مشروعیت ولایت فقیه
(مشروعیت ) یکی از قدیمی ترین و اساسی ترین مباحث نظام سیاسی است که از یونان باستان ، توسط افلاطون و ارسطو و سپس از سوی متفکرانی همچون سیسرو ، آگوستین قدیس ، توماس آکویناس ، فارابی ، ابن رشد ، غزالی ، ماوردی ، ابن سینا و سایر شخصیت های مشرق و مغرب زمین مورد توجه قرارگرفته و با تقسیم حکومت به آریستوکراسی ، دموکراسی ، مونارکی ، جمهوری و مانند این ها به بحث ازمصادیق حکومت های مشروع و نامشروع پرداخته شده است . هر حکومت ، دولت و یا نظام سیاسی برای حدوث و بقای خود ناچار به بازشناسی مبانی مشروعیت نظام سیاسی خویش است تا با پشتیبانی از مبانی بتواند در امور عمومی و اجتماعی مردم تصرف کند و حق فرمانروایی را از آن خود قرار دهد ؛ زیرا در زمینه ی مشروعیت سیاسی ، مهمترین پرسش های ذیل پاسخ داده می شود و حق حاکمیت از آن حاکم و لزوم اطاعت از سوی مردم را توجیه می نماید . این که مشروعیت به چه معناست و در کدام یک ازحوزه های علوم سیاسی مورد بحث قرار می گیرد ؟و نیز منبع و منشا مشروعیت در نظام های سیاسی چیست و چه رابطه ای میان مشروعیت با مقبولیت و کارآمدی برقرار است ؟ آیا قدرت ، اقتدار ، زور و غصب حکومت ، منشا مشروعیت و مقبولیت آن میگردد و در تثبیت حق حاکمیت توان مند است ؟ آیا مشروعیت مبتنی بر سنت ، مقبولیت آفرین است و آیا توافقات عقلایی و قراردادهای اجتماعی مشروعیت سازند و آیا ویژگی های رهبران فرزانه می تواند منشا مشروعیت قرار گیرد ؟ و ده ها پرسش دیگر .
مشروعیت با دو رکن مهم از نظام های حکومتی سروکار دارد ، نخست با رکن حاکم و این که چرا و به چه دلیل توده ی مردم باید از فرمان ها و دستورهای حاکم اطاعت کنند و بر چه اساسی باید فلان حاکم ، حکمرانی نماید و دوم ، رکن نظام حکومتی و این که چرا برای نمونه حکومت دموکراسی ، لیبرالیستی ، نخبه گرایی ، اشراف سالاری و مانند این ها باید تحقق یابند و اصلاً ملاک مشروعیت حکومت ها چیست ؟ ایا حکومت زورمدارانه و استبدادی ، مشروعیت دارد یا تنها مشروعیت نوع حکومت از طریق رضایت و اراده ی عموم مردم و یا از ناحیه ی انطباق آن با اراده و فرامین حق تعالی تحقق پذیر است ؟
مشروعیت در حوزه ی اندیشه ی سیاسی ، از بحران مفهومی و کاربردی ایمن نیست و بر این اساس پاره ای از نویسندگان با نیافتن خاست گاه آن ، به برداشت های متفاوتی دست یافتند و با خلط میان معنای لغوی و اصطلاحی و نیز آمیختگی میان مشروعیت هنجاری و غیر هنجاری و همچنین مشروعیت ایدئولوژیکی و ساختاری و شخصی ، به تذبذب و اعوجاج فکری گرفتار شدند.
قانونی بودن ، انطباق با سنت ها ، قانونیت همراه با رضایت مردم ، برخورداری از ویژگی های اخلاقی ، توجیه عقلی اعمال قدرت حاکم ، حقانیت تام ، مقبولیت و اراده ی عمومی یا اکثریت توده ی مردم ، مطابقت با آموزههای دینی و.. نمونه هایی از تعاریف ارائه شده از این واژه می باشد .
فهرست مطالب
مقدمه
1-تعاریف مشروعیت
2-منابع مشروعیت
3-مشروعیت در اندیشه ی سیاسی اسلام
مشروعیت حکومت پیامبر (ص ) و اهل بیت (ع)
مشروعیت حکومت فقیه
1-برهان عقلی و نقلی
2-دلایل نقلی
روایت عمر بن حنظله
شبهات ولایت فقیه
ولایت یکی از ارکان مهم دو مذهب تشیع و تسنن می باشد و از دیدگاههای گوناگون قابل بررسی است. در این پایاننامه، مقایسه ای اجمالی صورت گرفته و آرای شیعه و اهل سنت در مورد ولایت بیان گردیده و سعی شده بدون ترجیح نظر یک مذهب بر مذهب دیگر، فقط آرای موافق و مخالف مطرح شود؛ و نیز انواع ولایت در قرآن و مفاهیم و مصادیق آن با عنایت به آیات شریفهای که در ارتباط با ولایت، مورد بحث می باشند مدنظر بوده است.
از جمله نتایج به دست آمده از این تحقیق می توان به موارد زیر اشاره نمود:
1. توجه و حساسیت فوق العادة پیروان مذهب امامیه نسبت به امر ولایت و پافشاری در اثبات حقانیت اعتقاد خویش.
2. استدلال و نظم فکری اسماعیلیه برای اثبات ادعایشان در مورد جانشینی امام جعفر صادق (ع) و سلسلة امامان مستور.
3. عقیدة شیخیه در مورد رکن رابع و وجه اختلافی که در مورد اعتقاد به وجود امام عصر (عج) با امامیه دارند.
4. اصالت مهدویت در میان پیروان مذهب امامیه و اهل سنت و وجه اختلاف بین این دو مذهب دربارة غیبت امام عصر (عج).
5. وجه اشتراک همة عرفای سنی و شیعه دربارة ولایت علی (ع) و صلح کلی که در امر خاتمالاولیا دارند.
6. آشنایی مختصر با نظرات محییالدین ابن عربی دربارة ولی، ولایت و ختم الاولیا.
فهرست مطالب
چکیده
مقدمه
فصل اول: ولایت در قرآن
مقدمه
1-1 ولایت خدا بر مخلوقات
1-1-1 معنای لغوی ولایت
1-1-2 معنای لغوی ولی
1-1-3 معنای اصطلاحی ولایت
1-1-4 معنای اصطلاحی ولیّ
1-1-5 واژه ولایت در قرآن
1-1-7 ولایت تکوینی خداوند
1-1-8 ولایت تشریعی خداوند
1-1-9 تفاوت ولایت تکوینی و تشریعی خداوند
1-1-10 ولایت عام
1-1-11 ولایت خاص
1-1-12 ولایت خاصه با واسطه و بیواسطه
1-1-13 ولایت اخصّ
1-2 ولایت مخلوق نسبت به هم
1-2-1 ولایت بشری یا ولایت انسانها نسبت به یکدیگر
1-2-2 ولایت خاص رسول اکرم (ص) و مؤمنینی که در حال رکوع در راه خدا انفاق می کنند.
1-2-3 ولایت مؤمنین بر مؤمنین
1-2-4 ولایت اصناف خاص فقهی
1-2-5 ولایت کافران بر مؤمنین
1-2-6 ولایت ملائکه بر انسانها
1-2-7 ولایت شیاطین نسبت به انسان
1-2-8 نمودار بحث ولایت در رسالة حاضر
فصل دوم: ولایت و رابطة آن با امامت
مقدمه
2-1 امامت
2-1-1 امام در لغت
2-1-2 معانی امام در قرآن
2-1-3 امامت نزد امامیه
2-1-4 رابطة ولیّ، نبیّ و رسول
2-1-5 فرق بین رسول و نبی و امام
2-1-6 مقام ولایت قابل وصول برای همگان است
2-1-7 امامت و تشیع
2-1-7-1 اهمیت امامت
2-1-8 تحکیم ولایت
2-2 وصایت و غدیر خم
2-2-1 عقیدة وصایت و جانشینی حضرت علی (ع)
2-2-2 حدیث یوم الدّار
2-2-3 حدیث منزلت
2-2-4 حدیث غدیر
2-2-5 حدیث ثقلین
2-2-6 حدیث لوح
2-2-7 ولایت تشریعی و تکوینی در نبوت و امامت
2-2-8 انواع ولایت تشریعی
2-2-8-1 تفویض تشریع احکام
2-2-8-2 زعامت سیاسی و اجتماعی
2-2-8-3 ولایت در اموال عمومی
2-2-8-4 مرجعیت در معارف و احکام اسلام
2-2-9 ولایت تکوینی
2-2-10 علی (ع) و مسئلة وصایت از دید عرفانی اهل سنّت
2-2-11 واقعة غدیر خم
2-2-12 غدیریهها
2-3 ولایت فقیه
2-3-1 ولایت فقیه از نظر شیعه
2-3-2 سخنی از مرحوم آیت الله بروجردی (ره)
2-3-3 نظر امام خمینی (ره) دربارة ولایت فقیه
2-3-4 ولایت اعتباری
2-3-5 ولایت تکوینی امام معصوم از دیدگاه حضرت امام خمینی (ره)
2-3-6 نظر شیخ مفید (ره)
2-3-7 نظر شیخ مفید (ره) دربارة اقامة حدود
2-3-8 نظر محقق کرکی (ره)
2-3-9 دیدگاه قرآن و حدیث دربارة حکومت فقیه
2-3-9-1 حدیثی از اهل سنّت دربارة خلافت
فصل سوم: آیات ولایت در تفاسیر شیعه و سنّی
مقدمه
3-1 آیة کمال دین و اتمام نعمت
3-1-1 زمان و سبب نزول آیه
3-2-1 آیة ولایت
3-1-3 زمان و سبب نزول آیه
3-1-4 آیة تبلیغ
3-1-5 زمان و سبب نزول آیه
3-1-6 اشعار صفی علیشاه در شأن آیات مذکور
3-2 ولایت در نهجالبلاغه
غدیر در فرهنگ اسلام
از روز رحلت پیامبر تا پایانقرن اول هجری ، ثبت و تدوین احادیث و تاریخ اسلام از طرف غاصبین خلافت ممنوع اعلامشده و مجازاتهای سختی برای اقدامکنندگان به این امر مقرر شد. علتاصلی این نقشه جلوگیری از ثبت مطالبی چون واقعه ی غدیر بود که با اساس حکومت غاصبین منافات داشت.
اکنون باید دید غدیر چگونه خود را به نسلهای آینده ی مسلمین رسانده است. آنانکه که با گذشت هفتاد روز غدیر را به فراموشی سپردندو صاحب غدیر را خانه نشین کردند چگونه باور میکنندکه امروز نام غدیر در سراسر جهان شناخته شده و اینک جشن چهاردهمین قرن خود را پشتسر گذاشته باشد؟
با آنکه هر یک از صد و بیست هزار مخاطب پیامبر صلی اللَّه علیه و آله که در غدیرخم حضور داشتند باید در راه ثبت و ضبط آن واقعهی بزرگ اقدامی میکردند و نکردند، وبا آنکه پیامبر صلی اللَّه علیه و آله سفارش اکید کرده بود که پیام غدیر را بهنسلهای آینده برسانید
رسوخ غدیر در جهات مختلف دین در حدی است که در موضوعات متعددی مورد بحث قرارگرفته است. در کتب حدیثی بعنوان سند و متن آن، در کتب تاریخی بعنوان مهمترینواقعهی اسلام، در کتب کلامی بعنوان مؤثرترین بحث اعتقادی که همان ولایت و خلافتاست، در کتب تفسیر بعنوان تفسیر آیاتی که به خلافت برمیگردد، در کتب لغت بعنوانمعنای کلمهی «مولی» و در کتب ادب و شعر بعنوان قطعه ی زیبای تاریخ اسلام که درقالب نظم و نثر ارائه شده.
فهرست مطالب
تاریخچه بحث.. 4
فصل اول
تحقیق معنای لغوی« ولی ».. 8
بیان أبوالفتوح رازی درمعانی مولی.. 12
معانی کلمهی مولی بربیست و هفت معنی بالغ میشود.. 13
منظور و مقصود از کلمهیمولی در حدیث غدیر در کلام علامه امینی13
کسانی که مولی را به معنی اولی و شایسته برای تصرف در امور آورده اند 16
فصل دوم
اعترافهایی علمای اهل سنت به قبول معنای امامت و ولایت از حدیث غدیر 23
1) ابراهیم بن سیار .. 23
2)ابن زولاق، حسن بن ابراهیم، ابو محمد مصری.. 23
3)امام ابوالحسن واحدی.. 24
4)حجه الاسلام ابو حامد غزالی.. 24
کتاب غزالی «سرالعالمین» است.. 26
5)شمس الدین، سبط ابن جوزی حنفی.. 26
شخصیت سبط ابن الجوزی نزد علمای اهل سنّت.. 28
6)کلام ابن حجرالمکی.. 29
7)شیخ أبو علی أحمد بن محمد بن الحسن المرزوقی.. 29
8)الطریحی در کتاب : مجمع البحرین.. 29
9)ابو اسحق ثعلبی در تفسیر خود.. 30
10) حافظ، ابو الفرج، یحیی بن سعید ثقفی.. 30
11) کمال الدین ابن طلحه شافعی.. 31
شخصیت محمد بن طلحه شافعی نزد علمای اهل سنّت.. 32
12) صدر الحفاظ، فقید الحرمین، ابو عبد الله گنجی، شافعی.. 32
شخصیت کنجی شافعی نزد علمای اهل سنّت.. 33
13) سعید الدین فرغانی.. 33
شخصیت سعید الدین فرغانی نزد علمای اهل سنّت.. 34
14) علاء الدین ابو المکارم سمنانی، بیاضی.. 34
15) طیبی، حسن بن محمد.. 35
16) شهاب الدین بن شمس الدین دولت آبادی.. 35
عین عبارت شهاب الدین دولت آبادی:.. 36
17) ابو شکور محمد بن عبد السعید بن محمد کشی، سالمی. 36
18) ابن باکثیر مکی شافعی.. 36
19) سید امیر محمد یمنی. 37
20) أبو جعفر النحاس المتوفى سنة 338 هـ.. 38
21) تقی الدین مقریزی 840 هـ.. 38
شخصیت مقریزی نزد علمای اهل سنّت.. 39
22) مولوی محمد إسماعیل دهلوی برادرزاده دهلوی معروف که کتاب عبقات در پاسخ به او آمده است... 39
فصل سوم
قراین دلالت حدیث غدیربر امامت و خلافت40
1 .قراین عقلی40
2 . قراین موجود در خطبه کهدلالت بر معنای امامت از لفظ مولی دارد41
1)الست اولی بکم من انفسکمنیز تفسیر کنندهی معنای مولی41
اثبات این فقره از حدیث41
تفسیر« النَّبِیُّ أَوْلى بِالْمُؤْمِنینَ مِنْ أَنْفُسِهِم» از نگاه مفسران اهل سنت44
مراد از مولی در «الست اولی بکم من انفسکم »و« فمن کنت مولاهفعلی مولاه» یک معنی دارد49
2)اللهم وال من والاه نیزمؤید معنای امامت از کلمهی مولی52
سند این قسمت از حدیث52
دعای حضرت رسولالله مؤید و ثابت کننده ولایت است54
3)من کنت ولیه و اولی به من نفسه فعلی ولیه55
4)من کنت ولیه فعلی ولیه، ومن کنت إمامه فعلی إمامه56
5)حدیث غدیر بلفظی که دلالت برمطلوب دارد : من یکن الله ورسوله مولاه فإن هذا مولاه57
وجوه دلالة این حدیث57
6)حدیث غدیر به لفظ : فإن علیا بعدی مولاه58
7)استفادۀ امامت ازأشعار حسان و کمیت59
وجوه استدلال به این اشعار60
8)استشهاد به بیت لبید، ازمعلقات سبع در تفسیر کلمهی مولی61
9)اقرار گرفتن بر توحید و رسالت62
10) نزدیک شدن ایام رحلت وصیت حضرت63
11) سلام رهبری 63
12) تهنیت گفتن به حضرت رسول وعلی65
داستان تهنیت از زبان تاریخ نویسان اهل سنت65
13) تاجگذاری در روزغدیر69
14) کلمهی نصب أمیرالمؤمنینبه ولایت، دال بر امامت است70
15) استدلال فاطمه زهرا س به حدیث غدیر72
16) ترس مردم از نقل حدیث73
17) خوف پیامبر از اعلام پیام الهی74
18) وقفوهم انهم مسئولون74
19) احادیثی که معانی مولی وولایت را تفسیر نموده76
20) نزول آیه اکمال در غدیر77
صحت روایت نزول آیه اکمال در غدیر77
علمای اهل سنت نزول آیه را در غدیر می دانند80
21) نزول آیه «سأل سائل» در واقعه غدیر خم81
اسامی افرادی که در متون خود به این مورد اشاره نمودهاند81
یک حدیث از منابع بیان شده را ذکر می کنیم82
شرح حال و شخصیت ثعلبی83
22) نزول آیه ابلاغ در منابع اهل سنت83
اسامی تعدادی از علمای اهل سنت که این مطلب را یادآور شدهاند83
23) فرهنگ کلمه ولی نزد خلفا86
أ-ابوبکر و عمر خود را «ولی رسول خدا» میدانستند86
ب-ابوبکر خود را «ولی امر مسلمین» میدانست87
ت-انتصاب عمر به عنوان ولی88
ث-صحابه نیز در اعتراضی که به ابوبکر داشتند، از دو کلمه «ولی» و«خلیفه» درکنارهم استفاده کردهاند89
ج-عمر ، خود را «ولی امر مسلمین» میدانست90
ح-آرزویهای عمر برای تعیین جانشین90
خ-عمر ، ولایت بعد از خودش را به شوری واگذار کرد91
د-عبد الملک بن مروان ؛ عمر و عثمان را «ولی امر مسلمانان» میدانست91
ذ-انتصاب فرمانداران به عنوان والی92
نتیجه گیری :93
فهرست منابع کتابها94
شرح مختصر:
بحث خود را با نام خدا وسپس با توضیح این مطلب که" منکر ولایتفقیه، منکر ضروری فقه است " آغاز مینمایم:
اگر کسی ولایت فقیه را مردود بداند، مرحوم آیهالله العظمی بروجردی(قده) او را منکر ضروری فقه اسلام و نه تنها فقه تشیع، میداند مرحوم صاحب جواهر نیز در این زمینه میفرماید:((استوانههای مذهب به ولایت فقیه حکم کردهاند و کسی که در ولایت فقیه وسوسه کند طعم فقه را نچشیده است و رمز کلمات ائمه معصومین(ع) را نفهمیده است.))
در بین معاصرین تنها مرحوم آیه العظمی خوانساری(ره) میباشند که ولایت مطلقه فقیه را مورد تردید قرار داده و بهره مندی از اجرای الهی را به قیام و ظهور حضرت حجهبنالحسن(روحی و ارواح العامین له الفدا) موکول کردهاند. ایشان در حقیقت فایده دین را به زمان حضور معصوم(ع) محدود نموده و برخلاف ضرورت، ادامه احکام را در زمان غیبت امامعصر(عج) لغو و منتفی دانستهاند و دلیل این مسأله را محرومیت، از برکات وجودی آن بزرگوار ذکر نمودهاند!
البته صحیح است که نمیتوان به ناقص بودن دین معتقد شد و حجت را از بندگان خدا سلب کرد؟ چگونه آن مرحوم وافرادی نظیر ایشان در گذشته وجود ولیفقیه را برای ایتام و قاصرین لازم دانستهاند، لیکن برای ملت اسلام وایتام ال محمد (ص) و جامعه مسلمین لازم ندانستهاند؟! و با نبود ولیفقیه، به یغما رفتن عزت وشرف مسلمانان و منافع مادی و معنوی آنها را توسط گرگهای جهانخوار و جهانخواران گرگ نظارهگر باشند!!
فهرست مطالب
مقدمه
گروههای مخالف ولایت فقیه
دشمنان اسلام
منحرفین
ناآگاهان
اشکالات وارد شده به ولایت فقیه
جدیدبودن نظریه ولایت فقیه
وجود فقهای متعدد واجد شرایط
بحثی پیرامون شورای رهبری
رابطه مرجعیت با رهبری
عدم توانایی فقها برای اداره کشور
ولایت فقیه منافی قداست فقهای اسلام
علت عدم صراحت در بیان قرآن
نتیجه گیری
منابع