستی در برقراری ارتباط و کاستی های ناشی از عدم آگاهی مدیران می داند.
جهانی قلعه (1374) اشاره نموده است که برای توسعه فرهنگ مشارکت در بین مردم؛ تبلیغات رادیو و تلویزیون، مجلات، روزنامه ها، سخنرانی و نمایشگاه های محلی موثر است. بنابراین، نتیجه گیری نموده که مدیران مدارس نیز، می توانند از طریق تبلیغات، آموزش و اطلاع رسانی به آگاه سازی والدین جهت مشارکت در امور مدارس بپردازند.
محمدی (1379) اشاره نموده است که 95/75% از مدیران مدارس، ارتقاء سطح آگاهی مردم را موجب مشارکت آنها در امور آموزش و پرورش می دانند. به علاوه، 81/63% از مدیران، استفاده از قابلیت های تخصصی اولیاء دانش آموزان را موجب مشارکت مردم در امور آموزش و پرورش دانسته اند.
کازلو (2001) در پژوهشی به اثبات می رساند که اگر معلمان، مدیران، والدین و اعضای گروه های اجتماعی به طور مرتب با هم، جهت بهبود محیط یادگیری فرزندانشان در مدرسه فعالیت کنند، میل به برتر بودن در آموزش و پرورش به وجود می آید.
در این ارتباط می توان اظهار داشت علل و عوامل مختلفی مانع از مشارکت فعال و مداوم اولیاء در امور مدارس می گردد که بسیار متعدد و متنوع هستند. پژوهش حاضر دو مورد زیر را بررسی می کند: موانع خانوادگی و مدیریتی مدارس.
در مجموع با عنایت به لزوم بررسی و تسهیل زمینه مشارکت والدین در امور مدارس و لزوم اصلاح ذهنیت غلط حاکم در بین مردم که تمامی اشکال مشارکت اولیاء در امور مدارس را به زمینه های مالی آن محدود می سازند.
عنوان پژوهش حاضر « بررسی موانع مشارکت اولیای دانش آموزان در امور مدارس به منظور ارائه راهکارهای مناسب» انتخاب شده است. بنابراین، به منظور بررسی سوال اصلی مذکور، پس از مطالعه مبانی نظری موضوع پژوهش، موانع مذکور طبقه بندی شده و میزان آنها بررسی و تحلیل خواهد شد.
فهرست مطالب
فصل اول :.. 4
مقدمه4
1-1 بیان مسئله :4
2-1 اهمیت و ضرورت موضوع6
3-1 فرضیه های تحقیق6
4-1 روش تحقیق:6
5-1 ابزار اندازه گیری:7
6-1 جامعه آماری:7
طرح تحقیق :7
2-1 تعریف واژه ها، اصطلاحات و تعاریف عملیاتی متغیرها7
1-2-1 مشارکت:7
2-2-1 مشارکت والدین:7
3-2-1 سازمان:7
4-2-1 سیستم اجتماعی:8
5-2-1 مدیریت:8
6-2-1 برنامه ریزی:8
7-2-1 هدایت کردن:8
8-2-1 تصمیم گیری مشارکتی:9
9-2-1 امور آموزشگاه:9
فصل دوم :.. 9
مقدمه :9
1-1-2 تعریف مشارکت:10
2-1-2 مفهوم مشارکت:11
3-1-2 ماهیت مشارکت:11
4-1-2 ویژگی های مشارکت:12
5-1-2 انواع مشارکت از لحاظ موضوع:12
6-1-2 ابعاد مشارکت:13
2-2 نقش و اهمیت مشارکت مردم :13
3-2 مشارکت خانواده در نظام تعلیم و تربیت:15
4-2 نحوه مشارکت نظارتی مردم :16
5-2 تضمین مشارکت مردم:16
6-2 ضرورت مشارکت مردم در آموزش و پرورش :18
7-2 تحلیل شیوه های مشارکت:19
8-2 مشارکت و توسعه:20
9-2 نقش آموزش و پرورش در توسعه :21
10-2 قانون شوراهای آموزش و پرورش :22
11-2 عمده ترین اهداف قانون شوراهای آموزش و پرورش:23
12-2 مشارکت پس از انقلاب اسلامی ایران:24
13-2 مشارکت مردمی در آموزش و پرورش ایران :26
14-2 انجمن اولیا و مربیان (انجمن خانه و مدرسه):27
1-14-2 تاریخچه :30
2-14-2 اهداف31
3-14-2 اقدامات انجام شده31
15-2 مشارکت اولیا در فعالیت های مدرسه :32
1-15-2 زمینه های همکاری خانه و مدرسه:34
2-15-2 نقش مدیر در جلب مشارکت اولیا در امور مدرسه :36
16-2 راه های گسترش مشارکت اولیا و مربیان38
1-16-2 الف) توجه به انتظارات اولیا:38
2-16-2 ب) توجه به انتظارات مدیران:38
3-16-2 ج) بازنگری در مدیریت مشارکتی به روشهای ذیل:39
17-2 یکصد روش برای مشارکت والدین در تعلیم و تربیت فرزندانشان40
1-17-2 برقراری ارتباط: ارتباط بین خانه و مدرسه، منظم، دو طرفه و معنی دار است40
2-17-2 در تربیت فرزند: مهارت های تربیت فرزند ارتقا داده شده، مورد حمایت واقع می شود.41
3-17-2 یادگیری دانش آموز: اولیا در کمک به یادگیری دانش آموز نقش بسیار مهمی ایفا می کنند.42
4-17-2 داوطلب شدن: اولیا در مدرسه مورد استقبال قرار می گیرند و حمایت ها و کمکهای ایشان مورد درخواست مدرسه است.43
5-17-2 مشارکت در تصمیم گیریهای مدرسه و طرفداری و حمایت از مدرسه: اولیا مشارکت کننده های موثر مدرسه در اتخاذ تصمیماتی اند که بر کودکان خانواده ها اثر می گذارند.44
6-17-2 با جامعه همکاری کنید: منابع جامعه در جهت تقویت مدارس، خانواده ها و یادگیری دانش آموزان مورد استفاده قرار می گیرد.45
18-2 چگونه می توان جلسات اولیا و مربیان را مفیدتر کرد؟45
1- با فرزندتان قبل از جلسه صحبت کنید:46
2- سوال کنید:46
4- مسائل مورد علاقه را مطرح کنید:47
5- یادداشت برداری کنید:47
6- بهترین استفاده را از وقت به عمل آورید:47
فصل سوم :.. 47
مقدمه :47
1-3 روش تحقیق:47
2-3 جامعه آماری:47
3-3 نمونه آماری:47
4-3 ابزار اندازه گیری:47
تکنیک های آماری :48
فصل چهارم :.. 48
جدول مربوط به مشخصات فردی پاسخ دهندگان:48
جداول توافقی49
فرضیه اول:.. 57
فرضیه سوم:.. 58
1-5 نتیجه گیری :.. 59
2-5 پیشنهاد موضوع های پژوهشی.. 60
3-5 محدودیتهای پژوهش.. 61
پرسشنامه اولیاء.. 62
فهرست منابع 64
فرضیات و سوالات تحقیق
فرضیات
1 H : بین مشکلات خانوادگی ـ اجتماعی والدین و عقب ماندگی ذهنی کودک رابطه وجود دارد.
0H: بین مشکلات خانوادگی ـ اجتماعی و عقب ماندگی ذهنی کودک رابطه وجود ندارد.
سوالات
1- آیا بین میزان تعامل اجتماعی ـ خانوادگی والدین کودک عقب مانده ذهنی و میزان تعامل خانوادگی ـ اجتماعی والدین کودکان عادی تفاوت وجود دارد؟
2- آیا میزان تعامل خانوادگی ـ اجتماعی مادران کودکان عقب مانده ذهنی کمتر از میزان تعامل خانوادگی ـ اجتماعی مادران کودکان عادی می باشد؟
3- آیا بین میزان تعامل خانوادگی ـ اجتماعی پدران کودکان عقب مانده ذهنی و میزان تعامل خانوادگی ـ اجتماعی پدران کودکان عادی تفاوت وجود دارد؟
خلاصه نتایج
در این تحقیق سعی شده تاریخچه عقب ماندگی ذهنی و همچنین مشکلاتی که قبل و بعد از اینکه کودک عقب مانده به دنیا می آید را نشان دهد . در فصل دوم انواع عقب ماندگی و مسکلات خانواده ها، مشکلات فرزندان عقب مانده بیان شده و چگونگی راه حل هایی که باید برای آنها اندیشیده شود نظرات برخی از روانپزشکان در مورد آموزش دادن به این کودکان بیان شده است. امید آن می رود که با دادن آموزش قبل از ازدواج و به دنیا آوردن کودک عقب مانده جلوگیری شود.
پیشنهادات
1- همان طور که اشاره کریدم در پژوهش حاضر فقط تعدادی از عوامل زیستی ، اجتماعی، اقتصادی مورد بررسی قرار گرفته اند، لذا پیشنهاد می گردد، در صورت انجام پژوهش مشابه به عوامل دیگری چون فاصله سنی، پدر و مادر، فاصله تولد کودکان، وجود یا عدم معلولت در خواهران و برادران و .... نیز توجه گردد.
2- نتایج مختصر این پژوهش و پژوهشهای مشابه را در جلسات خود با والدین ، با ذکر آمار و ارقام عنوان نمایند تا زنگ خطری برای والدین باشد.
3- رعایت اصل تنظیم خانواده نه تنها به نفع جامعه است، بلکه باعث می شود تا شما پدر و مادر گرامی با تخصیص امکانات به فرزندان کمتر، انکان پیشرفت آنان را بیشتر فراهم نمائید.
فهرست مطالب
مقدمه. 1
فصل اول: کلیات پژوهش
1-1- بیان مساله. 4
1-2- اهمیت موضوع. 4
1-3- سوالات تحقیق.. 5
1-4- اهداف تحقیق.. 6
1-5- اهداف کلی.. 6
1-6- اهداف جزئی.. 7
1-7- روش انجام تحقیق.. 7
1-8- جامعه آماری.. 7
1-9- نمونه آماری.. 7
1-10- ابزار جمع آوری اطلاعات... 8
1-11- روش تجزیه و تحلیل.. 8
1-12- تعریف اصطلاحات و واژه ها8
1-12-1- عقب ماندگی ذهنی.. 8
1-13- خلاصه فصل.. 8
فصل دوم: ادبیات پژوهش
2-1- مبانی نظری پژوهش:11
2-1-1- سابقه موضوع تحقیق:11
2-1-2- مبانی نظری.. 11
2-1-3- سهم ایتار12
2-1-4- سهم سگوین:12
2-2- پیشینه تحقیق.. 13
2-3- تعریف عقب ماندگی ذهنی:15
2-3-1- تعاریف غیرعملیاتی (تحول غیر فرایندی):15
2-3-2- تعریف عملیاتی (تحول فرایندی)16
2-4- طبقه بندی و سطوح عقب ماندگی ذهنی:17
2-5- شیوع عقب ماندگی ذهنی:20
2-6- علت شناسی عقب ماندگی ذهنی:22
2-7- عوامل قبل از تولد:23
2-8- عوامل لحظه تولد:25
2-9- عوامل بعد از تولد:25
2-10- عوامل ناشناخته:26
2-11- مدرسه و محیط آموزش کودکان عقبمانده ذهنی:26
2-12- مراکز خاص کودکان عقبمانده ذهنی:26
2-13- عقبماندگی ذهنی واقعیتی که باید پذیرفت:28
2-14- نگرشهای اجتماعی و والدین:29
2-15- کودک عقبمانده و خانواده:30
2-16- مشکلات خانواده کودکان عقبمانده ذهنی:30
2-17- تأثیر کودکان بر واکنشهای اولیه والدین:33
2-17-1- انواع واکنشهای نخستین والدین:33
2-17-2- دلایل احساس گناه:33
2-17-3- دلایل حمایت افراطی:33
2-18- فرایند رویارویی والدین با پدیده معلولیت، پذیرش یا طرد کودک:34
2-19- سطوح بحران و راهبردهای مداخله:35
2-19-1- مراحل بحران:35
2-20- رویآوردهای خانوادههای دارای کودک استثنایی:36
2-21- سازگاری با معلولیت:38
2-22- مدل مرحلهای:38
2-22-1- غم مزمن.. 44
2-23- مدلهای عملکرد خانواده:45
2-23-1- مدل تبادلی:45
2-23-2- مدل بومشناختی:45
2-23-3- نظریه نظام خانواده:46
2-24- انواع تأثیرها بر خانواده و اعضای آن:46
2-24-1- خانواده ها:46
2-24-2- مادران:47
2-24-3- پدران:48
2-24-4- خواهران و برادران.. 48
2-24-5- پدربزرگ و مادربزرگ... 49
2-25- بررسیهای انجام شده درباره تعلیم و تربیت عقبماندگان ذهنی:50
2-26- خلاصه فصل دوم. 52
فصل سوم: روش پژوهش
3-1- روش جمع آوری اطلاعات... 54
3-2- آزمودنی ها و روش گزینش آنها:54
3-2-1- جامعه آماری.. 54
3-2-2- گروه نمونه آماری.. 54
3-3- وسیله جمع آوری اطلاعات... 54
3-4- روش آماری.. 54
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل دادها
4-1- توصیف نمونه و پردازش اطلاعات بدست آمده56
4-2- توصیف متغیرهای زمینه ای.. 57
4-2-1- جنسیت... 57
4-2-2- سن.. 58
4-2-3- میزان تحصیلات... 59
4-2-4- شغل پدر60
4-2-5- سن پدر61
4-2-6- میزان تحصیلات پدر62
4-2-7- شغل مادر63
4-2-8- سن مادر64
4-2-9- میزان تحصیلات مادر65
4-3- توصیف سوالات مربوط به سنجش میزان رضایت مندی از زندگی و تعامل اجتماعی.. 66
4-3-1- بررسی تعامل والدین در رابطه زناشویی.. 66
4-3-2- بررسی تاثیر کودک عقب مانده ذهنی بر بهداشت روانی،زیستی،ذهنی و فردی والدین.. 67
4-3-3- بررسی مراحل سازگاری والدین با پدیده عقب ماندگی ذهنی کودک و پذیرش و طرد آن.68
4-3-4- بررسی تاثیر کودک عقب مانده ذهنی بر نگرش، احساسات،واکنش ها و رفتار والدین.71
4-3-5- تعامل اجتماعی والدین در تاثیر کودک عقب مانده ذهنی در ارتباطات اجتماعی.. 76
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
5-1- یافته های نهایی پژوهش.... 83
5-2- پیشنهادات... 83
5-3- محدودیت ها85
منابع و مآخذ. 86
پیوست ها87
ضمیمه شماره 1. 88
ضمیمه شماره 2. 91
فهرست جداول
جدول 4‑1 توزیع فراوانی فرزندان پاسخگویان برحسب جنسیت... 57
جدول 4‑2 توزیع فراوانی فرزندان پاسخگویان برحسب گروه سنی.. 58
جدول 4‑3 توزیع فراوانی فرزندان پاسخگویان برحسب میزان تحصیلات... 59
جدول 4‑4 توزیع فراوانی فرزندان پاسخگویان برحسب نوع شغل پدر60
جدول 4‑5 توزیع فراوانی فرزندان پاسخگویان برحسب سن پدر61
جدول 4‑6 توزیع فراوانی فرزندان پاسخگویان برحسب میزان تحصیلات پدر62
جدول 4‑7 توزیع فراوانی فرزندان پاسخگویان برحسب نوع شغل مادر63
جدول 4‑8 توزیع فراوانی فرزندان پاسخگویان برحسب سن مادر64
جدول 4‑9 توزیع فراوانی فرزندان پاسخگویان برحسب میزان تحصیلات مادر65
جدول 4‑10 توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب وضعیت ازدواج.. 66
جدول 4‑11 توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب نوع مشکل فرزند. 67
جدول 4‑12 توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب اقدام انجام داده68
جدول 4‑13 توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب طریقه مطلع شدن از مشکل.. 69
جدول 4‑14 توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب علت مشکل فرزند. 70
جدول 4‑15 توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب احساس والدین پس از آگاهی.. 71
جدول 4‑16 توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب دلایل طرد فرزند. 72
جدول 4‑17 توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب احساس والدین از ترک فرزند. 73
جدول 4‑18 توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب دلایل مخفی کردن فرزند. 74
جدول 4‑19 توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب احساسشان از مطلع شدن دیگران.. 75
جدول 4‑20 توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب بروز مشکلات در زندگی.. 76
جدول 4‑21 توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب مشکلات فرزند در آینده77
جدول 4‑22 توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب تاثیر وجود کودک در رابطه با همسر. 78
جدول 4‑23 توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان توجه همسر به کودک... 79
جدول 4‑24 توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب احساس والدین از بازی کودک با دیگران.. 80
جدول 4‑25 توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان معاشرت با اقوام. 81
فهرست نمودار
نمودار 2‑1 درصد شیوع زیرهنجارهای ذهنی.. 22
نمودار 4‑1 جنسیت فرزندان پاسخگویان.. 57
نمودار 4‑2 گروه سنی فرزندان پاسخگویان.. 58
نمودار 4‑3 میزان تحصیلات فرزندان پاسخگویان.. 59
نمودار 4‑4 شغل پدر60
نمودار 4‑5 سن پدر61
نمودار 4‑6 میزان تحصیلات پدر62
نمودار 4‑7 شغل مادر63
نمودار 4‑8 سن مادر64
نمودار 4‑9 میزان تحصیلات مادر65
نمودار 4‑10 وضعیت ازدواج.. 66
نمودار 4‑11 نوع مشکل فرزند. 67
نمودار 4‑12 اقدام انجام شده68
نمودار 4‑13 طریقه مطلع شدن.. 69
نمودار 4‑14 علت مشکل فرزند. 70
نمودار 4‑15 احساس والدین پس از آگاهی.. 71
نمودار 4‑16 دلایل طرد فرزند. 72
نمودار 4‑17 احساس والدین.. 73
نمودار 4‑18 دلایل پنهان کردن فرزند. 74
نمودار 4‑19 احساس از مطلع شدن دیگران.. 75
نمودار 4‑20 مشکلات بوجود آمده76
نمودار 4‑21 مشکلات فرزند در آینده77
نمودار 4‑22 تاثیر کودک در رابطه زناشویی.. 78
نمودار 4‑23 میزان توجه همسر. 79
نمودار 4‑24 احساس از بازی کودک با دیگر کودکان.. 80
نمودار 4‑25 میزان معاشرت... 81