مسئولیت کیفری در مطبوعات
در این پژوهش بررسی اجمالی از تاریخچه مطبوعات، تدوین قانون مطبوعات و تحولات آن در طول تاریخ، تعریف مطبوعات و جرایم مطبوعاتی اعم از جرایم علیه اشخاص (تهمت و افتراء، توهین و اقسام آن)، جرایم علیه مصالح عمومی کشور و سایر جرایم و خصوصیات جرایم مطبوعاتی، مسئولیت کیفری هر یک از اشخاصی که به نحوی در تهیه، چاپ و انتشار مطلب مجرمانه دخالتی داشته اند از جمله صاحب امتیاز، مدیر مسوول، نویسنده، سایر پدید آورندگان و دستندرکاران، نحوه دادرسی در دادگاههای مطبوعاتی، صلاحیت دادگاه های مطبوعاتی، هیئت منصفه و نحوه انتخاب، شرکت آنها و وظایف آنها در طول دادرسی و تاثیر نظر آنها در حکم صادره از طرف دادگاه صورت پذیرفته است. روش پژوهش در این پایان نامه کتابخانه ای می باشد و در یک ارزیابی کلی رویکرد غالب در یک ارزیابی کلی رویکرد غالب در جهت محدودیت مطبوعات و عدم اجرای قوانین مطبوعاتی بوده است، تعاریف دقیقی از واژه ها خصوصاً مطبوعات و جرایم مطبوعاتی به عمل نیامده و نقش و تاثیر هیئت منصفه در رای صادر شده از طرف دادگاه دقیقاً تبیین نگردیده است. لذا بازنگری در قانون و تدوین قانون مطبوعاتی و تعریف دقیق واژه ها لازم به نظر می آید. ولی با این همه رویکرد قانونگذاری همواره در جهت رفع ابهامات بوده است.
واژه های کلیدی: مطبوعات، جرایم مطبوعاتی، صاحب امتیاز، مدیر مسوول، هیئت منصفه، علنی.
فهرست مطالب
موضوع صفحه
بخش اول: پیشینه تاریخی مطبوعات و قوانین مطبوعاتی در ایران.........................................
فصل اول: تاریخچه مطبوعات در ایران.........................................................................
1-1-1ملاحظات تاریخی............................................................................................
1-1-1-1 مطبوعات در ایران باستان تا قاجار..................................................................
1-1-1-2مطبوعات از قاجار تا انقلاب مشرو.طه..............................................................
1-1-1-3 مطبوعات ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی............................................
1-1-2 سیر تحول قانون مطبوعاتی ایران از ابتدا تا بعد از انقلاب اسلامی...............................
1-1-2-1 قوانین مطبوعاتی از ابتدا تا انقلاب اسلامی..........................................................
الف) قانون مطبوعاتی 1286 ه . ش..............................................................................
ب) قانون مطبوعات 1301 ه . ش.................................................................................
ج) قانون محاکمه وزرا و هیئت منصفه 1307 ه . ش.........................................................
د) قانون هیئت منصفه 1310 ه . ش...............................................................................
ذ) قانون اصلاح قسمتی از قانون مطبوعات سال 1321 ه . ش..............................................
ن) لایحه راجع به توقیف جرائد و تسریع در محاکمه آنها 1327 ه . ش...................................
و) طرح مربوط به الغاء قوانین مطبوعاتی به استثناء قانون 1326 ه . ش................................
ه) لایحه قانون مطبوعاتی 1331 ه . ش..........................................................................
ی) لایحه قانون مطبوعات 1334 ه . ش.........................................................................
1-1-2-2 قوانین مطبوعاتی بعد از انقلاب اسلامی..............................................................
الف) لایحه قانون مطبوعات 1358 ه . ش.......................................................................
ب) قانون مطبوعات 1364 و اصلاحیه 1379 ه . ش.........................................................
فصل دوم: مطبوعات و جرائم مطبوعاتی.........................................................................
1-2-1 تعریف مطبوعات و جرائم مطبوعاتی...................................................................
1-2-1-1 تعریف مطبوعات.........................................................................................
1-2-1-2 تعریف جرائم مطبوعاتی................................................................................
1-2-2 جرائم مطبوعاتی ( جرائم علیه اشخاص)...............................................................
1-2-2-1 تهمت و افترا از طریق مطبوعات.....................................................................
الف) عنصر قانونی...................................................................................................
ب) عنصر مادی.......................................................................................................
ج) عنصر معنوی.....................................................................................................
د) مجازات .............................................................................................................
1-2-2-2 توهین مطبوعاتی و اقسام آن............................................................................
الف) عنصر قانونی...................................................................................................
ب) عنصر مادی.......................................................................................................
ج) عنصر معنوی.....................................................................................................
د) مجازات..............................................................................................................
1-2-2-3 توهین به اشخاص عادی از طریق مطبوعات......................................................
1-2-2-4 توهین به مقامات دولتی از طریق مطبوعات........................................................
الف) عنصر قانونی...................................................................................................
ب)عنصر مادی........................................................................................................
ج) عنصر معنوی.....................................................................................................
د) مجازات..............................................................................................................
1-2-2-5 توهین به اموات از طریق مطبوعات..................................................................
الف) عنصر قانونی ..................................................................................................
ب) عنصر مادی.......................................................................................................
ج) عنصر معنوی.....................................................................................................
د) مجازات .............................................................................................................
1-2-2-6 توهین به رهبر و مراجع مسلّم تقلید از طریق مطبوعات..........................................
1-2-2-7 توهین به ادیان از طریق مطبوعات...................................................................
الف) توهین به اسلام .................................................................................................
ب) توهین به سایر ادیان رسمی کشور............................................................................
1-2-3 حمایت های حقوقی از زیان دیده به علت توهین و افتراء مطبوعاتی..............................
1-2-3-1حق پاسخگویی.............................................................................................
1-2-3-2مطالبه خسارات ...........................................................................................
الف) خسارت مادی...................................................................................................
ب) خسارت معنوی...................................................................................................
1-2-3-3 نحوه جبران خسارت معنوی...........................................................................
1-2-3-4 تهدید از طریق مطبوعات...............................................................................
الف) عنصر قانونی...................................................................................................
ب) عنصر مادی.......................................................................................................
ج) عنصر معنوی.....................................................................................................
د) مجازات..............................................................................................................
1-2-4 جرایم علیه مصالح عمومی کشور از طریق مطبوعات...............................................
1-2-4-1 افشاء اسرار و اسناد نظامی............................................................................
الف) عنصر قانونی...................................................................................................
ب) عنصر مادی.......................................................................................................
ج) عنصر معنوی.....................................................................................................
د) مجازات..............................................................................................................
1-2-4-2 انتشار مذاکرات غیر علنی مجلس، محاکم و تحقیقات مراجع اطلاعاتی و قضایی...........
الف) افشاء مذاکرات غیر علنی مجلس............................................................................
ب) افشاء مذاکرات غیر علنی محاکم...............................................................................
ج) افشاء تحقیقات مراجع اطلاعاتی و قضایی...................................................................
1-2-4-3 تحریک به ارتکاب جرم علیه امنیت کشور از طریق مطبوعات................................
الف) عنصر قانونی...................................................................................................
ب) عنصر مادی.......................................................................................................
ج) عنصر معنوی.....................................................................................................
د) مجازات..............................................................................................................
1-2-4-4 انتشار مطالب و صور منافی عفت از طریق مطبوعات.........................................
الف) عنصر قانونی...................................................................................................
ب) عنصر مادی.......................................................................................................
ج) عنصر معنوی.....................................................................................................
د) مجازات..............................................................................................................
1-2-4-5 انتشار نشریه بدون پروانه..............................................................................
1-2-4-6 تقلید نام یا علامت نشریه دیگر.........................................................................
1-2-4-7 سرقت ادبی ...............................................................................................
1-2-4-8 اجاره دادن امتیاز پروانه نشریه به غیر و هرگونه واگذاری به افراد فاقد صلاحیت........
بخش دوم: مسوول و مسوولیت کیفری در قانون مطبوعات و نحوه دادرسی در جرایم مطبوعاتی....
فصل اول: مسوول و مسوولیت کیفری در قانون مطبوعات .................................................
2-1-1 مسوولیت کیفری در قوانین مطبوعاتی سابق...........................................................
2-1-2 مسوولیت کیفری در قانون مطبوعات 1364 و اصلاحیه 1379 ه . ش..........................
2-1-2-1 مسوولیت کیفری صاحب امتیاز ......................................................................
2-1-2-2 مسوولیت کیفری مدیر مسوول ........................................................................
2-1-2-3 مسوولیت نویسنده و سایر پدید آورندگان ............................................................
2-1-2-4 مسوولیت سایر دست اندر کاران......................................................................
فصل دوم: نحوه و جریان دادرسی در جرائم مطبوعاتی......................................................
2-2-1صلاحیت دادگاه مطبوعات..................................................................................
2-2-2 تشریفات و شیوه دادرسی..................................................................................
2-2-2-1 علنی بودن دادرسی.......................................................................................
2-2-2-2 لزوم حضور هیئت منصفه در دادرسی..............................................................
الف) سابقه تاریخی هیئت منصفه..................................................................................
ب) قضاوت نقادانه پیرامون هیئت منصفه........................................................................
1- دلایل مخالفان......................................................................................................
2- دلایل موافقان.......................................................................................................
2-2-3 نحوه انتخاب اعضای هیئت منصفه و وظایف آنها قبل از اصلاح قانون اخیر التصویب 1379
2-2-3-1 نحوه انتخاب اعضای هیئت منصفه...................................................................
2-2-3-2نحوه شرکت هیئت منصفه...............................................................................
2-2-3-3 رای هیئت منصفه........................................................................................
2-2-4 نحوه انتخاب اعضای هیئت منصفه با توجه به قانون اخیر التصویب 1379....................
2-2-4-1 شرایط اعضای هیئت منصفه...........................................................................
2-2-4-2 وظایف هیئت منصفه و رای آنها......................................................................
2-2-4-3 پژوهش خواهی...........................................................................................
بخش سوم: نتیجه گیری و پیشنهادات..............................................................................
منابع
ارتکاب جرایم امنیتی از طریق مطبوعات
فهرست مطالب
چکیده.............................................. 1
مقدمه.............................................. 2
فصل اول- کلیات..................................... 5
1-1- تعاریف و مفاهیم............................... 6
1-1-1- معنای لغوی و تعریف جرم...................... 6
1-1-1-1- معنای لغوی جرم............................ 6
1-1-1-2- تعریف جرم................................. 6
1-1-1-2-1- تعریف جرم از دیدگاه حقوقدانان خارجی..... 6
1-1-1-2-2- تعریف جرم از دیدگاه اسلام................ 7
1-1-1-2-3- تعریف جرم از دیدگاه جرم شناسی........... 8
1-1-1-2-4- تعریف جرم در حقوق موضوعه ایران.......... 9
1-1-2- معنای لغوی و تعریف جرم مطبوعاتی............ 11
1-1-2-1- معنای لغوی............................... 11
1-1-2-2- تعریف جرم مطبوعاتی....................... 11
1-1-2-2-1- تعریف جرم مطبوعاتی از دیدگاه حقوقدانان و صاحب نظران 12
1-1-2-2-2- تعریف جرم مطبوعاتی از دیدگاه قانون..... 13
1-1-3- معنای لغوی و تعریف جرم سیاسی............... 15
1-1-3-1- معنای لغوی سیاست......................... 15
1-1-3-2- تعریف جرم سیاسی.......................... 15
1-1-3-2-1- تعریف جرم سیاسی در کشورها و مجامع بین المللی 17
1-1-3-2-2- تعریف جرم سیاسی در حقوق اسلام(بغی)...... 18
1-1-3-2-3- تعریف جرم سیاسی از دیدگاه حقوق موضوعه ایران 19
1-1-4- معنای لغوی و تعریف جرم امنیتی و برخی از مصادیق آن 22
1-1-4-1- معنای لغوی امنیت......................... 22
1-1-4-2- تعریف جرم امنیتی و برخی از مصادیق آن..... 23
1-1-4-2-1- تعریف جرم.............................. 23
1-1-4-2-2- جاسوسی................................. 26
1-1-5- وسیله ی ارتکاب جرم......................... 28
1-1-5-1- نقش وسیله در تحقیق جرم................... 29
1-1-5-2- نقش وسیله در میزان مجازات................ 30
1-2- پیشینه و تحولات قانونگذاری در زمینه جرایم مطبوعاتی و امنیتی 32
1-2-1- پیشینه و تحولات قانونگذاری در زمینه جرایم مطبوعاتی 32
1-2-1-1- قانونگذاری در جرایم مطبوعاتی قبل از انقلاب اسلامی 32
1-2-1-2- قانونگذاری در جرایم مطبوعاتی بعد از انقلاب اسلامی 35
1-2-2- پیشینه و تحولات قانونگذاری در زمینه جرایم امنیتی 36
1-2-2-1- قانونگذاری در جرایم امنیتی قبل از انقلاب اسلامی 36
1-2-2-2- قانونگذاری در جرایم امنیتی بعد از انقلاب اسلامی 37
فصل دوم- بیان ماهیت، نحوه ارتکاب و مسئولیت در جرایم امنیتی ارتکابی به وسیله مطبوعات.................................... 40
2-1- ماهیت ارتکاب جرایم امنیتی از طریق مطبوعات و آثار آن 41
2-1-1- ماهیت...................................... 41
2-1-2- آثار....................................... 42
2-1-2-1- اثر تغییر ماهیت در صلاحیت رسیدگی.......... 42
2-1-2-2- اثر تغییر ماهیت در شکل و نحوه رسیدگی..... 45
2-1-2-3- اثر تغییر ماهیت در اعمال مجازات.......... 45
2-2- تبیین امکان ارتکاب جرایم امنیتی فصل پنجم قانون مجازات اسلامی از طریق مطبوعات..................................... 47
2-2-1- تحریک و تشویق به ارتکاب جرایم علیه امنیت کشور 47
2-2-1-1- عنصر مادی................................ 48
2-2-1-2- عنصر معنوی............................... 49
2-2-1-3- مجازات................................... 50
2-2-1-4- پرونده عملی.............................. 51
2-2-2- تبلیغ علیه نظام یا به نفع گروههای مخالف جمهوری اسلامی ایران.................................................... 56
2-2-2-1- عنصر مادی................................ 57
2-2-2-2- عنصر معنوی............................... 58
2-2-2-3 – مجازات ................................. 59
2-2-2-4- پرونده عملی.............................. 59
2-2-3- جاسوسی..................................... 65
2-2-3-1- عنصر مادی................................ 66
2-2-3-2- عنصر معنوی............................... 74
2-2-3-3- مجازات................................... 75
2-2-3-4- پرونده عملی(موضوع مواد 501 و 505 قانون مجازات اسلامی) 78
2-3- بررسی مسئولیت کیفری صاحب امتیاز، مدیر مسئول و نویسنده در جرایم مطبوعاتی...................................... 81
2-3-1- مسئولیت صاحب امتیاز........................ 81
2-3-2- مسئولیت مدیر مسئول......................... 83
2-3-3- مسئولیت نویسنده............................ 84
نتیجه گیری و پیشنهادات............................ 86
فهرست منابع....................................... 89
خلاصه انگلیسی
چکیده
مطبوعات از نظر قدمت تاریخی و همچنین گستردگی مخاطبان وضعیت متمایزی نسبت به دیگر دیگر رسانه های گروهی دارند. در سالهای اخیر مطبوعات با خبرها، مقالات و گزارشهای خود در تحولات اجتماعی نقش مهمی را ایفا نموده اند و در این راستا معمولاً با استفاده از افکار عمومی و عقاید گوناگون و منتقل نمودن نظرات و نارضایتی عموم از برخی از سیاستهای هیات حاکم در ثبات اجتماعی، سیاسی و امنیتی جامعه تحول ایجاد نموده اند و در حقیقت به یکی از سلاحهای سیاسی تبدیل شده اند. در کنار این فواید مهمی که مطبوعات برای جامعه به ارمغان می آورند، گاهی اوقات از حدود و وظایف خود خارج شده و به نوعی در تقابل با هیات حاکم بر می خیزند و به همین جهت قانونگذار به وضع مقررات ویژه ای درخصوص مطبوعات پرداخته است.
در اینجاست که این پرسش مطرح می شود که جرم مطبوعاتی چیست؟ آیا اساساً امکان ارتکاب جرایم علیه امنیت از طریق مطبوعات وجود دارد یا خیر؟ در صورت امکان ارتکاب ماهیت این جرایم، نوع رسیدگی قضایی و دادگاه صالح به این جرایم و حدود مسئولیت گردانندگان اصلی مطبوعات چگونه است؟ این پژوهش به پاسخگویی پرسشهای مذکور پرداخته است، البته قبل از بیان امکان ارتکاب و ماهیت ارتکابی این گونه جرایم و دادگاه صالح، شایسته است که تاریخ تحولات قانونگذاری در زمینهی جرایم مطبوعاتی و امنیتی و مفاهیم بنیادی این دو از قبیل جرم مطبوعاتی، جرم امنیتی، جرم سیاسی و جاسوسی بررسی و بیان می شود.
از این رو در فصل اول این پژوهش، با عنوان کلیات به موضوعات مذکور پرداخته است.
پس از شناخت کلیات بحث، جهت پیگیری پرسشهای اصلی وفرضیههای اصلی و فرعی، موجه می نماید که این امر در فصل دوم و طی سه مبحث مورد مداقه و بررسی قرار گیرد.
در این فصل به بررسی ماهیت ارتکابی جرایم امنیتی از طریق مطبوعات پرداخته شده و آیین رسیدگی به جرایم مطبوعاتی، مراجع صالح به رسیدگی در این زمینه مورد بررسی قرار گرفته است. و همچنین به بیان امکان ارتکاب جرایم امنیتی از طریق مطبوعات و حدود مسئولیت صاحب امتیاز، مدیر مسئول و نویسنده پرداخته شده است. قابل ذکر است که در ضمن بررسی هر کدام از جرایم، نمونههای عملی نیز بیان گردیده است. در پایان در قسمت نتیجهگیری، ضمن بیان مختصری مطالب پژوهش و نتایج حاصله، پیشنهادهایی که به نظر در تدوین قانون مطبوعات جدید موثر و سازنده است، مطرح شده است.