پیشینه ومبانی نظری تحقیق هوش هیجانی
——————————————————————————
قسمتی از مبانی نظری متغیر:
در گذشته، هیجانات راپر هرج و مرج، اتفاقی، غیر عقلانی و ناپخته می دانستند و هیجان و عقل را متضاد یکدیگر می دانستند. امروزه برخلاف تصور گذشته ، هیجانات و عقل در مقابل یکدیگرنیستند بلکه هیجانات و احساسات می توانند در خدمت عقل عمل کنند (اکبر زاده،1383،ص 50) . همگام با رشد سریع صنایع و فن آوری تکنیکی امروزه توجه ویژه ای نیز به بعد انسانی و تلویحا" روانشناختی کار شده است صاحبان صنایع با سرمایه گذاری های کلان سعی دارند با ایجاد شرایط فیزیکی و روانی مناسب برای کارکنان خود، آن ها را در انجام بهتر ودقیق تر وظایف خود یاری دهند تا اهداف اصلی و از جمله مهمترین آن ها (افزایش بهره وری) آسیب نبیند. یکی از جدیدترین پدیده هایی که در این حیطه مورد توجه قرار گرفته، موضوع هوش هیجانی است.
به باور بسیاری از صاحب نظران هوش هیجانی یکی از جدیدترین تحولات و ابداعات بشری در درک رابطه ی بین تفکر و هیجان است ( Wong & Law . 2002.p10 ) . از پیشگامان این تحولات در حوزه هوش می توان به گاردنر[1]( 1983 ) اشاره کرد و در حوزه ی هیجان از کشفیات زوزف لی دوکس[2] نام برد ، اما این تحولات به مطرح شدن هوش هیجانی توسط سالووی و مایر (1990 ) برمی گردد که آشکارا بر در هم تنیدگی هوش و هیجان تأکید می کنند و از نظر آن ها هوش هیجانی عمدتاً به عنوان توانایی فرد در بازنگری احساسات و هیجان های خود و دیگران ، تمایز قایل شدن میان هیجان ها و استفاده از اطلاعات هیجان ها در حل مسأله و نظم بخشی رفتار تعریف می شود (Mayer & Salovey,1997,p.17)
گلمن (1998) هوش هیجانی را ظرفیت یا توانایی سازماندهی احساسات و هیجانات خود و دیگران، برای برانگیختن خود و کنترل مؤثر احساسات و استفاده از آن ها در روابط با دیگران می داند .
گلمن بر نیاز به هوش هیجانی در محیط کار یعنی محیطی که اغلب به عقل توجه می شود تا قلب و احساسات تمرکز می کند او معتقد است نه تنها مدیران و روسای شرکت ها نیازمند هوش هیجانی هستند بلکه هر کس که در محیط سازمان کار می کند نیازمند هوش هیجانی است . در حرکت به سطوح بالای سازمان اهمیت هوش هیجانی در مقایسه با هوش عقلی افزایش می یابد. در این زمینه گلمن و همکاران او معتقد ند که هوش هیجانی در تمامی رده های سازمانی کاربرد زیادی دارد اما در رده مدیریتی اهمیتی حیاتی می یابد( عرب و همکاران، 1390،ص2).
به نظر مایر و همکاران(1385) تخقیق های علمی قابل ملاحظه ای در این زمینه صورت گرفته است (Ciarrochi,2005,p.1)، مطالعات نشان می دهد که هوش هیجانی کارکنان با عملکرد آنها رابطه ی مثبتی دارد و این رابطه در مورد مدیران معنادارتر است ( اعتباریان و امیدپناه، 1387، ص1) . با وجود آن که مفهوم هوش از جمله مفاهیمی است که از گذشته تا حال مورد توجه بوده است ، اما نکته مهم این است که در واقع از آغاز مطالعه ی هوش غالباً بر جنبه های شناختی آن نظیر حافظه ، حل مسآله و تفکر تأکید داشته است ، در حالی که امروزه نه تنها جنبه های غیر شناختی هوش مثل توانایی های عاطفی ، هیجانی ، شخصی و اجتماعی مورد توجه اند ، بلکه در پیش بینی توانایی فرد برای حوزه های هوش و هیجان رخ داده دیدگاه های سنتی را زیر سوال برده و بر ارتباط نزدیک و در هم تنیده ی هوش و هیجان تأکید نموده است (Mayer & Salovey.1997. P17).
2-2-2 پیشینه ی هوش هیجانی
مفهوم هوش هیجانی را اولین بار پاپن[3] ( 1984 ) در رساله ی خود که به چاپ نرسیده است به کاربرد و چند سال بعد سالووی و مایر آن را در مجامع علمی مفهوم سازی نمودند . این نوع از مفهوم هوش در سال های اخیر در هر دو زمینه ی علمی و کاربردی ، توجهات زیادی را به خود اختصاص داده است . چرنیس[4] اعتقاد دارد هر چند اصطلاح هوش هیجانی به طور مستقیم مورد استفاده قرار نگرفته است ، اما تاریخچه ی طولانی از تلاش در جهت کمک به بهبود هوش هیجانی و قابلیت های اجتماعی و هیجانی کارکنان وجود دارد (Bar-On.2000.P18 ). با این وجود می توان گفت که از لحاظ تاریخی هوش هیجانی مفهوم جدیدی است که در سال های اخیر مطرح شده و در مقابل هوش شناختی[5] به کار می رود . این نوع هوش در واقع یک هوش غیر شناختی است که ریشه در مفهوم هـوش اجـتماعی دارد و برای اولین بار توسط ثرانـدایک[6] ( 1920 ) مطرح شد . به عقیده ی ثراندایک ، هوش هیجانی توانایی مهم و مدیریت انسان ها برای عمل به شیوه ای خردمندانه در روابط انسانی است . او رفتار هوشمندانه را شامل هوش عینی ( مهارت ساختن و به کار بردن ابزار و وسایل ) ، هوش انتزاعی ( توانایی کاربرد کلمات ، اعداد و اصول علمی ) و هوش اجتماعی ( شناخت افراد و توانایی عمل خلاقانه در روابط انسانی ) می دانست .
نظریه پرداز دیگری که به جنبه های متفاوت هوش توجه نشان داد وکسلر[7] بود . او در سال 1940 ایده ی عناصر غیرفکری و فکری[8] را مطرح کرد ، به اعتقاد وی ، عناصر غیرفکری همان عناصر عاطفی ، شخصی و اجتماعی هستند . علاوه بر این او در سال 1943 چنین اظهار نظر کرد که توانایی های غیرفکری برای پیش بینی احتمال موفقیت فرد در زندگی لازم هستند (الوانی و ده بیگی،1386،ص18 ) ، علاوه بر این موارد ، وکسلر در کارهای خود به تلاش های دال[9] مبنی بر سنجش جهات غیرشناختی هـوش نیز اشاره کرد . لیپر[10] ( 1948 ) نیز بر این باور بود که تفکر هیجانی بخشی از تفکر منطقی است و به این نوع تفکر یا به معنای کلی تر هوش ، کـمک می کند . پیاژه[11] ( 1952 ) نیز بر در هـم تنیـدگی شنـاخت و عـواطف تأکید داشت ( جمالی،1381،ص19) .
در هر حال سال 1920 تا 1990 تحقیق ها در زمینه ی هوش اجتماعی ، دست خوش تحول بوده است و دیدگاه های مختلفی به وجود آمده آن که هوش اجتماعی را به عنوان توانایی ارتباط با دیگران ، دانش میان فردی ، توانایی قضاوت درست درباره ی احساسات ، خلق ها و انگیزه های دیگران ، عملکرد اجتماعی مؤثر و مهارت رمزگشایی نمادهای غیرکلامی تعریف کرده اند . در اوایل سال 1980 ، محققان به مفهوم سازی نظامند ایده ی هوش عاطفی دست زدند . مشهورترین آن ها مفهوم هوش های درون و بین فردی گاردنر ( 1983 ) و مطالعات استینز[12] ( 1984 )در زمینه ی سواد عاطفی بود که سنگ بنای واژه ای شد که سالووی و مایر در سال های 1989 و 1990 آن را هوش هیجانی نامیدند ( هادی زاده و فرجیان،138
[1] Gardner
[3] Papen
[4] Cherniss
[5] Cognitive Intelligence
[6] Thorndike
[7] Wechsler
[8] Non-intellective and intellective elements
[9] Doll
[10]Leeper
[11] Piaget
[12] Steins
مقایسه خودافشایی هیجانی در دانش آموزان دختر و پسر فاقد و واجد والدین
چکیده
پژوهش حاضر با عنوان مقایسه خودافشایی هیجانی در دانش آموزان دختر و پسر فاقد و واجد والدین است که جامعه آماری پژوهش، دانش آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه شهرستان اردبیل از ناحیه 1 در سال 1392 می باشد. نمونه آماری مطالعه 120 نفر (60 دختر و 60 پسر) می باشد که در 4 گروه 30 نفری (هر گروه 15 دختر و 15 پسر) تحت عناوین فاقد پدر، فاقد مادر، فاقد والدین و واجد والدین قرار می گیرند .ابزار این پژوهش مقیاس خودافشایی هیجانی که در سال 1997 توسط اسنل[1]، برای سنجش میزان تمایل افراد به افشای هیجاناتشان ایجاد شد،می باشد . نتایج پس از بررسی و تجزیه و تحلیل داده ها بدست آمد بین این متغیر ها در بین کودکان واجد و فاقد والدین ، تفاوت معناداری وجود ندارد. مقایسه پیش آزمون و پس آزمون افراد فاقد و دارای والدین نشان میدهد میزان افسردگی،حسادت، اضطراب،خشم،بی حسی و ترس در کودکان فاقد والدین بالا گزارش شده است.
کلمات کلیدی: خود افشایی هیجانی- کودکان فاقد سرپرست. کودکان دارای سرپرست
[1] Esnell
فهرست مطالب
- بیان مسئله. 1
1-2- فرضیه های تحقیق. 11
1-3- تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها 12
1-3-1- خودافشایی هیجانی.. 12
1-3-2- افسردگی.. 12
1-3-3- شادی.. 13
1-3-4- حسادت.. 13
1-3-5- اضطراب.. 13
1-3-6- خشم. 14
1-3-7- آرامش... 14
1-3-8- بی حسی.. 14
1-3-9- ترس... 14
1-4- اهداف پژوهش... 15
1-4-1- اهداف کلی.. 15
1-4-2- اهداف اختصاصی.. 15
2-1 پیشینه داخلی و خارجی تحقیق. 17
3-1- روش تحقیق. 26
3-2- جامعه آماری، نمونه و روش نمونه گیری.. 26
3-3- روش اجرا 26
3-4- روش تجزیه و تحلیل داده ها 27
3-5-1- مقیاس خودافشایی هیجانی.. 27
4-1- آمار توصیفی.. 30
4-2- آمار استنباطی.. 36
بحث و نتیجه گیری.. 58
محدودیت های پژوهش... 59
پیشنهادات.. 60
بررسی ارتباط هوش هیجانی با پرخاشگری و عملکرد تحصیلی دانش آموزان
چکیده تحقیق:
پژوهش حاضر به منظور بررسی ارتباط هوش هیجانی، با هر یک از متغیرهای پرخاشگری و عملکرد تحصیلی دانش آموزان انجام شده است. نمونه مورد بررسی در این پژوهش 200 نفر از دانش آموزان مقطع اول دبیرستان شهرستان اردبیل می باشد که به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. در این پژوهش از پرسشنامه هوش هیجانی پترایدزوفارنهام و پرسشنامه پرخاشگری ویلیامز استفاده شده است.
همچنین داده های پژوهش با روشهای تحلیل رگرسیون چند متغیری و همبستگی
پیرسون تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان می دهد که بین هوش هیجانی و پرخاشگری رابطه منفی
)001/0>P ، 44/0-=r) وجود دارد. همچنین بین هوش هیجانی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان رابطه معناداری به دست نیامد.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: کلیات تحقیق ............................................................ .....................................
مقدمه ................................................................................. ......................................................7
بیان مسئله ...................................................................... ...........................................................7.
اهداف تحقیق ............................................................................................................... ...9
سوال پژوهشی .............................................................................................................. ...9
فرضیه های تحقیق ......................................................................................................... ...9
اهمیت و ضرورت تحقیق ............................................................................................... ...9
تعاریف متغیرها .............................................................................................................. .10
فصل دوم: زمینه و پیشینه تحقیق ............................................................................... ....
تاریخچه هوش هیجانی .................................................................................................. 12
هوش اجتماعی ............................................................................................................. 13
کفایت اجتماعی ............................................................................................................ 13
کفایت هیجانی .............................................................................................................. 15
هوش هیجانی و هوش عمومی ........................................................................................ 16
هوش هیجانی و موفقیت تحصیلی .................................................................................... 17
شرح کلی خرده مقیاسهای EQ-i بار- اون ........................................................................ 18
تحقیقات انجام شده در زمینه هوش هیجانی در ایران ......................................................... 24
پرخاشگری ................................................................................................................ ....
تعریف پرخاشگری .......................................................................................................... 24
انواع پرخاشگری ........................................................................................................... 25
نظریه های پرخاشگری .................................................................................................... 26
عوامل موثر بر پرخاشگری .............................................................................................. 31
تفاوتهای جنسیتی در پرخاشگری ...................................................................................... 33
ثبات پرخاشگری ............................................................................................................ 34
روشهای کنترل پرخاشگری ............................................................................................. 35
فصل سوم: روش تحقیق ........................................................................................... ..
روش تحقیق.................................................................................................................. 39
جامعه آماری ................................................................................................................ 39
نمونه آماری ................................................................................................................. 39
ابزار تحقیق .................................................................................................................. 39
روش اجرا .................................................................................................................... 40
روش های تجزیه و تحلیل .............................................................................................. 40
فصل چهارم: نتایج تحقیق ......................................................................................... ...
یافته های توصیفی ......................................................................................................... 44
یافته های مربوط به فرضیه ها .......................................................................................... 44
فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری ................................................................................... ...
بحث و نتیجه گیری ....................................................................................................... 49
محدودیت ها ............................................................................................................... 50
پیشنهادات .................................................................................................................... 50
منابع و مأخذ................................................................................................................. 51
راهبردهای تنظیم هیجانی و تیپ شخصیتی D در پیش بینی وضوع وعدم وقوع بیماری های قلبی – عروقی
چکیده :
این پژوهش با هدف بررسی نقش راهبرد های شناختی تنظیم هیجانی وتیپ شخصیتی D درپیش بینی عدم وقوع بیماری های قلبی و عروقی صورت گرفت . پژوهش حاضرازنوع علمی – مقایسه ای می باشد . جامعه اماری پژوهش شامل کلیه افراد مراجعه کننده به بیمارستان تبریز بوده که توسط پزشک متخصص تشخیص بیماری قلبی – عروقی دریافت کرده اند وازبین آنها تعداد 80 نفر به عنوان نمونه پژوهشی وبه روش تصادفی انتخاب شدند وبا پرسشنامه زیر مورد بررسی قرار گرفتند : 1- پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان 2- مقیاس تیپ شخصیتی Dوداده های پژوهشی با آزمون t برای دو گروه مستقل مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند . نتایج پژوهشی نشان داد که مولفه های راهبرد های شناختی تنظیم هیجان وتیپ شناختی D می تواند دروقوع و عدم وقوع بیماری های قلبی و عروقی نقش داشته باشند. به عبارت دیگر مولفه های این دومتغیر پژوهشی به احتمال می توانند وقوع وعدم وقوع بیماری های قلبی و عروقی راپیش بینی کنند)01/0 >(P ونتایج به دست آمده با یافته های پژوهشی های دیگر مرتبط ، همخوانی داشت .
مقدمه
سالانه 17 میلیون نفر در دنیا به علت بیماری های قلبی – عروقی فوت می کنند و این بیماری ها، عامل 10 میلیون مرگ از 40 میلیون مرگی است که سالانه در کشورهای در حال توسعه رخ می دهد؛ علاوه بر آن، یکی از علل عمده ناتوانی نیز می باشد (سازمان بهداشت جهانی[1]،2002؛ نقل از هاشمی،1390). در ایران نیز بیماری های قلبی – عروقی شایع ترین علل مرگ ومیر را به خود اختصاص داده است (صدربافقی، شهریاری،میر باقری، حقیقتف، نماینده، 1382). در مطالعه ای که در بیرجند در سال 1382، انجام شد بیماری های قلبی – عروقی با 1/24درصد موارد فوت به عنوان مهمترین علت فوت تعیین گردید. (کاظمی و شریف زاده، 1382). عوامل بسیاری در بروز بیماری های قلبی موثر می باشند.
از سویی این عوامل ویژگی های شخصیتی می باشند که تحقیقات بسیاری را نیز متوجه خود ساخته اند. (دنولت[2]، 2003؛ خوسفی، 2008؛ بیاضی، 2005).
از جمله عوامل شخصیتی موثر در بروز بیماری های قلبی تیپ شخصیتی D می باشد. در این راستا تحقیقی که توسط دنولت و همکاران (2003) صورت گرفت، نشان داده شد که تیپ شخصیتی D، مستقل از عوامل دیگر، پیش بینی کننده مهمی برای بیماران عروق کرونری است.
همچنین، علاوه بر عوامل شخصیتی، عوامل روانی – اجتماعی نیز ارتباط تنگاتنگی با بیماری های قلبی عروقی دارند. از جمله این عوامل روانی – اجتماعی می توان به راهبردهای شناختی تنظیم هیجانی[3] اشاره کرد. راهبردهای شناختی تنظیم هیجان، به نحوه تفکر افراد پس از بروز یک تجربه منفی یا واقعه آسیب زا برای آنها اطلاق می شود (گروس[4]، 2008). طی تحقیقی که (ذوقی شیشوان، 1390) به عنوان بررسی نقش راهبردهای تنظیم هیجان و تیپ شخصیتی Aو D در پیش بینی آسیب پذیری روانی در بیماران ایسکمیک و نارسایی های قلبی مزمن صورت گرفت، بین تنظیم هیجانی با آسیب پذیری روانی هم در بیماران ایسکیمیک و هم بیماران نارسایی های قلبی مزمن، رابطه مثبت معنی داری بدست آمد.
این پژوهش نیز با هدف بررسی نقش راهبردهای شناختی تنظیم هیجانی و تیپ شخصیتی D در پیش بینی وضوع وعدم وقوع بیماری های قلبی – عروقی صورت گرفت.
بررسی رابطه هوش هیجانی و تاب آوری با سلامت روان در کارمندان
چکیده :
هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی رابطه هوشی هیجانی و تاب آوری با سلامت روانی کارمندان است و روش پژوهش از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری پژوهش کلیه کارمندان مرد شاغل در شهر اردبیل است که از بین آنها 200 نفر به شکل تصادفی خوشه ای ( چند مرحله ای ) به عنوان نمونه انتخاب شدند، که این افراد با پرسشنامه های هوش هیجانی (شوت )، تاب آوری( کانر و دیوید سون) و سلامت روانی گلدبرگ ارزیابی شدند. داده های بدست آمده با نرم افزار SPSS تحلیل شده و نتایج حاکی از آن است که بین هوش هیجانی با تاب آوری کارمندان رابطه مثبت معنی دار وجود دارد ولی بین هوش هیجانی با سلامت روان و ابعاد آن رابطه معنی دار وجود ندارد.
همچنین نتایج نشان می دهد که بین تاب آوری با سنوات خدمت رابطه منفی وجود دارد. اما بین هوش هیجانی و سلامت روان با سنوات خدمت رابطه معنی دار وجود ندارد.
فهرست
فصل اول
کلیات تحقیق ..................................................................................................................................1
مقدمه .............................................................................................................................................2
بیان مسئله .......................................................................................................................................4
اهمیت و ضرورت تحقیق ................................................................................................................7
اهداف پژوهش ...............................................................................................................................7
فرضیه های پژوهشی ........................................................................................................................8
تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها.......................................................................................................8
فصل دوم
چرا بعضی از آدم های با هوش کار احمقانه می کنند؟.....................................................................13
تاریخچه هوش هیجانی...................................................................................................................14
نقش هیجانها در هوش ...................................................................................................................16
مفهوم هوش هیجانی ......................................................................................................................18
مؤلفه های هوش هیجانی ...............................................................................................................19
اهمیت و ضرورت هوش هیجانی ...................................................................................................24
هوش هیجانی و تأثیر آن بر بهداشت روانی ....................................................................................26
نحوه استفاده از هوش هیجانی در تحول پیشه و گزینش ..................................................................27
پیامدهای بهداشتی تنظیم هیجانی ....................................................................................................28
تاب آوری ....................................................................................................................................30
ویژگی های افراد تاب آور ............................................................................................................31
عوامل محافظت کننده محیطی .......................................................................................................33
ویژگی های محیط های تاب آور ( خانواده، مدرسه، اجتماع) .........................................................33
راه های محیطی ارتقای تاب آوری.................................................................................................34
نقش محیط در تاب آوری..............................................................................................................34
چطور این مهارت را پرورش دهیم ................................................................................................37
مسئولیت پذیری.............................................................................................................................40
افزایش خودکارآمدی....................................................................................................................40
منابع باورهای خودکارآمدی .........................................................................................................40
سه نکته مهم درباره تاب آوری ......................................................................................................41
سلامت روان..................................................................................................................................41
سلامت روانی.................................................................................................................................42
تعریف سلامت روانی.....................................................................................................................43
اصول بهداشت روانی.....................................................................................................................45
خصوصیات افراد دارای سلامت روانی............................................................................................47
ویژگی های مهم سازمانهای سالم...................................................................................................50
هدفهای بهداشت روانی در سازمان ................................................................................................52
اصول بهداشت روانی در سازمان ...................................................................................................54
عوامل استرس زای محیط کار........................................................................................................58
یافته های پژوهش ..........................................................................................................................63
پژوهشهای خارج از کشور..............................................................................................................69
فصل سوم
روش پژوهش...............................................................................................................................75
جامعه آماری..................................................................................................................................76
نمونه و روش نمونه گیری...............................................................................................................77
ابزار پژوهش..................................................................................................................................77
روش اجرا.....................................................................................................................................80
روش تجزیه و تحلیل.....................................................................................................................81
فصل چهارم
یافته های پژوهش..........................................................................................................................82
جداول مربوط به یافته ها.................................................................................................................83
فصل پنجم
نتیجه گیری....................................................................................................................................92
محدودیت ها.................................................................................................................................94
پیشنهادات......................................................................................................................................95
منابع...............................................................................................................................................96