پژوهش بررسی آرا و نظرات سید رضی دی دیوان اشعار و زندگی و سرگذشت ایشان

پژوهش بررسی آرا و نظرات سید رضی دی دیوان اشعار و زندگی و سرگذشت ایشان

بررسی آرا و نظرات سید رضی دی دیوان اشعار و زندگی و سرگذشت ایشان

مقدمه

موضوع: برای شناخت و شناساندن شخصیتهای برجسته علمی، یکی از بهترین روشها بررسی آثار مکتوب آنان است که بازتاب آرا و اندیشه ها و تجلیگاه علم و دانش آنهاست از آنجائیکه شناخت دقیق افکار و اندیشه های هر یک از بزرگان می تواند چراغ روشنگری فراروی نسل جوان باشد ما را بر آن داشت تا برای تحقق این آرمان مقدس، دست به دامن آسمان پرستاره ی علم ادب ببریم تا چراغی برگیریم.

لذا در این کهکشان، ستاره ای را رصد کردیم که هرچند غبار غرض ورزی وجهل آمیخته با گذشت زمان، چهره ی عالمتاب او را تا حدودی پوشانده است و آنگونه که شایسته شخصیت او بوده برای جهان علم و ادب شناخته نشده است.

وی شخصیت بی نظیری است که با داشتن مناصب فقاهت و زعامت و نقابت علویان و مناصب مختلف سیاسی، هیچگاه شیفته مظاهر و زخارف دنیوی نشد و لذا بواسطه ی اتصال به حقیقت هستی، اهل دل بود. عاطفه ی سرشار، روحیه ی حساس، وقریحه ی وقاد او باعث گردید که برای بیان حقایق و ثبت وقایع سلاح قدرتمند خود را بکار گیرد و در جهت تحقق اهداف و آرمانهایش گوش به ندای دل دهد که نتیجه آن اشعار نغز و دلنشین و سخنان زیبای اوست که دیوان شعری با چنین گلهایی فراهم آورد. با توجه به اینکه دیوان اشعار این نادره ی دوران بازتاب اندیشه های عمیق و آئینه ی تمام نمای سلوک عرفانی اوست ایجاب می کند که برای شناسایی اندیشمند فرزانه و شاعر گرانمایه، دیوان اشعار او را درکنار آثار گرانبها و ارزشمند فقهی و کلامی اش کاملاً مورد نقد و بررسی علمی و ادبی قرار گیرد.

اهداف: لذا در این کار تحقیقی هدف ما بر آن بوده است که آرا و اندیشه های یگانه ی دوران را از میان اثر ارزنده ی ادبی اش( دیوان اشعار) مورد ارزیابی و نقد بررسی قرار داد تا از میان اشعار به بازخوانی نظریات و افکار عالمانه ی « شاعر فقیه» بپردازیم. بنابراین در شناخت ابعاد شخصیتی این ادیب گرانقدر نیازمند آن هستیم که پاسخ های قانع کننده ای در قبال پرسش های زیر داشته باشیم:

1- نحوه ی تجلی افکا رو اندیشه های رضی در دیوان چگونه بوده است؟

2- تأثیر شریف رضی بر ادبای پس از خود و ادبیات عرب به چه میزان بوده است؟

3- جلوه های انتساب به دودمان علوی و میزان تأثیر آن بر شخصیت وی چقدر می باشد؟

4- گردآورنده نهج البلاغه واقعاً کیست؟ و تأثیر آن بر ادبیات عرب چگونه و تا چه اندازه ای بوده است؟

فرضیه ها:

با توجه به اینک رضی یک فقیه برجسته و آشنا به ظرایف علوم اسلامی است ولی اشعار خود را مرکب اندیشه های علمی و ادبی و مباحث فلسفی قرارداده و برای بیان مقاصد وتشریح مسائل علمی و عملی بهره های فراوان از آن برده است و در هر جائی که نیاز بوده به طرح مباحث اخلاقی و مبانی فلسفی انسان شناسی و معادشناسی پرداخته است. سبک منحصربه فرد او در هجویات نمونه ی بازر اخلاق اسلامی است. و یا غزلهای عاری از وصف« می» و توصیف نوازندگان و خوانندگان زیباروی، حاکی از محتوای مکتب و تعالیم عرفانی وی است.

وی با تأسیس اولین دانشگاه مدرن علوم اسلامی و تربیت شاگردان فاضل و فقهای نامداری چون شیخ طوسی(ره) و نگارش و گردآوری کتاب گوهربار

« نهج البلاغه» تأثیر انکارناپذیری بر ادبیات جهان اسلام و عرب و ادبای پس از خود برجای گذاشت. لذا او با این اقدام خدمت ارزنده ای به جهان ادبیات و علم و اندیشه ی بشری نمود. ولی کار پرثمر او دچار تردید واقع شده و در برخی از محافل سخن از گردآورنده و یا نگارنده نهج البلاغه به میان می آید که او واقعاً کیست؟

ما نیز د راین مجموعه با توجه به اسلوب نگارش نهج البلاغه و تطبیق آن با سبک نوشتاری رضی در کتابهای ماندگارش و با بیان دلایل وشواهد و قرائن ثابت نمودیم که افتخار گردآوری نهج البلاغه همچنان برای رضی بوده و خواهد بود.

انتساب رضی به خاندان علوی وشرافت ذاتی این خاندان باعث گردید که نیروی عجیبی در رضی بوجود آید و چنان مقتدرانه پا به عرصه گذاشت ک در مطالبه ی علنی حقوق خانوادگی خویش در امر خلافت از هیچ مقامی و منصبی هراس به دل نداشت و لذا جسورانه خلیفه ی عباسی را مورد خطاب قرار می دهد و گاهی هم خواسته های قلبی خود را در قالب ستایش پدر به منصه ی ظهور می رساند.حتی برای ابراز انزجار از خلافت عباسی به خلیفه ی فاطمی که در جد و مرام تا اندازه ای با او مشترک بوده اظهار علاقه و محبت می کند.

فهرست

مقدمه 7-1

باب اول

اوضاع سیاسی، اجتماعی فرهنگی و ادبی دوران سید رضی

فصل اول: اوضاع سیاسی، اجتماعی و ادبی 29-9

بخش اول: اوضاع سیاسی 9

بخش دوم: اوضاع اجتماعی 15

بخش سوم: اوضاع فرهنگی و ادبی 19

الف: نقش آل بویه در نهضت فکری و ادبی قرن چهارم 21

ب: مظاهر فرهنگی و ادبی قرن چهارم 22

1- شعر 23

2- نثر 27

3- نقد 28

4- علم لغت 28

فصل دوم: سید رضی شاعری از تبار علی(ع) 77-30

بخش اول: زندگینامه ی سید رضی

الف: ستاره ای از افق بغداد 30

ب: شجره نامه 31

1- پدر( ابواحمد) 32

2- مادر( شیرزنی از تبار ناصرللحق) 37

3- ناصر کبیر یا فاتح مازندران 38

ج: روزگار وصل و غنچه های پیوند 39

د: غروبی نابهنگام 41

هـ: ویژگیها و خصوصیات بارز اخلاقی رضی 44

بخش دوم: زندگی علمی، ادبی و اجتماعی سیدرضی

الف: اساتید و مشایخ رضی 49

ب: دانش آموختگان و تربیت یافتگان و روایت کنندگان مکتب رضی 56

ج: مجتمع علمی« دارالعلم» یا اولین دانشگاه علوم اسلامی 58

د: مناصب (نقابت، قضاوت، ریاست « امیرالحاج» 61

هـ: تألیفات 63

1- شعر( دیوان اشعار) 64

2- سیره نویسی 65

3- رسائل( مجموعه ی مکاتبات) 65

4- فقه 65

5- نحو 65

6- تفسیر 66

الف: حقائق التأویل فی متشابه التنریل 66

ب: معانی القرآن 66

7- بلاغت 67

الف: تلخیص البیان فی مجازات القرآن 67

ب: نهج البلاغه 67

ب1: گردآورنده ی نهج البلاغه واقعاً کیست؟ 68

ب2: ادبیات نهج البلاغه 74

ب3: پژوهش های دانشمندان در اقیانوس نهج البلاغه 75

باب دوم:

نقد و بررسی دیوان سیدرضی 256-78

فصل اول: دیوان رضی 79

الف: نسخه های دیوان در کتابخانه های ایران و جهان 85

ب: شروح یا نگاره هایی بر دیوان 89

ج: اغراض و موضوعات موجود در دیوان 90

فصل دوم: مدایح 92

الف: ممدوحان رضی 94

ب: ساختار قصیده های مدح 109

ج: مضامین و مفاهیم مدیحه های رضی 114

ج1: شجاعت 114

ج2: بخشش و بخشندگی 116

ج3: خردورزی و نیک اندیشی( عصاره ی چهار خلیفه) 119

ج4: مقام ومنزلت اجتماعی 121

ج5: تبریک اعیاد و مناسبتها 124

ج6: بلیغان در نگاه بلیغ 125

مدیحه های رضی در یک نگاه 126

فصل سوم: رثاء« سوگنامه» 130

الف: افرادی که شاعر در سوگ آنها مرثیه سرایی کرده است 133

ب: فرهنگ عاشورا در سوگنامه های حسینی (5 مرثیه با بررسی محتوایی آنها) 138

ج: غمنامه ی مادر و تجلیل از مقام و منزلت زن مسلمان 153

د: بررسی ساختار سوگنامه های رضی 158

هـ : مضامین و موضوعات سوگنامه ها 162

هـ 1: سرانجام و سرنوشت انسان 164

هـ 2: پدیده ی مرگ و تأثیر آن بر مرثیه های رضی 165

هـ 3:بزرگداشت و بیان فضائل متوفی 167

هـ 4: تسلیت و همدردی با بازماندگان متوفی 171

هـ 5: اعلان جنگ با مرگ 172

هـ 6: تجلی رثای دوران جاهلیت در سوگنامه های شاعر 173

نقد وبررسی سوگنامه های سید سوگوار 174

فصل چهارم: فخر و حماسه 178

الف: بررسی ساختار فخریات 181

ب: مضامین فخریه های رضی 182

ب1:افتخار به اصل ونسب( شجره ی طیبه) 183

ب2: شاعری الگو در میدان اخلاق و عمل 189

ب3: قله ی عظمت در کوهسار ادب 195

ج: ابعاد و ویژگی های فخریات رضی 197

د: مقایسه ای میان فخریه های رضی و متنبّی 200

فصل پنجم: غزلیات و حجازیات 204

ترانه های سرزمین یار( حجازیات) 206

الف: بررسی ساختارغزلیات 210

ب: مضامین وموضوعات غزلهای رضی 213

ج: ابعاد و ویژگی های غزلهای رضی 215

حجازیات یا ترانه های سرزمین یار: 218

الف: ساختار ترانه های سرزمین یار( غزلهای حجازی) 218

متن و ترجمه غزل« لیلة السفح» 219

نقد وبررسی غزل« لیلة السفح» 224

برگزیده غزل« یا ظبیة البان...» 229

ب: بررسی مکانهای سرزمین حجاز در حجازیات 232

ج: مضامین و موضوعات غزلهای حجازی 233

د: جایگاه حجازیات و تأثیرآن بر ادبیات عرب 234

فصل ششم: هجویات 237

الف: موضوعات و مضامین هجوهای رضی 238

1) هجو اخلاقی 238

2) هجو سیاسی 240

ب: نمونه هایی از هجویات رضی 241

فصل هفتم: پند و اندرز و حکمتها

الف: نمای کلی حکمتهای رضی 243

ب: نمونه هایی از سخنان حکیمانه ی رضی 244

زبدة البحث (چکیده پایان نامه به زبان عربی) 249

منابع 265

چکیده انگلیسی 269

خرید فایل

زندگینامه دکتر علی شریعتی به همراه چند تصویر از ایشان

زندگینامه دکتر علی شریعتی به همراه چند تصویر از ایشان

دکتر علی شریعتی در سال 1312 در روستای مزینان از حوالی شهرستان سبزوار متولد شد. اجداد او همه از عالمان دین بوده اند…. پدر پدر بزرگ علی، ملاقربانعلی، معروف به آخوند حکیم، مردی فیلسوف و فقیه بود که در مدارس قدیم بخارا و مشهد و سبزوار تحصیل کرده و از شاگردان برگزیده حکیم اسرار (حاج ملاهادی سبزواری) محسوب می شد. پدرش استاد محمد تقی شریعتی (موسس کانون حقایق اسلامی که هدف آن «تجدید حیات اسلام و مسلمین» بود) و مادرش زهرا امینی زنی روستایی متواضع و حساس بود.

علی حساسیتهای لطیف انسانی و اقتدار روحی و صلاحیت عقیده اش را از مادرش به ودیعه گرفته بود. علی به سال 1319 در سن هفت سالگی در دبستان ابن یمین، ثبت نام می کند، اما به دلیل بحرانی شدن اوضاع کشور ـ تبعید رضا شاه و اشغال کشور توسط متفقین ـ خانواده اش را به ده می فرستد و پس از برقراری آرامش نسبی در مشهد علی وخانواده اش به مشهد باز می گردند. پس از اتمام تحصیلات مقدماتی در 16 سالگی سیکل اول دبیرستان (کلاس نهم نظام قدیم) را به پایان رساند و وارد دانشسرای مقدماتی شد. در سال 31، اولین بازداشت علی که در واقع نخستین رویارویی مستقیم وی با حکومت و طرفداری همه جانبه او از حکومت ملی بود، واقع شد. در همین زمان یعنی 1331 وی که در سال آخر دانشسرا بود به پیشنهاد پدرش شروع به ترجمه کتاب ابوذر (نوشته عبدالحمید جوده السحار) می کند. در اواسط سال 1331 تحصیلات علی در دانشسرا تمام شد و پس از مدتی شروع به تدریس در مدرسه کاتب پور احمدآباد کرد.

خرید فایل

معرفی شاعران عربی سرای و بررسی سروده های ایشان و سیر تغییر و تحول ادبیات منظوم عربی در قرن چهارم تا ششم هجری در اصفهان

معرفی شاعران عربی سرای و بررسی سروده های ایشان و سیر تغییر و تحول ادبیات منظوم عربی در قرن چهارم تا ششم هجری در اصفهان

چکیده

سرزمین کهنسال ایران از دیرباز مهد پرورش دانشمندان و ادیبان بسیاری در زمینه های مختلف بوده است که آثار باز مانده از آنها جایگاه خاصی برای این کشور در میان سایر ملل جهان به وجود آورده است. در بین شهرهای هنر پرور این سرزمین نیز برخی از آنها، مقامی بس رفیع به خود اختصاص داده اند که شهر اصفهان از آن جمله می باشد.

اصفهان نامی آشنا در تاریخ و فرهنگ و ادبیات عربی است زیرا بزرگان و نام آوران بسیاری که از آنان، کتابها و آثار پر بها و ارزشمند باقی مانده منسوب به این شهر می باشند.

زبان و ادبیات عربی در این خطه از قرن چهارم هجری شکل می گیرد و در سده های پنجم و ششم به اوج خود می رسد به طوری که در سده چهارم هجری، اصفهان، بغداد ثانی لقب یافت.

در بررسی ادبیات منظوم عربی در اصفهان از سده ی چهارم تا ششم هجری به مضامین مدیحه سرایی و اشعار حکمی و وصف که بیش از سایر موارد در میان سروده های شاعران عربی سرای اصفهانی به چشم می خورد و نقطه مشترک میان اکثر آنهاست پرداخته شده است.

مقدمه:

شکر و سپاس بی قیاس خداوند عزوجل را سزاست که یگانه بی همتا و آفریننده باغ رنگارنگ این جهان زیباست، او که در ایجاد این کائنات عظیم و این ستارگان درخشان و کهکشانهای وسیع بی سقف و بی ستون و این آسمان بلند نیلگون به نصیر ووزیر محتاج نگشت و در خلقت موجودات مشاورت نفرمود، بخشنده بی منت، آفریدگار پر رحمت، ارحم الراحمین.

افضل صلوات و اکمل تحیات برسید مرسلین و خاتم نبیین، مفخر موجودات، سرور کائنات، شفیع موید رسول مسدد ابوالقاسم محمد (ص).

از دورترین ادوار تاریخ تاکنون همواره طبع لطیف و اندیشه ظریف و قدرت خلاق قوم ایرانی همراه با خلق و خوی نرم و روحیه ی حساس، این ملت را از دیگر اقوام متمایز ساخته است. آنها همواره نقش بسیار مهمی در رشد و توسعه ی علم و ادب از زمانهای قدیم تا کنون ایفا نموده اند. چنین نقشی در توسعه زبان و ادبیات عربی نیز چشمگیر بوده است.

بر کسی پوشیده نیست که علوم زبانی از جمله صرف و نحو و بلاغت، به دست ایرانیان فرهیخته پرورش یافت و به حد کمال رسید. نام بزرگانی چون سیبویه و ابو علی فارسی و نیز سکاکی و خطیب قزوینی و امام فخر رازی همواره بر تارک این علوم می درخشند. کتابت عربی نیز از آغاز حیات فنی خود، پرورش یافته ی ذوق ایرانیست تا آنجا که گفته شده است «بدئت اللکتابه بعبد الحمید و ختمت بابن العمید» هر دو شخصیت مذکور که آغاز و سرانجام کتابت به آنها نسبت داده شده است از نژاد ایرانی اند و سبک نگارش ابن عمید از سده ی چهارم هجری تا سالیان آغازین نهضت ادبی معاصر عربی به عنوان سبک غالب درنزد عموم نویسندگان عربی به شمار می آمد.

در میان شهرهای این سرزمین یگانه، اصفهان بزرگ به شهادت آثار شگرف باستانی و کتب ارزشمند علمی و ادبی که زینت بخش موزه ها و کتابخانه های معروف دنیاست با ارائه و عرضه نوابغ علمی و شعرای برجسته، جایگاه ویژه و ممتازی را به خود اختصاص داده است.

با توجه به اینکه سده ی چهارم تا ششم هجری زمان شکوفایی ادب عربی در اصفهان می باشد لذا در پایان نامه مذکور برآنیم که با معرفی شاعران عربی سرای اصفهان و بررسی سروده های ایشان، سیر تغییر و تحول ادبیات منظوم عربی را در این خطه، مورد تحقیق و ارزیابی قرار دهیم.

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده 1

مقدمه: 2

فصل اول. 5

کلیات... 5

1-1-بیان مسئله. 6

1-2- اهداف تحقیق.. 7

1-3- پیشینه تحقیق.. 8

1-4- روش کار. 8

فصل دوم. 9

نگاهی به تاریخ شهر اصفهان. 9

2-1- وجه تسمیه ی اصفهان. 10

2-2-1- پیش از اسلام. 11

2-2-2- در دوره های اسلامی.. 12

2-2-3- در دوره زیاریان. 15

2-2-4- در دوره دیلمیان. 16

2-2-4-1- خدمات دیلمیان در اصفهان. 18

2-2-5 در دوره سلجوقیان. 18

2-2-6- در دوره خوارزمشاهیان. 21

2-3- ادیان و مذاهب... 22

2-4- علوم و معارف... 25

2-4-1- مراکز آموزش... 27

2-4-1-1- مساجد. 27

2-4-1-2- کتابخانه ها 29

2-4-1-3- مدارس... 29

ا

2-4-1-4- خانقاه ها 31

2-5- نشر زبان و ادبیات عربی.. 32

فصل سوم. 37

ادبیات منظوم عربی در اصفهان. 37

3-1- مدیحه سرایی.. 38

3-1-1- مطلع قصاید مدحی.. 41

3-1-1-1- مقدمه طللی.. 41

3-1-1-2- مقدمه تغزلی.. 43

3-1-1-3- مقدمه وصف خیال. 45

3-1-1-4- مقدمه ای با یاد ایام جوانی.. 47

3-1-2- نوآوری در مطلع قصاید مدحی.. 48

3-1-3- معانی و سبکهای تقلیدی و نو در مدح.. 51

3-1-3-1- مدح امیران و وزیران. 51

3-1-3-2- مدح استادان و عالمان. 61

3-1-3-3- مدح در مراسم واعیاد مختلف... 62

3-1-3-4- مدح و وصف شهرها و کشورها 65

3-1-3-5- مبالغه در مدح.. 68

3-1-3-6- ابتکارهای نو در مدیحه سرایی.. 71

3-1-3-7- گرایش خطابی.. 75

3-1-3-8- کاربرد واژگان فارسی و اصطلاحات جدید در اشعار. 76

3-1-3-9- افراط در کاربرد آرایه های بدیعی.. 78

2-1-4- مدایح مذهبی.. 81

3-2- شعر تعلیمی.. 88

3-2-1- شعر حکمی.. 89

3-2-1-1- پندهای عربی پیش از دوره عباسی.. 90

3-2-1-2- توجه ایرانیان به پند. 92

3-2-1-3- راههای ورود اندرزهای فارسی به ادبیات عربی.. 93

3-2-1-3-1- ترجمه. 93

3-2-1-3-2- آمیختگی ایرانیان و عربها در زمینه های مختلف... 96

ب

3-2-1-4- ویژگی ادبیات حکمی در عصر عباسی.. 97

2-2-1-5- موضوعات ادبیات پند و اندرز. 101

3-2-1-5-1- بخشش و انفاق.. 103

3-2-1-5-2- قناعت... 104

3-2-1-5-3- همت و تلاش... 106

3-2-1-5-4- صبر و شکیبایی: 108

3-2-1-5-5- دوست... 110

3-2-1-5-6- رازداری.. 113

3-2-1-5-7 علم و آموزش... 113

3-2-1-5-8- ارزشهای اخلاقی.. 116

3-2-1-5-9- سفر. 118

3-2-1-5-10- تندرستی.. 119

3-2-1-5-11- غنیمت شمردن عمر و ارزش آن. 119

3-2-1-5-12- دنیا و روزگار. 121

3-2-1-5-13- پیری وناتوانی.. 123

3-2-1-5-14- مرگ... 125

3-2-1-5-15- پرهیزگاری.. 126

3-2-1-5-16- قدرت خداوند وتوکل بر او. 127

3-2-1-5-17 استغفار. 129

3-2-1-5-18 – خدا شناسی.. 130

3-2-1-5-19- خودشناسی.. 130

3-2-1-5-20 دین.. 131

3-2-1-5-21- دورویی.. 131

3-2-1-5-22- حرص و طمع. 132

3-2-1-5-23- سخن چینی.. 132

3-2-1-5-24- خود پسندی: 132

3-2-1-5-25- مال اندوزی.. 133

ج

3-2-1-5-26- گمراهی.. 134

3-2-1-5-27- غیبت... 134

3-2-1-5-28- حسادت... 135

3-2-1-5-29- تنبلی.. 135

3-2-2- شعر تعلیمی مربوط به آموزش علوم و فنون. 136

3-3- وصف... 138

3-3-1- وصف در شعر کهن عربی.. 138

3-3-2- وصف در عصر عباسی.. 140

3-3-2-1- وصف طبیعت اصفهان و مناطق اطراف آن. 143

3-3-2-2- وصف باغ و بستان. 150

3-3-2-3- وصف برف و باران. 153

3-3-2-4- وصف گلها و میوه ها 154

3-3-2-5- وصف اشیاء و بناها 158

3-3-2-6- وصف حیوانات... 164

فصل چهارم. 167

بررسی آثار و احوال برخی مشاهیر اصفهانی از سده ی چهارم تا ششم هجری.. 167

4-1- ابوالفرج اصفهانی.. 168

4-1-1- جایگاه علمی و ادبی وی.. 169

4-2- ابن طباطبای اصفهانی.. 172

4-2-1- جایگاه علمی و ادبی وی.. 174

4-3- صاحب بن عباد. 175

4-3-1- جایگاه علمی و ادبی وی.. 178

4-4- ابواسماعیل طغرایی.. 180

4-4-1- جایگاه علمی و ادبی وی.. 183

4-5- عماد الدین اصفهانی.. 186

4-5-1- جایگاه علمی و ادبی وی.. 187

فصل پنجم. 190

5- نتیجه گیری.. 191

«خلاصه الاطروحه باللغه العربیه» 200

د

فهرست منابع. 203

Abastract 208

خرید فایل