موضوع :
فناوری اطلاعات در برنامه های آموزشی و بررسی روش های مؤثر کاربرد رایانه در
ایجاد و رشد خلاقیت .
سؤال تحقیق :
مهمترین علت عدم استفاده از رایانه و اینترنت در نظام آموزشی چیست ؟
فرضیه های تحقیق :
١. عدم آگاهی معلمین و دانش آموزان از کارآیی آموزشی رایانه و نحوه استفاده از آن
٢. عدم توجه کافی نظام آموزش و پرورش به این امر
٣. ترس از جایگزینی رایانه به جای معلمین و کمرنگ شدن نقش آنها
٤. عدم توانایی پرداخت هزینه های مربوط به آن
روش تحقیق :
بخشی از تحقیق به روش کتابخانه ای و بخش دیگر آن به روش پیمایشی
انجام شده است .
هدف تحقیق :
بررسی محدودیت های کاربرد صحیح رایانه و ارائه راهکارهای مناسب
ضرورت و اهمیت تحقیق :
ضرورت توسعه فن آوری اطلاعات و استفاده از اینترنت در آموزش و پرورش
رایانه ماشینی است که سرآمد فناوری عصر حاضر به شمار می آید . با توجه به پیچیدگی جهان امروز لازم است ما نیز فناوری خود را با پیشرفت های موجود هماهنگ کرده و آن را با نیازهای جامعه متناسب سازیم .
نوکردن نخست باید از جایی آغاز شود که به آموزش دانش ها و مهارت ها ی جدید و یادگیری عمیق تر و سریعتر می انجامد . پیشرفت سریع دانش بشری در قرن حاضر ، متنوع شدن نیازها ، تحولات سریع فن آوری به ویژه در زمینه ارتباطات ، تغییرات عمده ای را بر جهان گذاشته و خواهد گذاشت .
استفاده از رایانه در انجام امور مختلف یک سازمان ، ایجاد دولت الکترونیکی ، تجارت الکترونیکی ، ایجاد دانشگاه ها و مدارس مجازی همگی محصول گسترش اینترنت و به طورکلی فناوری اطلاعات [1] است. امروزه اصطلاح فناوری اطلاعات به طور وسیعی در سطح جهان منتشر شده است که آن را علم و مهارت درباره همه جنبه های به کارگیری رایانه ، ذخیره سازی داده ها و ارتباطات تعریف کرده اند . فناوری اطلاعات را می توان بخش فنی نظام اطلاعاتی دانست که شامل سخت افزار ، نرم افزار ، پایگاه های اطلاعاتی و شبکه های ارتباطی است .
شاید اینترنت بزرگترین عامل تغییر فناوری ، تغییر شکل بازرگانی ، رسانه ها ، سرگرمی ها و جامعه از راه های حیرت انگیز در طول تاریخ باشد اما تمامی این قدرت در حال حاضر بستگی به دگرگونی درآموزش و پرورش دارد . اینترنت امکان تحقق این هدف را که بتوانیم شرایط مناسب یادگیری را برای همه افراد کشور اعم از کودک ، نوجوان و بزرگسال ، زن و مرد فراهم سازیم به ما می دهد .
واقعیت این است که میلیون ها نفر در جهان هنوز نمی توانند به اینترنت دسترسی داشته باشند و نمی دانند که چگونه شبکه جهانی دانش را در اختیار گیرند . آنان نمی دانند که چگونه اطلاعات مورد نیاز خود را به دست آورند ، چگونه از آن استفاده کنند ، چگونه آن را مبادله کنند و چگونه این اطلاعات را برای خود محفوظ نگهدارند . این افراد هم اکنون هم در معرض خطر هستند و برای رفع این مشکل آموزشی باید تدابیری اتخاذ شده و اقدام هایی انجام شود .
به کارگیری فناوری اطلاعات و اینترنت و استفاده از امکانات رسانه های صوتی ، تصویری و گرافیکی آن شرایط مناسبی را برای یادگیری و درک و فهم بیشتر تدریس معلمان فراهم می سازد . در واقع اینترنت راه های متنوعی را پیش روی فراگیران و معلمان می گذارد تا با تنوع بیشتری یاد گیرند و یاد دهند . استفاده از اینترنت باعث مشارکت و فعالیت افراد می شود نه انفعال آنها و امکان تعامل و ارتباط فراگیران را میسر می سازد .
ارتقاء کیفیت آموزش از طریق شبکه و اینترنت یکی از انتظاراتی است که از فناوری اطلاعات می رود . یک سؤال مهم این است که آیا یادگیری از طریق رایانه و اینترنت به اندازه سایر شیوه های یادگیری اثر بخش است ؟
نتایج تحقیقات اخیر در مورد اثر بخشی یادگیری از راه دور حاکی از آن است که این شیوه می تواند در یادگیری اثربخش باشد به شرط این که بر کیفیت آن نظارت شود .
یکی دیگر از کارکردهای اینترنت شناخت فرهنگ ملل ، شناخت تفاوت ها و تشابهات فرهنگی و دلایل این تفاوت ها و تشابهات است .
افزایش انگیزه یادگیرندگان ، فعال کردن یادگیرندگان از طریق درگیر کردن آنها با محتوای برنامه درسی و نیز کاهش هزینه های آموزشی در درازمدت از دیگر اثرات استفاده از فناوری اطلاعات در نظام آموزشی است .
برای در اختیار گذاردن اطلاعات مورد نیاز آحاد مردم لازم است شرایط زیر در نظر گرفته شود :
بدیهی است گسترش دستیابی همگان به اطلاعات و نیز فناوری اطلاعات مستلزم وجود قوانین شفاف دراین زمینه است . به این منظور دولت می تواند لایحه ای تنظیم کرده و به مجلس تقدیم کند که شامل بندهای زیر باشد :
فیلتر کردن راهی برای ایجاد محیط سالم در اینترنت
با رشد و گسترش اینترنت و استفاده از آن همراه با مطالب خواندنی ، علمی و ارزشمند ، سایت ها و صفحات اینترنتی مبتذل نیز رشد یافته اند . به همین دلیل در تمام دنیا سعی شده است با استفاده از فیلترهایی ، دسترسی به این سایت ها کنترل شود و از مشاهده آنها جلوگیری گردد .
به طور کلی سه راه برای فیلتر کردن و کنترل دسترسی وجود دارد :
۱. فیلتر کردن کاربران از سوی سایت :
در این روش سایت ها خود با ابزارهای مختلفی به کنترل سن کاربران می پردازند تا صفحات اینترنتی نامناسب در دسترس کودکان و نوجوانان قرار نگیرد .
٢. فیلتر کردن سایت ها از سوی مراکز سرویس دهنده ([3]ISP )
این روش که در بسیاری از کشورها معمول است ، متکی است به نرم افزارها و سخت افزارهایی که هر ISP برای کنترل سایت ها به کار می گیرد . لذا در صورتیکه ابزار فیلتر کردن در ISP های مختلف متفاوت باشد و یا به روزرسانی یکسانی برای افزودن سایت های جدید غیرمجاز در فیلترهای این مراکز سرویس دهنده انجام نشود ، نتیجه یکسانی را نخواهیم داشت .
٣. فیلتر کردن سایت ها در مبدأ ورودی اینترنت به کشور :
در کشورهایی که مبادی ورودی اینترنت مشخص و معلوم هستند ، فیلترهایی بر سر این مبادی نصب می شوند تا ISP نیاز به فیلتر کردن نداشته باشد و در واقع کنترل سایت ها در ورودی اینترنت به کشور انجام می پذیرد .
به طور کلی دو روش فیلتر کردن در کشورهای مختلف به کار گرفته می شود :
فیلتر کردن فراگیر [4]:
در این روش کاربران تنها اجازه دسترسی به تعدادی سایت مشخص را دارند که این سایت ها قبلا" از سوی گروهی مورد بازبینی قرار گرفته اند . این سایت ها که در فهرستی به نام فهرست سفید ذخیره می شوند ، برحسب نیاز به روز رسانی می شوند . این روش تنها در بعضی مراکز و سازمان ها مورد استفاده قرار می گیرد و از آنجا که نمی توان تمامی سایت های مناسب را مورد بازبینی قرار داد ، روش معمول و پر استفاده ای نیست . معمولا" در این روش حجم بالایی از اطلاعات و تعداد زیادی از سایت های خوب و ارزشمند نیز فیلتر می شوند .
فیلتر کردن انحصاری [5]:
همانطور که از نام آن برمی آید برخلاف روش قبلی فهرست سایت های نامناسب نگهداری می شود و استفاده از سایر سایت ها آزاد است ، در واقع تا زمانیکه سایتی نامناسب تشخیص داده نشده است ، استفاده از آن آزاد است و در صورت تشخیص مشکلی در یک سایت ، فهرست سایت های نامناسب به روز رسانی می شود اما از آنجا که تعداد سایت های نامناسب نیز رو به افزایش است برای به روز رسانی این فهرست باید روش خوب و دقیقی را به کار گرفت . معمولا" سه روش برای حصول به این نتیجه مورد استفاده قرار می گیرد :
بلوکه کردن کلمات کلیدی ـ فیلتر کردن بسته های اطلاعات ـ بلوکه کردن نشانی های اینترنتی
بلوکه کردن کلمات کلیدی [6]
در این روش هر سایت در زمان دریافت مورد بررسی قرار می گیرد و اگر کلمات کلیدی از پیش تعیین شده ای را داشته باشد ، بلوکه می شود و به فهرست سایت های نامناسب اضافه می شود . مشکل اصلی این روش آن است که تنها روی متن و بدون توجه به محتوا کار می کند . بسیاری از صفحات محتوای تصویری دارند و متن برای جستجوی کلمات کلیدی ندارند .
فیلتر کردن بسته ها [7]
این روش با بلوکه کردن درخواست هایی که خواهان آدرس IP[8] سایت مشخصی هستند ، دسترسی را کنترل می کند اما بعضی سایت ها که آدرس IPثابتی ندارند از این فیلترها عبور می کنند ، لذا این روش کنترل کامل و مناسبی را اعمال نمی کند .
بلوکه کردن نشانه های اینترنتی [9]
در این روش کنترل دسترسی روی نشانی اینترنتی یا URL اعمال می شود نه نشانی IP . چون بیشتر سایتها مجموعه ای از این نشانی های جاسازی شده هستند ، این روش کارایی خوبی دارد .
از آنجایی که تمام این روش ها مبتنی بر متن هستند و از این نقطه ضعف رنج می برند ، روش های جدیدی نیز برای فیلتر کردن بهتر و مبتنی بر محتوا ابداع شده اند . به عنوان مثال فیلتر کردن تصویری مبتنی بر محتوا [10] سعی می کند با استفاده از الگوهای تصویری و رنگ ها ، تصاویر نامناسب را تشخیص دهد و از ورود به سایت هایی که تصاویر نامناسب دارند ، جلوگیری به عمل آورد . [11]
اخیرا" بحث فیلتر کردن سایت های نامناسب در کشور به طور جدی مطرح شده است و کارشناسان مختلف به اظهار نظر دراین مورد پرداخته اند . بیشتر کارشناسان بر لزوم استفاده از فیلتر اتفاق نظر دارند و آن را ضروری می دانند ، اما نکته ای که آنان را نگران می کند این است که مبادا برای جلوگیری از دسترسی به سایت های نامناسب بسیاری از سایت هایی که مطالب خوب و ارزشمند دارند نیز فیلتر شوند و کاربران از دسترسی به آنها محروم گردند .
ایجاد محیطی پاک و سالم برای کاربران ، همت متولیان امر از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را می طلبد تا دسترسی به سایت های نامناسب و غیراخلاقی را ناممکن سازند و از طرف دیگر مشکلی برای دستیابی کاربران به سایت ها و اطلاعات مفید به وجود نیاورند .
نقش خلاقیت و نوآوری در پیشرفت دانش آموزان
انسانها دارای قوّه خلاقیت هستند؛ برخی در یک زمینه دارای خلاقیت بیشتر و برخی در زمینهای دیگر. خلاقیت میتواند توسط معلمان در دانشآموزان شکوفا گشته و یا از بین برود. بنابراین باید محیط و فضای مساعدی برای رشد و پرورش قوّه خلاقیت دانشآموزان فراهم آورد.
مفهوم خلاقیت
خلاقیت و نوآوری محرک اصلی تمدنهاست. تلفن، اتومبیل، هواپیما، رادیو، تلویزیون، رایانه، الکترونیک، قدرت اتمی و مسافرتهای فضایی و خلق ادبیات و انواع هنرها و ... نقاط عطفی از اختراعات و اکتشافات و نمودی ارزشمند از تفکر و ذهن خلاق بشر است.
بنابراین، برای پیشرفت در صنعت، اقتصاد، سیاست و همه علوم، نیازمند تفکری خلاق و نوآور هستیم؛ خلاقیتی که در ضمیر همه ما نهفته و در نحوه زندگی ما تأثیر دارد. تحولات سریع عصر کنونی ما، نیازمند حل مسائل و مشکلات به گونهای خلاق است.
هرچند علم، توسعه و پیشرفت نیاز اولیه بشر امروزی است، ولی باید دانست که علم به خودی خود، ضامن حل بسیاری از مسائل و مشکلات آیندهای که ما با آنها مواجه خواهیم شد نیست، تنها نیروی فوقالعاده و قدرتمند خلاقیت است که میتواند مسائل و مشکلات را به طرز خارقالعادهای از سر راه بشر بردارد. روانشناسان در تعریف خلاقیت متفقالقول نیستند و به خلاقیت از زوایای گوناگونی مینگرند؛ در گذشته محور بحث روانشناسان از خلاقیت بود. امروزه نیز اگرچه بسیاری از اندیشمندان به خلاقیت به عنوان یک فرایند مینگرند، اما تعریف آنان از خلاقیت، مبتنی بر ویژگی است.
شاید به جرات بتوان گفت که جامعترین تعریف خلاقیت توسط دانشمند آمریکایی عرضه شده است. او خلاقیت را با تفکر واگرا (دست یافتن به رهیافتهای جدید برای مسائل) در مقابل تفکر همگرا(دست یافتن به پاسخ) مترادف دانسته است. افرادی که تفکر واگرا دارند در فکر و عمل خود با دیگران متفاوتند و از عرف و عادت دور شده روشهای خلاق و جدید را به کار میبرند. برعکس کسانی که از این خصوصیت برخوردار نیستند، تفکر همگرا دارند و در فکر و عمل خود از عرف و عادت پیروی میکنند. پس تفکر واگرا یعنی دور شدن از یک نقطه مشترک که همان رسم و سنت و عرف اجتماع است و تفکر همگرا یعنی نزدیک شدن به آن نقطه.
امروزه ثابت شده است که برخلاف باور بسیاری که ابداع و خلاقیت را خصوصیت ذاتی بعضی افراد میدانند، این استعداد در نوع بشر به اندازه حافظه عمومیت دارد و میتوان آن را با کاربرد اصول و فنون معین و ایجاد طرز تفکرهای جدید و ایجاد محیطی مناسب پرورش داد.
در چند دهه اخیر پژوهشهای بسیاری در زمینه خلاقیت انجام شده است. پژوهشهای انجام شده در زمینه آموزش خلاقیت، عموماً به این نتیجه رسیده است که خلاقیت را هم میتوان آموزش و هم پرورش داد. روشن است که هر کسی ممکن است در زمینهای خاص خلاقیت داشته باشد. از هر کسی در هر زمینه نمیتوان انتظار خلاقیت و ابتکار داشت. باید این بسترها و علایق و زمینهها را شناسایی کرده و زمینه رشد آنها را فراهم نمود.
معلم و شیوههای پرورش تفکر اخلاق
تعلیم و تربیت به یک معنا عبارت است از رشد قوّه قضاوت صحیح در افراد. تقلید از دیگران یا پیروی از تمایلات و عادات، سبب رکود فکری و عجز فرد در برابر مسائل و مشکلات می شود. امروزه جامعه نیازمند افرادی است که فکر و خرد را حاکم بر اعمال و افکار خویش قرار میدهند و مشکلات را به گونه ابتکاری از سر راه خود برمیدارند. اجمالاً وظایف یک معلم در تحقق این هدف بدین شرح است:
* دانشآموزان را به داشتن ایدههای بکر و نو تشویق نماید؛ ایدههایی که کم و بیش برای خود آنها بکر است. ضمن پذیرش ایدههای بکر، زمینه ابراز آنها را فراهم کند. مثلاً، میتوان از دانشآموزان خواست که به جای ارائه گزارش ساده از یک کتاب، آن را شخصاً ارزیابی کرده و هر نظری که درباره آن دارند بیان کنند و یا این که فصلی از فصلهای سال را توصیف کنند به طور کلی، نقاشیهای آزاد، مقالهنویسی و نگارش داستانهای کوتاه، زمینه ارائه ایده فرد و تفکر خلاق در دانشآموزان را بهتر فراهم میکند.
* مطالب درسی را به صورت مسأله و معما برای شاگردان طرح کند؛ مطالعه کتاب و یا گوش دادن به سخنان معلم و حفظ کردن حقایق علمی و تاریخی، رشد قوه ابتکار شاگردان را به دنبال ندارد. معلم به جای بیان مطالب درسی یا ذکر حقایق علمی، باید دانشآموزان را به طرح مسائل ترغیب کند.
روشهاى مربیان در مدرسه بهمنظور ایجاد خلاقیت
دیدگاه مربیان
ساختار کلاس درس
حقّ انتخاب
محدودیتها و استانداردها
تجارب ویژه
فلسفهٔ کلی آموزش
استراتژی روزانهٔ تدریس
برانگیختن استعدادهای برانگیخته نشده
القاء تدریجی عادات خلاقیت
چنانچه اغلب پدران و مادران کودکان مدرسه تشخیص مىدهند، مربیان تأثیر بسیار زیادى نه تنها بر موفقیت تحصیلى کودک که بر روش کودک در قبال مدرسه و بهطور کلى بر یادگیرى دارند.
به همین نحو، مربیان توانائى تضعیف حس کنجکاوى طبیعى کودکان را داشته و مىتوانند انگیزهٔ آنان را از میان ببرند، حس احترام به خود را در کودکان سرکوب کنند و مانع از خلاقیت آنان گردند. در بعضى جهات، مربیان خیلى خوب (یا خیلى بد) مىتوانند نفوذى بسیار قوىتر از پدر و مادران بر روى کودکان داشته باشند.
چرا مربیان چنین قدرتى دارند؟ زیرا آنان فرصتهائى بیش از پدران و مادران براى برانگیختن و یا تضعیف خلاقیت در اختیار دارند. اغلب کودکان در عرض هفته، زمان بیشترى را با مربیان خود مىگذرانند تا با پدران و مادران خود. مربیان بنابر ضرورت شغلى خود مستقیماً مىتوانند کودکان را مورد ارزیابى قرار دهند و از آنجائى که کودکان مشتاقانه به پیشرفت خود علاقهمند هستند، مربیان مىتوانند به نوعى صداى الهى تبدیل شوند.
آیا مربیان حقیقتاً مىتوانند خلاقیت را آموزش دهند؟ مربیان مطمئناً قادر به آموزش قلمرو مهارتها یعنى مهارتهاى علمى و فنى در قلمروهاى خاص مانند سخنوری، ریاضیات و یا هنر مىباشند. در حقیقت اغلب مردم این کار را جزئى از شغل مربیان مىدانند. مربیان تا حدى مىتوانند مهارتهاى خلاقیت مانند روشهاى تفکر دربارهٔ مسائل و قوانین علمى براى تدبیر راههاى جدید نگرش به مسائل را هم آموزش دهند. چنین مهارتهائى را مىتوان مستقیماً آموزش داد اما بهترین روش انتقال، طرق نمونه بودن خود مربى است.
اما در مورد جزء دیگر خلاقیت یعنى انگیزهٔ درونى چطور؟ آموزش مستقیم انگیزهٔ درونی، غیرممکن است و نمىتوان به کودکان گفت انگیزهٔ درونى داشته باشند. ولى مربیان مىتوانند با بیان آزادانهٔ احساس خود از قبیل کنجکاوی، علاقه، شادى و احساس شخصى مبارزهطلبی، نمونهاى براى کودکان باشند. مهمترین راه براى ترغیب انگیزهٔ درونى در مدرسه، تشکیل کلاس درسى است که محیطى عارى از فشارهاى خارجى که مخرب چنین انگیزهاى است داشته باشد.
پس در واقع، مربیان نمىتوانند بیش از پدران و مادران خلاقیت را به کودکان بیاموزند. اما مىتوانند خلاقیت را رواج داده، پرورش دهند و موجب رشد آن گردند.
دیدگاه مربیان
مهمترین راهى که مربیان از آن طریق قادر هستند خلاقیت را در کودکان ترغیب نمایند حمایت از انگیزهٔ درونى آنان است. همهٔ کودکان، قلمرو مهارتها را در مدرسه فرا مىگیرند (بعضى بهتر از دیگران). اغلب آنان از طریق تماس با نمونههاى تفکر خلاق مىتوانند مهارتهاى خلاقیت را بهدست آورند. اما تعداد کمى از کودکان مدرسه را در حالى ترک مىنمایند که انگیزهٔ درونى آنها دستنخورده باقىمانده است.
انگیزهٔ درونى هنگامى رشد مىکند که مربیان معتقد به دادن استقلال نسبى به کودکان در کلاس درس باشند. اما این سؤال مطرح است که چه نوع مربیانى بیشتر از دیگران قادر هستند کلاس درسى که در جهت استقلال عمل کند تشکیل دهند؟ پاسخ این است که مربیانى موفقتر هستند که کامل نبودن خود را قبول داشته باشند و براى کودکان احترام عمیق قائل باشند. با این روش، حتى مربیان کودکان بسیار خردسال مىتوانند به آنان کمک کنند در یادگیری، همکارى واقعى بنمایند.
فلسفهٔ کلى آموزش
عناصر اصلى فلسفهٔ آموزش، که موجب ترغیب خلاقیت در کودکان مىگردد، عبارت است از:
- یادگیری، بسیار مهم و تفریحى است.
- کودکان بهعنوان افراد منحصر به فرد قابل احترام و محبت هستند.
- کودکان باید یادگیرندهٔ فعال باشند. باید آنان را ترغیب کرد که علایق، تجارب، ایدهها و وسایل خود را به کلاس درس بیاورند. باید به کودکان اجازه داده شود که دربارهٔ هدفهاى کار روزانهٔ خود با مربیان بحث نمایند و به آنان استقلال کارى داده شود تا تصمیم بگیرند چگونه آن هدفها را به انجام برسانند.
- کودکان باید در کلاس درس خود، احساس آسایش و تشویق کنند. همچنین تنش و فشار نباید وجود داشته باشد.
- کودکان باید داراى حس مالکیت و غرور دربارهٔ کلاس درس خود باشند. آنان باید در سر و سامان دادن کلاس و نگهدارى آن دخالت داشته باشند. باید تشویق شوند وسایلى را از منزل به کلاس بیاورند (حتى ”آشغال“) و از آنها در فعالیتهاى آموزشى استفاده کنند. مربیان باید بگویند ”این کلاس درس من نیست. این کلاس درس ماست!“
- مربیان منبع اطلاعات و هدایت هستند نه افراد پلیس یا گروهبانهاى مشق نظامى دهنده و یا خدا. کودکان باید براى مربیان احترام قائل شوند اما در حضور آنان نیز، احساس راحتى نمایند.
- مربیان باهوش هستند اما کامل نیستند.
- کودکان باید براى بحث بىپرده و دربارهٔ مسائل با مربى یا همکلاسىهاى خود، احساس آزادى نمایند. این کلاس درس براى همه است و براى حفظ آرامش آن شریک هستند.
- تجارب یادگیرى باید حتىالامکان به تجارب دنیاى واقعى کودکان نزدیک باشد. کودکان باید در کلاس قدرت و مسئولیت داشته باشند.
راههای ترویج فرهنگ خلاقیت و نوآوری
مقدمه
نگاه کردن متفاوت به مساله و رسیدن به یک راه حل جدید، همان چیزی است که عموماً از آن به خلاقیت تعبیر می¬شود. اما خلاقیت مفهومی نیست که بتوان آن را در یک جمله و حتی یک کتاب مفصل هم توضیح داد. خلاقیت در حقیقت، فرآیندی است که در ذهن فرد خلاق اتفاق می¬افتد و حاصل آن شکل گرفتن یک ایده¬ی جدید با یک راه حل ابتکاری است.
این که خلاقیت ذاتی است یا اکتسابی، موضوعی نیست که این روزها ضرورت بحث بر سر آن در میان باشد. دنیای امروز تلاش می¬کند خلاقیت و مباحث مرتبط با آن را، چه در زمینه¬های روان شناسی و علوم تربیتی و چه در زمینه¬های مدیریت و کسب و کار، به درستی بشناسد و ابعاد مختلف آن را توسعه دهد. کتاب¬های فراوانی که درباره¬ی تکنیک¬های افزایش خلاقیت در افراد و در سازمان¬ها نوشته شده¬اند، گویای این حقیقت می¬باشند که توجه به خلاقیت و توسعه¬ی ان در سازمان، نه تنها باعث می¬شود که افراد از کار خود احساس رضایت بیش¬تری کنند، بلکه در پیش برد سازمان و افزایش بهره¬وری و رسیدن به موفقیت¬های بزرگ سهم عمده¬ای دارد.
برای آن که بتوانیم خلاق باشیم، باید ابتدا معنی و مفهوم خلاقیت را به درستی بشناسیم و بتوانیم بین خلاقیت، هوش، دانش و مهارت تفاوت قائل شویم. دانستن این که ساختار ذهن چیست و چگونه در فرآیند شکل گیری تفکر خلاق تاثیر می¬گذارد، با این که ممکن است مستقیماً روی افزایش خلاقیت فرد اثر نگذارد، بدون تردید باعث می¬شود که نگاه فرد به روش¬ها و تکنیک¬هایی که برای افزایش خلاقیت مطرح می¬شوند تغییر کند.
بعد از این¬ها وقت آن است که این روش¬ها را امتحان کنیم؛ روش¬های فردی. می¬توانیم ذهن را درگیر حل یک مساله¬ی جدید کنیم، یا اینکه سعی کنیم مسائل دور و برمان را به روش¬هایی که متخصصان این رشته پیش نهاد داده¬اند حل کنیم.
الف - تقویت عناصر انگیزشی خلاقیت
پرورش عنصر انگیزشی خلاقیت باید اساساً در بستر خانواده صورت گیرد، زیرا مستعدترین محیط برای شکل دهی آن محیط کلامی و نظام تربیتی و رفتاری خانواده است. کودک و نوجوان اوقات زیادی را در خانواده سپری می¬کنند، بنابراین این طبیعی است که بیشترین تاثیر را نیز از آن بپذیرد. بیان این نکته از آن روست که بگوییم هر چند می توان در محیطی غیر از خانواده (آموزشگاه یا جایی دیگر) به تقویت عناصر انگیزشی خلاقیت مبادرت ورزید، اما تاثیر این عوامل با اندازه و اهمیت عامل نخستین نیست. پس بهتر است که هدایت¬ها و روش¬های اتخاذ شده محیط دوم یعنی «محیط یادگیری» به محیط نخستین یعنی خانواده نیز انتقال یابد و در آنجا هم مورد تمرین و تقویت قرار گیرد؛ این انتقال زمینه¬های تثبیت و تحکیم انگیزش خلاقه را بیش از پیش فراهم آورد.
آمابیلی (1988) معتقد است، برای رسیدن به خلاقیت بهتر است که انگیزه و به ویژه انگیزه درونی پرورش پیدا کند و در جایی دیگر به نقش اهمیت انگیزش بیرونی اشاره می¬کند. ما ضمن احترام به این نظر توصیه¬هایی در قالب انگیزه درونی و بیرونی ارایه می¬کنیم.
چون فعالیت انگیزشی خلاق عمدتاً ماهیتی کلامی دارد، یعنی باید به وسیله کلام و روابط کلامی وارد آن شد شاید درست نباشد که آن را محدود به فضای خاص کرد. در کودکان انگیزه معمولاً حالتی کلی و عمومی دارد. گاهی درونی می¬شود و گاهی بیرونی. برای آن که کودکان موفق شوند به انگیزه خود سازمان دهند و جهت ان را مشخص کنند (درونی سازند یا بیرونی) طوری که برجستگی با یکی باشد برخورد کلامی ما یا به عبارت ساده¬تر برخورد شفاهی ما نقشی اساسی دارد. آنچه هسته و محور برخورد را می¬سازد گرایش و جهتی است که در خود پاسخ یا کلام نهفته است؛ آیا کلام مشوق انگیزه درونی است یا بیرونی. بنابراین، در اولین گام آموزش « انگیزه» باید به جهت پاسخ¬ها و هدایت¬های کلامی فرد توجه کافی داشته باشیم. برای مثال وقتی از کودک می¬پرسیم چرا بازی نمی¬کنی و او می¬گوید حوصله ندارم و پاسخ ما را در جهت دادن به رفتار کودک ممکن است این چنین باشد:
- اگر به او بگوییم خوب است که تو هم مثل بقیه بچه¬ها بازی کنی به رفتار او جهتی بیرونی می¬دهیم
- اگر بازی را به میل، تصمیم و انتخاب او واگذاریم رفتارش را جهتی درونی می¬بخشیم.
اکنون که اطمینان حاصل کردیم باید مراقب سوال¬ها و پاسخ¬های خود باشیم. به سراغ روش¬هایی می¬رویم که به انگیزه درونی کودکان دامن می¬زند. نوع برخوردهای کلامی مثبت که در این رابطه می¬توان داشت عبارتند از:
مثال: شرکت در بازی کاردستی
برخوردها: - آیا این بازی را دوست داری؟
- دوست داری این بازی چگونه برگزار شود؟
- چه احساسی نسبت به ساختن کاردستی داری؟
- دوست داری چه چیزی را درست کنی؟
- دوست داری چه وسایلی در اختیار شما باشد؟
- دوست داری ...
در این مثال، خود کودک و احساسات و علاقمندی¬های او محور فعالیت است. به او امکان داده می¬شود هر طور دوست دارد عمل کند نه آن طور که ما دوست داریم. ممکن است ما به ساختن گل علاقمند باشیم و او به ساختن خورشید؛ چنانچه در این فعالیت نظر و گرایش ما غالب باشد جهت انگیزه کودک بیرونی خواهد شد. یعنی او یاد می¬گیرد که به چیزی غیر از احساسات و علاقمندی¬های خود بیندیشد. چیزی که دیگران و محیط به او می¬دهند. بنابراین در این نوع از فعالیت هدایت انگیزه به خود کودک واگذار می¬شود. اما در عین حال ممکن است این سوال پیش بیاید که شاید کودکان توقع زیادی داشته باشند و ما به دلیل محدودیت نتوانیم ابزار یا امکانات دلخواه آنها را تامین کنیم، در این مواقع توصیه نمی-شود که به تمام خواسته¬های کودک بپردازیم بلکه می¬توان رفتاری مشابه روش زیر داشت:
- نباید با تحکم به کودک فهماند که امکانات محدود است.
- باید کودک را ترغیب کرد که امکانات را ببیند و بدون اظهار نظری اضافی در مورد کمبود وسایل و ... به او گفت ما این¬ها را در اختیار داریم تو دوست داری کدام را انتخاب کنی؟
- حتی اگر کودک دست به انتخاب نزد، با ارتباطی متمایل به سوی انگیزه درونی می¬توان از او خواست یا وسایل دلخواه را از منزل بیاورد یا به فعالیت دلخواه دیگری بپردازد.
- در هر حال مهم این است که کودک با هدایت ما خود به تصمیمی دلخواه و درست (از این نظر که شکایتی نداشته و آن را دوست داشته باشد) برسد و مسئولیت آن را قبول کند.
گام دوم انگیزه درونی و بیرونی را هم زمان استمرار می¬بخشد، جدی گرفتن و بها دادن به آنها است. اگر ما به هدایت کودک به این هدف که خود تصمیم بگیرد، انتخاب کند، و بسازد می¬پردازیم. باید به مسئولیت¬ها، تصمیم¬ها، انتخاب و آثار او نیز عمیقاً توجه کنیم. در این رابطه توصیه می¬شود، رفتارهای ابتکاری و سازنده کودک ولو کوچک و ناچیز مورد تشویق قرار گیرد. در این مواقع بهتر است از تشویق¬ها و دلگرمی¬هایی که انگیزه درونی را قوت می¬بخشد استفاده شود. عموم این تشویق¬ها ماهیتی کلامی دارند، نمونه¬هایی نظیر آنچه در زیر پیشنهاد می¬شود از این قبیل¬اند:
- تصمیم جالبی گرفتی، موفق باشی.
- خانه قشنگی ساختی معلوم است برایش زحمت زیادی کشیدی.
- پشتکارت قابل تحسین است.
- فکرهای خیلی خوبی داری، باید آنها را جدی بگیری.
- بالاخره آنچه را دوست داشتی، ساختی.
- انتخاب شما هم خوب است.
برای تداوم انگیزه درونی هم زمان می¬توان از مشوق¬های غیر کلامی نیز استفاده کرد. نسبت بین این که آیا باید همیشه تشویق¬ها کلامی باشد یا چیز دیگر این است که گرایش غالب، معمولاً به طرف تشویق-های کلامی (و با جهتی درونی) است، اما در پاره¬ای موارد شکل¬های دیگری از تشویق موثرتر است. باید به رفتارهای ابتکاری، خلاقه و سازنده کودک جایزه نیز داد و کودک را مستحق دریافت هدیه¬ای خوشحال کننده دانست. در چنین شرایطی دامنه تشویق و هدیه می¬تواند از شرکت دادن اثر کودک در یک نمایشگاه کوچک تا دریافت وسیله مورد آرزو نوسان پیدا کند.
به طور کلی، اگر چه نظام تشویق و ترغیب در افراد خلاق «درونی» است اما آنها نیز گاهی به محبت و دلگرمی که از قاعده و روشی عادلانه پیروی کند و بدون چشم داشت در اختیار آنها قرار گیرد.
ب – تقویت عناصر شخصیتی خلاقیت
در بین مولفه¬های شخصیتی خلاقیت چند عنصر را به سادگی نمی¬توان پرورش داد. به عبارت دقیق¬تر، این گونه عناصر بیش از همه نیازمند تقویت در بستر خانواده و به ویژه مدرسه هستند. علت نیز این است که چند ساعت آموزش تاثیر شگرف و محسوسی بر آنها نمی¬گذارد: اعتماد به نفس، اراده مستقل و پذیرش خطر نمونه¬هایی این گروه به شمار می¬روند. این عناصر معمولاً در طول زمان و تحت تعلیمات ساده و پیچیده والدین، معلمان و مربیان شکل می¬گیرند. بنابراین این ساده انگاری است اگر تصور کنیم در مدت کوتاهی می¬توانیم این ویژگی¬های مهم را در افراد پرورش دهیم. ما با رعایت این ملاحظات به شیوه¬های پرورش عناصر شخصیتی خلاقیت اشاره می¬کنیم که قادر به زمینه سازی تقویت این عناصر هستند:
اثر آموزش توانمندسازی روانشناختی بر خلاقیت هیجانی و خلاقیت شناختی دانش آموزان دختر پایه سوم دوره اول دبیرستان
هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی آموزش توانمندسازی روانشناختی بر خلاقیت شناختی و خلاقیت هیجانی دانش آموزان میباشد. جامعه آماری این پژوهش را کلیه ی دانش آموزان دختر سال سوم دوره اول دبیرستان که در سال تحصیلی 93-92در شهر ایوان مشغول به تحصیل بودند، تشکیل می داد. پس از اجرای پیش آزمون، تعداد 30 نفر از دانش آموزانی که در هر دو پرسشنامه نمره ی پایین کسب کردند، به عنوان گروه نمونه انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایشی (15نفر) و کنترل (15نفر) قرار گرفتند. ابزارهای استفاده شده در این پژوهش آزمون خلاقیت شناختی عابدی و پرسشنامه خلاقیت هیجانی آوریل بود. جلسات آموزشی توانمندسازی روانشناختی به مدت 8 جلسه 60 دقیقه ای روی گروه آزمایش اجرا گردید، ولی بر گروه کنترل مداخله ای اعمال نشد. بعد از اتمام جلسات آموزشی، بلافاصله پس آزمون از هر دو گروه به عمل آمد. جهت تجزیه و تحلیل داده از تحلیل کوواریانس استفاده شد. نتایج تحلیل داده ها در دو مرحله اجرای آزمون در دو گروه آزمایش و کنترل اثربخشی آموزش توانمندسازی روانشناختی بر خلاقیت شناختی و خلاقیت هیجانی را با 99/0اطمینان تأیید کرد.
واژگان کلیدی:توانمندسازی روانشناختی، خلاقیت شناختی، خلاقیت هیجانی.
فهرست مطالب
فصل اول: کلیات پژوهش
1-1-مقدمه. 2
2-1-بیان مسئله. 5
3-1-اهمیت و ضرورت پژوهش.... 8
4-1-اهداف پژوهش.... 10
1-4-1-هدف کلی.. 10
2-4-1-اهداف جزئی.. 11
5-1-فرضیه های پژوهش.... 11
1-5-1-فرضیه اصلی.. 11
2-5-1-فرضیه های فرعی.. 11
6-1-تعریف نظری و عملیاتی مفاهیم.. 11
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه ی پژوهش
1-2-خلاقیت... 15
1-1-2-تعاریف خلاقیت... 15
2-1-2-عوامل مؤثر بر خلاقیت... 16
3-1-2-نظریه های روانشناختی خلاقیت... 16
نظریه تداعی گرایی و رفتارگرایی.. 16
نظریه شناخت گرایی.. 17
نظریه گشتالت... 18
رویکرد روانکاوی.. 18
رویکرد انسان گرایان. 19
رویکرد رشدی.. 19
رویکرد نوروپسیکولوژی.. 20
رویکرد مرحله ای و مؤلفه ای.. 20
رویکرد فرهنگ نگر. 21
رویکرد بوم شناسی.. 22
رویکرد تکاملی.. 22
رویکرد سیستم ها 23
رویکرد روان سنجی.. 24
2-2-خلاقیت شناختی.. 25
1-2-2-ابعاد خلاقیت شناختی.. 25
2-2-2-مراحل خلاقیت شناختی.. 26
3-2-خلاقیت هیجانی.. 28
1-3-2-مؤلفه های خلاقیت هیجانی.. 29
2-3-2-ویژگیهایی از افراد خلاق هیجانی.. 31
4-2-توانمندسازی روانشناختی.. 32
1-4-2-ابعاد توانمندسازی روانشناختی.. 32
2-4-2- ویژگی های افراد توانمند. 36
3-4-2-مدل شناختی توماس و ولتهوس درباره ی توانمند سازی روانشناختی.. 37
5-2- نتیجه گیری.. 40
6-2-پژوهش های انجام شده. 42
1-6-2-پژوهش های انجام شده داخلی.. 42
2-6-2-پژوهش های انجام شده خارجی.. 44
فصل سوم: روش پژوهش
1-3- طرح پژوهش.... 47
2-3- جامعه آماری.. 47
3-3- روش نمونه گیری و تعداد نمونه. 47
4-3- ابزارهای پژوهش.... 47
1-4-3- پرسشنامه خلاقیت شناختی.. 47
2-4-3- پرسشنامه خلاقیت هیجانی.. 49
5-3- ملاک ورود و خروج از پژوهش.... 50
6-3- روش پژوهش و شیوه ی اجرای آن. 50
1-6-3- ساختار جلسات... 51
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
1-4-یافته های توصیفی: 53
2-4-یافته های استنباطی پژوهش.... 57
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
1-5-بحث و نتیجه گیری.. 64
2-5-محدودیت های پژوهش.... 69
3-5-پیشنهاد های پژوهش.... 69
1-3-5-پیشنهاد های پژوهشی.. 69
2-3-5-پیشنهاد های کاربردی.. 69
منابع فارسی.. 71
منابع لاتین...............................................................................................................................................74
ضمائم و پیوست ها
فهرست جداول
جدول1-4: تعداد شر کت کنندگان در دو گروه کنترل وآزمایش... 53
جدول 2-4: توزیع فروانی گروه نمونه بر اساس تحصیلات مادر. 53
جدول 3-4: توزیع فروانی گروه نمونه بر اساس تحصیلات پدر. 54
جدول4-4 : میانگین وانحراف استاندارد خلاقیت شناختی و هیجانی در دو گروه کنترل وآزمایش 55
جدول5-4: آزمون کالمگروف اسمیرنف برای بررسی مفروضه ی نرمال بودن متغیر های خلاقیت شناختی و هیجانی در دو گروه کنترل و آزمایش 57
جدول6-4.: آزمون F لوین برای بررسی مفروضه یکسانی واریانس ها در دو گروه کنترل وآزمایش 58
جدول7-4: آزمون واریانس (اثرپیلایی) بر ای بررسی شیب رگرسیون در در دو گروه. 58
جدول8-4: آزمون ام باکس برای بررسی مفروضه ی برابری ماتریسه ای کوواریانس در دو گروه 58
جدول 9-4: نتایج تحلیل کوواریانس چند متغیری (آزمون اثر پیلایی) بین دو گروه بر روی نمرات تعدیل شدۀ خلاقیت هیجانی و شناختی.. 59
جدول10-4: نتایج تحلیل کوواریانس تک متغیری در متن تحلیل کوواریانس چندمتغیری بر روی نمرات تعدیل شدۀ متغیر های خلاقیت شناختی و هیجانی بین دو گروه. 59
جدول11-4: آزمون F لوین برای بررسی مفروضه یکسانی واریانس ها در دو گروه کنترل وآزمایش 60
جدول12-4: آزمون واریانس بر ای بررسی شیب رگرسیون در متغیر خلاقیت شناختی در دو گروه 60
جدول 13-4: نتایج تحلیل کوواریانس تک متغیری بر روی نمرات تعدیل شدۀ متغیر خلاقیت شناختی بین دو گروه 61
جدول14-4: آزمون F لوین برای بررسی مفروضه یکسانی واریانس ها در دو گروه کنترل وآزمایش 61
جدول15-4: آزمون واریانس بر ای بررسی شیب رگرسیون در متغیر خلاقیت هیجانی در دو گروه 62
جدول16-4: نتایج تحلیل کوواریانس تک متغیری بر روی نمرات تعدیل شدۀ متغیر خلاقیت هیجانی بین دو گروه 62
فهرست نمودارها
نمودار1-4: نمودار توزیع فراوانی شرکت کنندگان بر اساس متغیر تحصیلات مادر...................................54
نمودار2-4: نمودار فراونی شرکت کنندگان براساس متغیر تحصیلات پدر........................................55
نمودار3-4: مقایسه ی میانگین های دو متغیر خلاقیت هیجانی و خلاقیت شناختی در دوگروه...................56
پاورپوینت تکنیک های مهم خلاقیت
فهرست
فرآیند خلاقیت
ویژگی های افراد خلاق
اینرسی تفکر
تکنیکهای رفع اینرسی تفکر
تکنیک شش کلاه تفکر
کلاه بی رنگ
کلاه قرمز
کلاه دودی
کلاه زرد
کلاه سبز
کلاه آبیüتکنیک(مثبت Positive- احتمال و امکانات Possibilities – نگرانیهاConcerns)
ü تکنیک فهرست خصوصیات Attribute Listing
تکنیک معکوس یا وارونه سازی Problem Reversal
تکنیک گزینه های مختلف A.P.C Alternatives/Possibilities/Choices
تکنیک ارتباط اجباری Forced Association
تکنیک کاربردهای دیگر Put to other uses
فرایند حل خلاق مساله
توفان فکر
قوانین گروه توفان فکری
تکنیک یورش فکری کتبی نگارش فکری
تکنیک دلفی
تکنیک گروه اسمی
توفان فکرى معکوس
فکاهى و طنز
تکنیک یا نمودار چرا-چرا
تکنیک ناپلئون
تکنیک«چه می شود اگر...؟»
تکنیک شکوفه نیلوفرآبی، یا روشMY
2-تکنیک اسکمپر SCAMPER
فرآیند خلاقیت
ü شخص یا گروه همواره به دنبال حل مسائل و نیازهای جدید با بهره گیری از فرایند خلاقیت است . فرآیند خلاقیت در چهار مرحله تشریح می شود :
1- مرحله آمادگی :در ابتدا با مشاهده یک فاصله یا مشکل شروه به تجزیه و تحلیل موضوع می کند .
2- مرحله تصور : در این مرحله با استفاده از قوه تخیل و تصور و نتایج تحلیل های قبلی ،ایده های جدید بدون توجه به محدودیتها تولید می شود و سپس از بین آنها با توجه به اهداف و منابع و سایر محدودیتها تدوین و انتخاب می شود.
3- مرحله توسعه: در این مرحله ، ایده های انتخاب شده تقویت و نقاط ضعفشان رفع شده و پرورش می یابد تا با اهداف و نتایج مورد انتظار مقایسه و ارزیابی شوند و بهترینشان انتخاب می شوند.
4- مرحله عمل : در این مرحله ، ایده های تایید شده نهایی از مرحله فکر به عمل و اجرا می رسند و به طور مستمر تحت نظارت عملکرد قرار می گیرد و این فرایند همواره ادامه می یابند ( گام اول )
تکنیک شش کلاه تفکر
در مواجه با مسایل و پدیده های زندگی افراد با تعابیر و تفاسیر گوناگون موضوع را از دریچه فکر خود بیان و تصمیم گیری می کنند.
اگر بتوانیم با شناخت کلاه های فکری اینرسی های تفکراتمان را هدایت کنیم به نتایج بهتری در ارائه راه حل مسایل خواهیم رسید.
پیش نمایش فایل
پاورپوینت خلاقیت در نورپردازی : دروازه ابر در پارک هزاره شیکاگو
در شهر شیکاگو کشور آمریکا، المان شهری ای نصب شده است که به طور ماهرانه و خلاقانه ای نورپردازی شده است. این المان، شب ها نورپردازی خود را شروع می کند و عابرین پیاده ی زیادی را متوجه خود می کند. زنده نگه داشتن خلاقیت مردم، یکی از اهداف این المان شهری است.
پاورپوینت خلاقیت در احی داخلی، کف شیشه ای
دو شرکت معماری و طراحی داخلی Gisele Taranto Architecture و LZ Studio در یک همکاری مشترک، طراحی داخلی ویلایی را انجام داده اند که کلکسیونی از کانسپت های طراحی است. در واقع این دو گروه طراحی، در این ویلا، طرح های خلاقانه و نابی را اراده داده اند که پیش تر نظیر آن کمتر دیده شده است. به عنوان مثال، کف این ویلا، بطور کامل با شیشه پوشاینده شده است و زیر این لایه شیشه ای، آینه های خورد شده قرار دارد که حس ترسناکی بوجود می آورد. این آینه های خورد شده در تمام فضای کف این خانه پخش شده اند.
پاورپوینت خلاقیت در ترکیب کتانی نایک و طبیعت
یک هنرمند فرانسوی با ترکیبی از کفش های کمپانی نایک و طبیعت به خلق آثار هنری پرداخته که در عین زیبایی کاملا کاربردی نیز است.این مجموعه زیبا و خلاقانه می تواند الهام بخش برای ایجاد یک باغ مینیاتوری با استفاده از اقلام دوریختنی در خانه باشد.
بررسی تأثیر معلولیت جسمی حرکتی نوجوانان دختر 19-13 سال شهر تهران بر خلاقیت آنها
تحقیق حاضر بررسی تأثیر معلولیت جسمی- حرکتی نوجوانان دختر بر خلاقیت آنها را مورد مطالعه قرار میدهد. هدف از این تحقیق نیز بررسی چگونگی تفکر خلاق در افراد معلول جسمی- حرکتی و نیز یافتن همبستگی اجتماعی صفات شخصیت و نیروی خلاق در این افراد است.
در این تحقیق بعد از تعاریف متعدد از خلاقیت، مراحل و عوامل مؤثر بر خلاقیت به رابطهی خلاقیت و ویژگی های شخصیتی اشاره شده است. همچنین با مطالعة مفهوم خودپنداری و نقش تصویر ذهنی بدن در خودپنداری نوجوانان این مسأله روشن میشود که به طور کلی تصویر ذهنی بدن به عنوان آگاهی کامل شخص از بدن خودش و امکانات آن برای حرکت و جنبش میباشد و محققان بر اهمیت نهایی تصویر ذهنی بدن بر سازگاری روانی و هیجانی تأکید کرده اند. اثر معلولیت فرد بر روی رفتارش بیشتر غیرمستقیم است تا مستقیم. همچنین سطح آرزوی فرد نهایتاً به خودپنداری او بستگی دارد. چگونگی واکنش افراد نسبت به یک فرد معلول مهمتر از معلولیت واقعی اوست. خودپنداری افراد بیشتر از ناتوانی آنها در رفتارشان تأثیر دارد.
از سوی دیگر مرور تحقیقاتی که درباره جنبه های روانی معلولیت جسمی- حرکتی به عمل آمده آشکار می سازد که در اکثر افراد معلول ادراک «خود» و «خودپنداری» و ارزیابی از خود تحت تأثیر معلولیت جسمانی قرار میگیرد.
جامعة تحقیق ما معلولان جسمی- حرکتی مراکز توانبخشی در مقطع نوجوانی است که 50 نفر بودند و برای مقایسه نیز 50 نفر از دانش آموزان دوره راهنمایی و دبیرستان شهر تهران انتخاب شدند. در این تحقیق آزمون مورد استفاده قرار گرفت. 1- آزمون خلاقیت تورنس که شامل 60 سؤال بود و 2- آزمون خودپذیری که شامل 30 سؤال بود.
مقایسه و تجزیه و تحلیل نمرات دو گروه نشان داد که گروه معلولان جسمی- حرکتی به طور معنی داری از گروه مقایسه پایین تر بودند همچنین نمرات خودپذیری گروه معلولان نیز پایین تر از گروه مقایسه بود. محاسبه همبستگی بین خلاقیت و خودپذیری نیز رابطه مثبت را بین خلاقیت و خودپذیری را نشان میدهد.
فهرست مطالب:
فصل اول
بیان مسئله............................................................................................................. 6
هدف تحقیق............................................................................................................ 8
اهمیت و ضرورت تحقیق....................................................................................... 10
فرضیههای تحقیق.................................................................................................. 11
جامعه آماری......................................................................................................... 12
نمونه آماری.......................................................................................................... 12
ابزار پژوهش......................................................................................................... 12
تعریف اصطلاحات................................................................................................. 13
معلولیت.................................................................................................................. 13
معلولیت جسمی- حرکتی....................................................................................... 13
خلاقیت (تفکر خلاق)............................................................................................... 14
خودپذیری............................................................................................................. 14
خودپنداری............................................................................................................ 16
رواننژندی (روان رنجوری)................................................................................. 16
خودشکوفایی......................................................................................................... 17
توانبخشی............................................................................................................... 17
بررسی تاریخی...................................................................................................... 21
تعریف خلاقیت....................................................................................................... 21
عوامل موثر بر خلاقیت.......................................................................................... 27
رابطه خلاقیت و ویژگیهای شخصیتی.................................................................. 27
دیدگاه روانکاوی از خلاقیت.................................................................................. 29
دیدگاه گیلفورد درباره خلاقیت.............................................................................. 30
دیدگاه تورنس درباره خلاقیت............................................................................... 31
خلاصهای از تاریخچه نظریههای خود.................................................................. 32
مازلو و نظریه خود............................................................................................... 33
چگونگی شکلگیری خود....................................................................................... 34
خودپنداری............................................................................................................ 35
رشد خودپنداری در نوجوانی............................................................................... 36
خودواقعی و خود آرمانی...................................................................................... 37
خودشکوفایی و خلاقیت......................................................................................... 38
نقش تصویر ذهنی بدن در خودپنداری نوجوان.................................................... 40
مروری بر دنیای معلولین...................................................................................... 41
معلول چیست؟....................................................................................................... 43
علل معلولیتها....................................................................................................... 45
انواع معلولیت......................................................................................................... 45
جنبههای روانی معلولیت جسمی- حرکتی............................................................. 46
معلولیت جسمی- حرکتی و خودپنداری................................................................ 47
مشکلات ناشی از معلولیت و نقایص بدنی............................................................. 48
تأثیر والدین بر شخصیت افراد معلول جسمی- حرکتی........................................ 49
توان بخشی معلولین جسمی- حرکتی.................................................................... 50
جامعه آماری......................................................................................................... 53
گروه مقایسه.......................................................................................................... 53
روش نمونهگیری................................................................................................... 54
روش تحقیق........................................................................................................... 54
ابزار تحقیق............................................................................................................ 55
1- آزمون خلاقیت تورنس.................................................................................... 55
نمرهگذاری پرسشنامه........................................................................................... 55
آزمون خودپذیری................................................................................................. 56
نمرهگذاری آزمون خودپذیری.............................................................................. 56
روش آماری.......................................................................................................... 57
نحوه اجرای آزمون............................................................................................... 57
فصل چهارم
نقد و اعتبار فرضیهها............................................................................................ 60
فرضیه شماره 1.................................................................................................... 60
فرضیه شماره 2.................................................................................................... 65
فرضیه شماره 3.................................................................................................... 70
فصل پنجم
خلاصه فصول قبل................................................................................................ 76
تفسیر و نتیجهگیری............................................................................................... 78
پیشنهادات.............................................................................................................. 81
محدودیتها........................................................................................................... 83
ضمائم................................................................................................................... 84
منابع مورد مطالعه................................................................................................. 85
فهرست جداول
جدول 1-4: مقایسه میانگین خلاقیت نوجوانان دختر معلول جسمی- حرکتی و نوجوانان دختر غیرمعلول 60
جدول 2-4: دادههای مربوط به خلاقیت نوجوانان دختر معلول جسمی- حرکتی و خلاقیت نوجوانان دخترغیرمعلول.............................................................................................................................. 62
جدول 2-4: دادههای مربوط به خلاقیت نوجوانان دختر معلول جسمی- حرکتی و خلاقیت نوجوانان دختر غیرمعلول.............................................................................................................................. 63
جدول 3-4: مقایسه میانگین خصوصیتهای منفی شخصیتی بین نوجوانان دختر معلول جسمی- حرکتی و غیر معلول.............................................................................................................................. 65
جدول 4-4: دادههای مربوط به خصوصیتهای منفی شخصیتی بین نوجوانان دختر معلول جسمی- حرکتی و نوجوانان دختر غیرمعلول ..................................................................................... 67
ادامه جدول 4-4: دادههای مربوط به خصوصیتهای منفی شخصیتی بین نوجوانان دختر معلول جسمی- حرکتی و نوجوانان دختر غیرمعلول+................................................................................... 68
جدول 5-4: مقایسه همبستگی پایین بودن خلاقیت نوجوان معلول با خود پذیری کمتر آنها 70
جدول 6-4: دادههای مربوط به همبستگی پایین بودن خلاقیت نوجوانان معلول با خودپذیری کمتر آنها 72
ادامه جدول 6-4: دادههای مربوط به همبستگی پایین بودن خلاقیت نوجوانان معلول با خودپذیری کمتر آنها 73