مقایسه دیدگاه های امنیتی بین المللی ( از پایان جنگ سرد تا زمان حال )
در فضای پس از جنگ سرد تا زمان 11 سپتامبر 2001 و از حوادث تروریستی 11 سپتامبر تا زمان حال ، رﮊیم های بین المللی بخصوص رﮊیم های امنیتی بین المللی دستخوش تغییرات و تحولات عمده ای گردیده اند . اگر چه رﮊیم های امنیتی بین المللی از دیر باز مطرح بوده نظیر : کنسرت اروپایی ، پس از جنگ های ناپلئونی ، اما عمدتا رﮊیم های امنیتی پدیده ای قرن بیستمی هستند که به دولتها این اجازه را میدهند که از مشکلات و تنگناهای امنیتی بگریزند . رﮊیم های تمام عیار امنیتی تنها در قرن بیستم و به ویژه با شروع جنگ سرد رو به گسترش گذاشتند . اما کار آمد بودن اینگونه رژیم ها اغلب مورد تردید قرار گرفته است . بعضی از رژیم های امنیتی بزرگ مانند : سالت یک ( 1972 ) و سالت دو ( 1979 ) که به منظور کنترل رقابت تسلیحاتی بین ایالات متحده امریکا و اتحاد جماهیر شوروی سابق طراحی شده بودند ، در حقیقت رژیم های بی اعتباری بودند . مطابق تعریف رژیم های امنیتی ، وجود عناصر ضمنی و سریع و باور های مشترک در میان بازیگران ، به رغم اختلافات مبنایی ، موجب تعیین محدودیت های خاص در رفتار بازیگران می شود . این در حالی است که تعابیر متفاوت منافع ژئواستراتژیک امریکا و روسیه ، در نظام بین المللی موجب شکاف در برداشت رژیم های امنیتی ، اولا توسط صاحبان قدرت انجام می شوند ، ثانیأ مکانیزم های همکاری را شکل می دهند که در میان دولتها و سایر بازیگران دیگر ایجاد اعتماد و امنیت کرده و به ثبات نظام بین المللی کمک می کنند ، ثالثأ رژیم ها توسط عوامل متعددی که عمده ترین آن قدرت می باشد دستخوش تغییر می شوند . در واقع صاحبان اصلی قدرت ، همانا ایالات متحده امریکا ابر قدرت چهار بعدی ( فرهنگی ، سیاسی اقتصادی و نظامی ) و فدراسیون روسیه ابر قدرت تک بعدی ( نظامی ) هستند که رژیم های امنیتی را شکل می دهند و همین قدرتها هستند که زمینه ساز تغییر و نابودی رژیم های امنیتی می گرند . بر این اساس سعی شده است در این رساله به مقایسه دیدگاه های امریکا و روسیه نسبت به رژیم های امنیتی بین المللی پرداخته شود که این رژیم ها شامل NPT , PTBT , سالت 1و 2 MTCR استارت 1 و 2 و 3 CWC , BWC , CFE , NATO , IAEA , SORT , ICOC , NMD , ABM , CTBT .... می باشند . همچنین به بررسی نظریه رژیم های بین المللی و نگرش امریکا و روسیه نسبت به پرونده هسته ای ایران نیز پرداخته می شود .
فهرست مطالب:
چکیده .................................................................................................................................. 1
فصل اول : کلیات پژوهش
1- طرح مسئله..................................................................................................................... 2
2- سئوال اصلی ................................................................................................................... 5
3 – سئوالات فرعی ............................................................................................................ 5
4 – فرضیه اصلی ............................................................................................................... 5
5 – قلمرو تحقیق ............................................................................................................... 5
6 – روش تحقیق................................................................................................................. 5
7 – متغیرها......................................................................................................................... 6
8 – انگیزه انتخاب موضوع..................................................................................................... 6
9 – اهداف انتخاب موضوع ................................................................................................... 6
10 – بررسی ادبیات موجود .................................................................................................. 7
11 – تعریف مفهومی متغیرها ................................................................................................ 7
12- تعریف مفاهیم کلیدی ..................................................................................................... 9
13- ساختار تحقیق.............................................................................................................. 10
فصل دوم : آخرین موج از تئوریهای روابط بین المللی ؛ نظریه رژیم های بین المللی
مقدمه.................................................................................................................................. 11
گفتار اول : اهمیت و جایگاه رژیم های بین المللی.................................................................. 14
الف – ساختار گرایان .............................................................................................. 17
ب – پیروان گروسیوس............................................................................................ 26
ج – ساختار گرایان تعدیلی....................................................................................... 32
گفتار دوم : بنیان های مفهومی و تئوریک رژیم های بین المللی................................................ 34
الف – بنیان های مفهومی رژیم های بین المللی.......................................................... 39
ب – اجزاء تشکیل دهنده رژیم های بین المللی......................................................... 39
ج – ویژگی های رژیم های بین المللی .................................................................... 42
د – انواع رژیم های بین المللی................................................................................. 42
ه – گروه بندی رژیم های بین المللی.......................................................................... 45
و – رژیم های رسمی سیاستگذار و عملیاتی............................................................... 46
ی – عوامل موثر در تشکیل رژیم های بین المللی و رویکردهای نظری........................ 46
گفتار سوم : دلایل به وجود آمدن مشکلات تغییرات ،
و نیز نقش و کارکرد رژیم های بین المللی ..........................................................................64
الف – مشکلات ماهوی و بنیادین رژیم های بین المللی...............................................64
ب – مشکلات ساختی و شکلی ................................................................................65
ج – مشکلات تصمیم گیری و تصمیم سازی ..............................................................67
د – نقش و کارکرد رژیم های بین المللی .................................................................69
ه – جایگاه حقوقی رژیم های بین المللی ..................................................................70
و – پارادایم های تحلیلی رژیم های بین المللی ........................................................ 73
ی – علل و عوامل موثر در تغییر رژیم های بین المللی..............................................85
نتیجه گیری.............................................................................................................90
فصل سوم : رژیم های امنیتی بین امللی و مقایسه دیدگاه های دیدگاه امریکا و روسیه
مقدمه .................................................................................................................................92
گفتار اول مفهوم امنیت ، بازدارندگی ، کنترل تسلیحات و خلع سلاح .......................................93
الف – مفهوم امنیت ................................................................................................93
ب – باز دارندگی و مراحل مختلف مسابقه تسحیلاتی امریکا و روسیه (شوروی سابق) 95
ج – کنترل تسلیحات و خلع سلاح..........................................................................105
1 – کنترل تسلیحات و خلع سلاح در پس از جنگ سرد .........................................107
2 – کنترل تسحیلات و خلع سلاح پس 11 سپتامبر 2001 .......................................111
گفتار دوم : دیدگاه های امریکا و روسیه نسبت به قرار دادهای ABM و طرح سپر دفاع ملی
موشکی NMD ...............................................................................................................114
الف – گفتگوهای محدودیت سلاح های استراتژیک.................................................119
1 – قرارداد سالت یک ..........................................................................................119
2 – قرار دادسالت دو ...........................................................................................120
3 – قرار دادهای استارت یک ، دو ، سه ،...............................................................120
4 – قرار داد سورت ..............................................................................................120
ب – سیستم دفاع ملی موشکی NMD و دیدگاههای موافقین و مخالفین آن ............ 121
1 - سیستم دفاع ملی موشکی NMD و واکنش روسیه به آن. .....................................125
2 – پیامدهای استقرار سیستم دفاع ملی موشکیNMD ..................................................129
3 – اثرات سپر دفاع ملی موشکی بر کنترل تسلیحات...................................................... 129
ج – طرح سپر دفاع ملی موشکی NMD و حادثه 11 سپتامبر........................................131
گفتار سوم : رژیم بین المللی کنترل و مهار موشکی MTCR و نظامنامه موشکی ICOC ..........135
الف – رژیم مهار و کنترل فناوری مشکی MTCR .......................................................137
ب - دلایل کارایی و عدم کارایی رژیم کنترل و مهار فن آوری موشکیMTCR ........142
ج – ایجاد نظام نامه یا کردار نامه موشکی ICOC ..........................................................148
د – رژیم کنترل صادرات تسلیحات و دیدگاه های روسیه و امریکا ................................151
گفتار چهارم : کنوانسیون های منع سلاح های بیولوژیک و منع سلاح های شیمیایی
CW – BWC...............161
الف – کنوانسیون منع گسترش ، تولید و ذخیره سازی سلاح های بیولوژیک ( BWC)161
ب – کنوانسیون ممنوعیت کاربرد سلاح های شیمیایی (CWC).....................................171
گفتار پنجم : دو رژیم امنیتی خلع سلاح هسته ای جهان (CTBT, NPT )................................176
الف – نگاهی به مبانی نظری انرژی هسته ای ..................................................................178
ب – آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA ) ..............................................................182
ج – معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای ( NPT).................................................185
د – رژیم امنیتی منع جامع آزمایشات هسته ای(CTBT )................................................191
گفتار ششم : رﮊیم امنیتی ناتو ، رﮊیم کنترل تسلیحات متعارف (CFE ) و بحث سامانه دفاعی موشکی در لهستان و چک ............................................................................................................198
الف - رﮊیم امنیتی بین المللی ناتو ، ارزیابی جایگاه آن در محیط امنیت بین المللی.......198
ب – سپر دفاع موشکی در لهستان و چک و شکاف در رﮊیم امنیتی...............................213
ج - رﮊیم کنترل تسلیحات متعارف یا نیروهای متعارف در اروپا (CFE )......................219
نتیجه گیری.......................................................................................................................226
فصل چهارم : نگرش امریکا و روسیه به پرونده هسته ای ایران
مقدمه ..............................................................................................................................................228
گفتار اول : تاریخچه روابط هسته ای ایران و امریکا پس از انقلاب................................................229
الف – سیر تعاملات ایران و آمریکا در خصوص مسائل هسته ای ...................................231
ب – استراتژی سیاست خارجی امریکا در دوره بوش پسر در قبال ایران ........................234
گفتار دوم : دیپلماسی هسته ای امریکا در قبال ایران ......................................................................236
الف – برنامه هسته ای ایران از دید امریکا ........................................................................238
ب – سیاست های امریکا برای مقابله با برنامه های ایران ................................................241
گفتار سوم : اتهامات ایالات متحده علیه فعالیتهای هسته ای ایران .................................................245
الف – اتهامات فنی ..........................................................................................................245
ب – تحلیل اقتصادی........................................................................................................246
گفتار چهارم : سیاست خارجی ایران و روسیه در قبال یکدیگر ...................................................248
الف – زمینه های همکاری ایران و روسیه.......................................................................253
ب – زمینه های همکاری اقتصادی در سطح جهانی ......................................................254
گفتار پنجم : تغییر نگرش روسیه در خصوص پرونده هسته ای ایران از حالت بازی با ایران تا رأی مثبت به قطعنامه بر علیه ایران ..256
نتیجه گیری........................................................................................262
فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری ...................................................................264
پیوست ها و ضمائم :
پیوست (الف ) گاه شمار هستهای در سال 1385..............................................................272
پیوست (ب ) سیر برنامه اتمی ایران در سال 1386...........................................................277
کتابنامه
الف ) کتب فارسی ............................................................................................................281
ب ) مقالات فارسی ..........................................................................................................287
ج ) نشریات فارسی .........................................................................................................292
د ) جزوات درسی ............................................................................................................293
و ) پایان نامه ها و رساله ها ..............................................................................................294
ه ) منابع اینترنتی و خبر گزاری ها ....................................................................................296
ی ) منابع انگلیسی ............................................................................................................297
چکیده انگلیسی ..............................................................................................................................300
فهرست جداول
جدول 2- 1 جدول مفاهیم کلیدی رژیمهای بین المللی....................................................................88